з-сұйықтық хроматографияның селективті детекторларымен өлік денедегі ФОҚ химия-токсикологиялық

1. ПРЕЗЕНТАЦИЯ Тақырыбы:Газ-сұйықтық хроматографияның селективті детекторларымен өлік денедегі ФОҚ химия-токсикологиялық

Қазақстан Республикасының Денсаулық Сақтау министрлігі
Оңтүстік Қазақстан Медицина академиясы
Фармацевтикалық және токсикологиялық химия кафедрасы
ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы:Газ-сұйықтық хроматографияның селективті
детекторларымен өлік денедегі ФОҚ химия-токсикологиялық
сараптамасында қолдану.
Орындаған:
Тобы:
Қабылдаған:
Шымкент, 2019

2. Жоспары

І
ІІ
ІІІ
• Кіріспе
• Негізгі бөлім
• 1. ФОҚ метаболизмінің ағзаға токсикологиялық әсері қандай?
• 2. Фосфорқұрамдас пестицидтерге холинэстеразалық сынама қалай жүргізіледі?
• 3. Биоматериалдан ФОҚ анықтау жағдайындағы физико-химиялық әдістері.
• 4. ФОҚ химико-токсикологиялық зерттеу кезінде қандай сапалық анықтау әдістері қолданылады?
• 5. ФОҚ анықтау және бөлу жағдайындағы хроматографиялық шарттарын көрсетіңіз.
• Қорытынды
• Пайдаланылған әдебиеттер

3. І Кіріспе

• Фосфорорганикалық қосылыстар (немесе
ФОҚ) - инсектицидтер мен фунгицидтер,
жәндіктерге әсер ететін ұқсас
механизмдері бар бес валентті фосфордың
туындылары болып табылады.

4.

Синтетикалық пиретроид пайда болғанға дейін
фосфорорганикалық қосылыстар түрлері бойынша кеңінен
қолданылатын және әртүрлі пестицидтермен болды. Олар
қоршаған ортаға төзімді және қауіпті хлорорганикалық
қосылыстарды ығыстырды.

5.

жоғары инсектицидтік және акарицидтік белсенділік
және зиянды буынаяқтыларға әсер етудің кең спектрі
(Диазинонды қоспағанда));
+
адам және жануарлар үшін іс жүзінде улы емес
қосылыстар пайда болатын көптеген жағдайларда
ыдырауы орын алатын қосылыстардың
персистенттілігінің кең ауқымы;
омыртқалы организмде метаболизмнің салыстырмалы түрде тез өтуі
және олардың тіндерінде жинақталу қабілетінің болмауы, сондай-ақ
салыстырмалы түрде аздаған созылмалы уыттылық немесе оның
толық болмауы;
топырақта тез ыдырау (хлорпирифос – зат топырақта екі жылға дейін
сақталуы мүмкін);
бірқатар инсектицидтік препараттардың жүйелі және терең әсер етуі;
препараттың аз шығыны және өсімдіктер зиянкестеріне және
жануарлар паразиттеріне әсер ету жылдамдығы;
-
резистентті
популяциялардың пайда
болуы және сүтқоректілер
үшін жоғары өткір
уыттылық, бұл оларды
пайдалану кезінде тиісті
сақтық шараларын сақтауды
талап етеді

6. Фосфорорганикалық пестицидтер

• Фосфор қышқылы туындылары:
Хлорофос (1-гидрокси-2,2,2-үшхлорэтил-О,Одиметилфосфонат) (инсектицид). Крист. түссіз зат,
б.т. . 82-83 0С.
H3CO
O
Cl
P
H3CO
CH
OH
C
Cl
Cl

7.

Хлорофос:
1952 ж
синтезделген.
Крист. түссіз
зат, б.т. . 82-83 0С.
суда ериді, органикалық
еріткіштерде жақсы ериді
рН >5,4 хлорофос дихлофосқа (ДДВФ)
және НСl ыдырайды.

8.

сандық мөлшері - динитрофенилгидразинмен, ФЭК (қызыл түс).
уыттылығы 3 топ – антихолинэстеразды
Тұрақтылығы 5-6 топ.
Улану – суицидалды немесе кездейсоқ.

9.

• Орто-фосфор қышқылы туындылары:
Дихлофос О-(2,2-дихлорэтинил)-диметилфосфат
(жануарлардың ішек ауруларына қарсы).
H3CO
O
P
H3CO
Cl
O
C
H
C
Cl

10.

Дихлофос хлорофостың
метаболиті.
1965 ж. синтезделген.
Түссіз сұйық,
Суда аз ериді.

11.

• Тиофосфор қышқылы туындылары:
Метафос – О,О-диметил-О,п-нитрофенилтиофосфат –
инсектицид (для защиты бобовых, ягодных культур и
риса).
H3CO
S
P
H3CO
O
NO2

12.

• Дитиофосфор қышқылы туындылары:
• Карбофос – О,О-диметил-S-(1,2диэтоксикарбонилэтил)дитиофосфат (малатион)
(инсектицид, акарицид)
H3CO
S
P
H3CO
S
H
C
C
H2C
C
O
OC2H5
O
OC2H5

13. Клиникалық көріністер:

Холинэстераза белсенділігі басылады, ацетилхолин бұзылуы тоқтайды да улану
басталады.
Симптомдары: әлсіздену, шаршау, қозғалу мүмкіншілігінен ажырау (адинамия), бас
ауыруы
Тәбет жоғалуы, жүрек айну, іш аймағында спазмалитикалық аурулар пайда болады.
Көп сілекей бөліну, алақанның тершеңдігі, беттің ісінуі, көп мөлшерде жас ағу.
Өлімнің себебі негізінен тыныс алу орталығының салдануы (паралич) болып
табылады

14.

15. Физикалық қасиеттері

Түссіз немесе сарғыш-қоңыр кристаллды заттар,
майлы сұйық түрінде жиірек. Әрқайсысының өзіне
тән иісі (пияз) бар. Органикалық еріткіштерде
жақсы ериді, керісінше суда ерімейді.
сулы ортада гидролизге түседі, (сілтілі ортада
гидролиз жоғары).
Препараттарды - жою сілтілі ортада жүргізіледі.

16.

ФОҚ барлық ағзаларда, құрылымдарда холинэстераза (ХЭ) белсенділігін тежейді,
әсіресе ОЖЖ.
Тері арқылы сіңеді.
Барлық мембраналар арқылы өте алады. Улану: асқазан-ішек жолы немесе тыныс
ағзалары арқылы.
Сіңу үрдісі ауыз қуысынан басталып, асқазанда және ішек жолнда
Қанмен барлық ағзаларға, тіндерге тарайды.
Бүйректе, бауырда, өкпеде және ішекте мол жинақталады.

17.

Ағзада жеңіл ыдырайды, күрделі эфирлер
гидролизге түседі, күкірт атомы және
галогендерге ыдырайды.
Метаболиттері уыттырақ болуы мүмкін.
50 % ағзадан нативті түрінде, 25 % тыныс
жолы арқылы, 30 % зәрмен шығарылады.
50 % бауырда метаболизденеді, зәрмен
шығады.

18. Оқшаулау

Ағзадан және тіндерден полярлы емес еріткіштермен,
диэтил эфирі, гексан, гептан, хлороформ сығындылау.
Нысандар ұсақталынады, қышқылдандырылады және
полярлы емес еріткіштермен сығындалынады.
Сорындыдан еріткіш айдалынады, буландрылады,
қалдықпен анықтау, сапалық реакциялар жүргізіледі.
Хроматографиялық әдістер тиімді.
Қалдықты суда немесе органикалық еріткіштерде ерітеді.

19.

Әдістеме:
• 50 г биоматериал ұсақталынады және 3 рет ацетонэтанол-су = 1,5:1,5:1 қоспасымен сығындалынады.
• Сығындылар біріктіріледі. рН=5 хлороформмен
реэкстракция жүргізіледі. Сығынды
буландырылады.
• Зәрден: зәрді рН 5 дейін қышқылдайды.
хлороформмен немесе диэтил эфирімен
сығындалады. Еріткішті буландырады.

20. Жұқа қабатты хроматография

• Қалдықты силикагель бетті пластинкаға
отырғызамыз.
• еріткіш гексан : ацетон (2:1) немесе бензол.
• Детекция: бром булары ( ФОП және метаболиттері).
• FeCI3 и сульфосалицил қышқылымен өңдегенде →
фосфат-ионды қосылыстар сары дақтар, көк фон.

21.

Идентификация:
3 пластинка.
• детекция:
- 1- пластинка PdCI2 немесе AgNO3 бромфенол көгі S- құрамды пестицидтер (лимон қышқылымен
өңдегенде лиловый түс шығады),
- 2- – NaOH спиртті ерітіндісі, нитро-топты
пестицидтер – ашық сары дақтар.
- 3 – резорциннің сілтілі ерітіндісі – хлорофос ,
дихлорофос (қызғылт).
дақтар аумағын – жартылай сандық анықтауға
қолданады.

22. Газ сұйықтық хроматография:

• Хроматограф бағанасына гександы сорынды
енгізіледі.
• Бағана температурасы 190 0С.
• Детектор термоионды (фосфор және галоген
атомдарына сезімтал).
• Куәгерлер ендіріліп, ұсталыну уақыттары
(көлемдері) салыстырылады.
• Сезімталдығы ЖҚХ жоғары.

23.

Сандық
анықтау
1) Жартылай сандық
анықтау
2) ГСХ;
ацетилхолинэстераза және
холинэстеразы қоспасын
алады + бромтимол көгі
тамшылап қосылады егер
холиноэстераза
бәсеңдетілмесе

24.

O
H3C
H3C
H3C
хэ
H2
C
N
H2
C
O
C
CH3
ацетилхолин
H3C
H3C
H3C
синий
N
холин
H2
C
1
→
CH2OH + CH3COOH
→
желтый
изм-т ph
среды

25.

ФОҚ бар болса, бояу кешігіп шығады. Фоқ мөлшпері жоғары болса, бояу
шығуы баяу болады.
X%=100-
100-T
T1
T-времяКонцетрация
измен. өзгеру
в контр.
уақытыопыте
Сынама ішінде пробе
T1-в испытываемой
Бәсеңдетілу
дәрежесі
степень
угнетения
ХЭ, Х>10%
наличие ФОС

26. Сілтілі ортадағы ацетонмен реакция

1
H3C O
O
NaOH
P
Cl
H3C O
CH
C
O
H3C O
Cl
P
-PHCl
Cl
H3C O
C
Cl
OH
Cl
OH
C
хлорофос
H3C O
O
NaOH
P
H3C O
H3C O
O
C
H
H3C O
C
Cl
+
P
Cl
O
O
OH
Cl
C
H
CH
Cl
дихлорацетальдегид

27.

•1
O
1) H3C
C
O
CH3
+
C
H
O
Cl
NaOH
CH
H3C
C
Cl
C
H
C
H
CH
Cl
Cl
розовая окраска
оранжевая

28. С резорцином в щелочной среде

1
OH
O
NaOH
2)
O
C
+
H
OH
резорцин
OH
O
Cl
H
C
H2
C
CH
NaOH
Cl
OH
розовый
CHCl2

29. 2,4-динитрофенилгидразинмен реакция

• Хлороформды сығындыдан хлороформды ұшырады,
2-3 мл тазартылған су және натрий гидроксиді
ерітіндісін қосады.
• 10 мин. кейін 0,1 % 2,4-динитрофенилгидразиннің 4 М
хлорлы сутек қышқылындағы ерітіндісін қосады.
• Су моншасында 1 сағат 40 0С температурада
қыздырады.
• Суыған сұйыққа 0,6 мл 4 М натрий гидроксиді
ерітіндісін және этанол қосады.
• хлорофос, дихлофос және ацетальдегид болғанда көк
немесе көкшіл-күлгін түсті боялады.

30.

1
O
H
N
3) NO2
+
NH2
C
CHCl2
H t=40
H
NO2
2,4-динитрофенилгидразин
NaOH
H
N
NO2
N
C
H
CHCl2
NO2
O
N
N
N
C
H
NaO
NO2
синее или фиолетовое окр-е
образуется гидразон, который в спиртовом
растворе фиолетовый
CHCl2
C2H5OH

31.

• Метафос: уыттылығы1 топ.
• Тұрақтылығы 5 топ.
• Метаболиті – п-нитрофенол – уыттылығы жоғары.
– п-нитрофенол: азо бояу, индофенол, Шифф негізін
түзеді, хлорлы темірмен (lll) әрекеттеседі.

32.

H3CO
S
P
1
H3CO
O
NO2
H
гидролиз
H3CO
S
+
P
H3CO
NH
OH HO
Метафос
индофенол
азокраситель
основа
е
Шифф
с FeCl3
2) кипечение со щелочью
Na2S
Ph(CH3CO)2
3) ФЗК с n-аминофенолом
PhS + CH3CO
черный

33.

Карбофос: 1) Драген-ф р-вімен → ине түріндегі қызылқоңыр кристаллдар
2) + HgCl2 → сары жұлдызшалар
• 3) + сульфанил қышқылыдиазо тұзы. → қызғылт
• 4) р-в Марки → қызғылт
• 5) с Cu2+ + OH- + орг. еріткіш → комплекс сары-қошқыл
түс,
• Сандық анықтау. ФЭК (5 реакция).
• . по уыттылығы 3 топ , тұқрақтылығы 6 топ.
• ЖҚХ, ГСХ, холинэстераза белсенділігін анықтау

34. ІІІ Қорытынды

Қазіргі заманғы пестицидтердің ең маңызды кластарының бірі фосфордың
органикалық қосылыстарын құрайды,олардың қатарында әртүрлі
физиологиялық белсенділігі мен іс-әрекетінің таңдалуы бар заттар, оның
ішінде акарицидтер, Инсектицидтер, гербицидтер, нематоциттер,
өсімдіктердің өсуін реттегіштер табылды. Фосфорлы, тиофосфорлы,
фосфорлы, тио - және дитиофосфорлы, фосфо-жаңа және тиофосфондық
қышқылдардың туындылары пестицидтік қасиеттерге ие, ауыл
шаруашылығында 220-дан астам фосфорорганикалық қосылыстар
қолданылады. Фосфордың органикалық қосылыстары әсіресе өсімдік
зиянкестерімен және үй жануарларының экто-және эндопаразиттерімен
күресу үшін қолданылады. Ауыл шаруашылығында қолдану ауқымы
бойынша олар әр түрлі кластағы пестицидтер арасында бірінші орын алады
және олардың әлемдік өндірісі жылына 200 мың тоннаға жақындап келеді.

35. Пайдаланылған әдебиеттер

• 1. А.И. Жебентяев - Токсикологическая химия, часть 1,
Витебск – 2014
• 2. Шүкірбаев, Токсикологиялық химия – Алматы, 2013
• 3.http://www.historymed.ru/encyclopedia/categories/?ELEMENT
_ID=33
• 4. Энциклопедия медицины, 1983 ж
• 5. https://chem21.info/info/1112366/
• 6. https://farmf.ru/uchebniki/uchebniki-toxikologhim/toksikologicheskaya-ximiya-t-x-vergejchik/glava-1stanovlenie-i-razvitie-toksikologicheskoj-ximii/