Дакумент як сiстэмны аб’ект

1.

11.02.2017
БДУ культуры i мастацтваў
Факультэт iнфармацыйнадаументных камунiкацый
ДАКУМЕНТ ЯК СIСТЭМНЫ АБ’ЕКТ
В.А.Касап

2.

11.02.2017
Асноўныя пытаннi
Генезiс i сутнасць
паняцця «дакумент»
Азначэнне паняцця
«дакумент»
Прызнакi i ўласцiвасцi
дакумента
Функцыi дакумента
Суадносiны паняццяў
«дакумент i кнiга»

3.

11.02.2017
Асноўная лiтаратура
ГОСТ Р 511441–98. Делопроизводство и архивное дело.Термины и определения –. Введ. – 1.01. 98.–
М.: Изд-во стандартов, 1998. – 9 с.
ISO 5127/2-83. Документация и информация: Словарь терминов. Ч.2: Традиционные виды
документов.– Введ.15.12.83; Пер. с фр. – Киев, 1987.– 26 с.
Зиновьева, Н.Б. Документоведение: учеб.пособие / Н.Б.Зиновьева. – М.: Профиздат, 2001. – С.75–
112.
Кушнаренко, Н.Н. Документоведение: учебник / Н.Н.Кушнаренко. – 8-е изд., перераб. и доп. –
Киев: Знання, 2007. – С.119–138.
Ларьков, Н.С. Документоведение: учеб. пособие / Н.С. Ларьков. – М.:Восток-Запад, 2006. – С.38–
53.
Дадатковая літаратура:
Касап. В.А. Дакументазнаўства:вучэб.-метад. дапаможнiк /В.А. Касап.–Мн.: БДУ культуры i мастацтваў.–2007.–
С.4–5.
Столяров, Ю.Н. Соотношение книги с иными видами документов / Ю.Н.Столяров // Книга. Исследования и
материалы. – М., 1989. – Вып. 58. – С. 67–79.
Столяров, Ю.Н. Теория относительности документа / Ю.Н.Столяров // Науч. и техн. б-ки. – 2006. – № 7. – С.73–78.
.
Плешкевич, Е.А.Определение функций документа / Е.А.Плешкевич // Науч. и техн. б-ки, 2006. – № 6. – С. 46–49

4. Паходжанне

Дакумент з’явiўся як дадатковы сродак зносiн людзей у дапаўненне гукавай мове
Iнфармацыя фiксуецца
знакамi сiмваламi
знакамi
пiсьма
знакамiвыявамi
знакамiгукамi
знакамi
штучнай мовы
Наяўнасць iнфармацыi ў дакуменце – гэта адзiн з сiстэмных элементаў.

5. Iнфармацыя фiксуецца на розных матэрыяльных носьбiтах

Пергаменце камянях, паперы, плёнцы, дысках i iнш.
ДАКУМЕНТ ФIКСУЕ ЎСЕ САЦЫЯЛЬНЫЯ ДЗЕЯННI
ЛЮДЗЕЙ

6.

Этымалогiя паняцця
Паходжанне тэрмiна– лацiнскае, ад слова
documentum–што значыць доказ, пасведчанне.
Блiзкiя па змесце тэрмiны: docere( вучыць),doctor
( вучоны ) маюць адзiны корань.
Упершыню тэрмiн ў яго прафесiным гучаннi (для
СIДК) пачалi выкарыстоўваць П.Атле i А.
Лафантэн для абазначэння сукупнасцi
матэрыяльных аб’ектаў з запiсанай iнфармацыяй
(кнiг, картаграфiчных дакументаў, пласцiнак,
рэпрадукцый).

7. Азначэнне дакумента

У вузкiм сэнсе – дзелавая папера
У шырокiм сэнсе–матэрыяльны аб’ект з
зафiксаванай iнфармацыяй
Дакумент СIДК – створаны чалавекам
матэрыяльны аб’ект з зафiксаванай iнфармацыяй
для яе распаўсюджвання ў прасторы i часе, якi мае
рэквiзiты для iдэнтыфiкацыi

8.

Адноснасць паняцця «дакумент»
У юрыспрудэнцыi
У гiсторыi
дакумент
дакумент
дакумент
У медыцыне
пiсьмовы акт, складзены ў адпаведнасцi з
заканадаўчымi нормамi, якi падцвярджае факты
юрыдычнага значэння
пiсьмовае пасведчанне аб фактах, падзеях мiнулага i
сучаснасцi
сукупнасць зафiксаваных данных, звязаных са
станам здаро’я чалавека
У прыродазнаўстве
дакумент
дакумент
рэальны аб’ект (раслiна, жывёла,
карысныя выкапнi i iнш), якi фiксуе
адметныя рысы вiда, тыпа,
разнавiднасцi аб’екта
У музеязнаўстве
рэчыўны, пiсьмовы, гукавы цi выяўленчы аб’ект, якi
змяшчае iнфармацыю аб пэўным гiстарычным
перыядзе цi падзеях мiнулага i сучаснасцi
У бiблiятэчнай
справе
носьбiт iнфармацыi, ў тым лiку электроны, на якiм
iнфармацыя змяшчаецца ў выглядзе тэксту,
гуказапiсу, выявы i якi прызначаны для яе перадачы
ў часе i прасторы ў мэтах захоўвання i грамадскага
выкарыстання (Закон РБ «Аб бiблiятэчнай
справе»,2002г.)
дакумент

9.

Дакументы iснуюць у розных сферах дзейнасцi. Азначэнне дакумента
звязана з патрэбнасцямi кожнай з iх. Дакумент нясе карысную менавiта для
сваiх карыстальнiкаў iнфармацыю.
Раслiна з’яўляецца
дакументам для бiёлага, але
не для бiблiятэкара
Свiтак з’яўляецца дакументам
для гiсторыка, бiблiятэкара,
але не для бiёлага

10.

Дакумент у шырокiм сэнсе - гэта любы матэрыяльны аб’ект, якi
служыць для атрымання неабходнай для карыстальнiка iнфармацыi
(архiтэктурнае збудаванне, жывёла, кнiга, вiдэакассета).
Дакументны статус у СIДК маюць толькi тыя формы
матэрыялiзаванай iнфармацыi, якiя першапачаткова стваралiсь як
дакументы (кнiга, часопiс, кассета, рэпрадукцыя i iнш.).
ST ISO 5127–2001: Дакумент – гэта зафiксаваная
iнфармацыя/матэрыяльны аб’ект, якiя з’яўляюцца
адзiнкамi ў дакументацыйным працэсе.

11. Сiстэмныя элементы дакумента

– стабiльная матэрыяльная форма
носьбiта (не снег, не марожанае)
Матэрыяльная канструкцыя (форма) носьбiта мае значэнне
надзейнага сродку захавання iнфармацыi. Яна павiнна быць
зручнай для захавання, транспарцiроўкi, выкарыстання.
Напрыклад, форма кодэкса ў кнiзе, форма скрутку кiна- вiдэадакументаў на плёнцы.
– наяўнанасць зафiксаванай iнфармацыi
Iнфармацыя– гэта звесткi, веды, даныя, прызначаныя для
перадачы ў працэсе камунiкацыi.
Iнфармацыя ў дакуменце СIДК мае адметныя рысы:
семантычнасць (зместавасць);
з’яўляецца носьбiтам сацыяльнай iнфармацыi, створанай
чалавекам для выкарыстання ў грамадстве;
перадаецца дыскрэтна ў выглядзе завершанага паведамлення;
кадзiруецца знакамi, што дазваляе яе зразумець праз
дэкадзiраванне.

12.

–выкарыстанне ў сацыяльнай камунiкацыi
(функцыянальная прызначанасць)
Дакументы выкарыстоўваюцца ў прафесiйнай, непрафесiйнай
(адпачынкавай, аматарскай), навуковай, вучэбнай дзейнасцi, пры
павышэннi квалiфiкацыi, i з iншымi мэтамi. Гэта адбываецца як праз
арганiзаваныя структуры доступу да iнфармацыi – iнфармацыйныя
сiстэмы: бiблiятэкi, музеi, архiвы, iнфармацыйныя цэнтры; так i праз
уласныя iнфармацыйныя сховiшчы i сiстэмы ў тым лiку, Интэрнэт.

13.

–наяўнасць элементаў для
iдэнтыфiкацыi (назвы, аўтара, кiм i калi створаны, да
якога класса, роду, тыпу прадметаў належыць, дзе быў
знойдзены i iнш
).
Элементы для iдэнтыфiкацыi выкарыстоўваюцца пры
стварэннi iнфармацыйна-пошукавых сiстэм: каталогаў,
iдэнтыфiкатараў, рэестраў, спiсаў i iнш.
Дакумент з’яўляецца сiстэмным аб’ектам, паколькi
мае элементы, звязаныя памiж сабой ў адзiнае цэлае.
Без кожнага з iх аб’ект не будзе iснаваць у якасцi
дакумента.

14.

Уласцiвасцi дакумента
Сутнасныя
Атрыбутыўнасць
(наяўнасць элементаў,
без якiх iснаваннне
дакумента немагчыма)
Эксплуатацыйныя
Даўгавечнасць
Эластычнасць
Функцыянальнасць
(прызначанасць для
перадачы ў прасторы i
часе)
Каштоўнасныя
Актуальнасць
Паўната звестак аб
аб’екце
Трываласць
Даставернасць
Светластойкасць
Арыгiнальнасць
Бiястойкасць
Нагляднасць
Экалагiчная
бяспечнасць
Даступнасць
Структурнасць
(цесная ўзаемасувязь
элементаў, наяўнасць
знешяй i ўнутранай
структуры)

15. Функцыi дакумента

Функцыя дакумента– гэта яго грамадская роля, прызначэнне, мэта.
Г.М. Швецова-Водка: камунiкатыўная–сацыяльная–iнфармацыйная
Н.Б. Зiнов’ева: агульныя функцыi (сацыяльная, iнфармацыйная, камунiкатыўная)
i спецыяльныя функцыi (прававая, пазнавальная, навучання i iнш.)
Н.С. Ларкоў: сутнасныя функцыi (замацавання iнфармацыi,камунiкатыўная,
захавання iнфармацыi, функцыя гiстарычнай крынiцы, культурная)
i прыкладныя функцыi (кiравання, улiку, выхаваўчая, палiтычная i iнш.)
Н.М. Кушнарэнка: галоўная функцыя(захаванне i перадача iнфармацыi),
агульныя функцыя (iнфармацыйная, камунiкатыўная, кумулятыўная) i
спецыяльныя функцыя(кiравання, выхаваўчая, эстэтычная, агульнакультурная i
iнш.)
Я.А. Плешкевiч :знешнiя функцыi (камунiкатыўная, культурная, гiстарычнай
крынiцы), сiстэмныя функцыi (прававая, кiравання, пасведчання)
Функцыi дакумента– гэта яго знешнiя ўласцiвасцi, звязаныя з
задавальненнем камунiкатыўных патрэбнасцей грамадства.

16.

Самастойная праца
Дакумент для параўнання
Вартасцi
Недахопы
Кнiга
Аўдыёвiзуальны дакумент
Электроны дакумент
Лiтаратура:
Столяров, Ю.Н. Соотношение книги с иными видами документов / Ю.Н.Столяров //
Книга. Исследования и материалы. – М., 1989. – Вып. 58. – С. 67–79.