Ойлау

1. Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті Психология, психиатрия және наркология кафедрасы

РЕФЕРАТ
Тақырыбы:
Ойлау
Орындаған:Рамазанов Р
Тексерген: Багдатовна Ж
Қарағанды 2011ж

2. Мазмұны

1.
2.
3.
Кіріспе
Негізгі бөлім
Ойлау – объективтік шындық
Ойлау тәсілдері
Ойлаудың күрделі формалары
Ойлау аса күрделі процесс
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

3.

Ойлау дегеніміз – сыртқы дүние заттары мен
құбылыстарының байланыс - қатынастарының
миымызда жалпылай және жанама түрде сөз арқылы бейнелеуі.
Ойлау қабылдау, елестермен тығыз байланысты.
Түйсік пен қабылдау танымның бірінші
баспалдағы болғандықтан, олардан тыс ешбір
ойлау болмай-ды.
Ойлау сезім мүшелері арқылы алынған мәліметтерді өңдейді.Ойлау сезімдік мағлұматтарды негізінде ғана мүмкін болатын нәрсе.Елестерде
жал-пылағыш элементтер мол болғанмен, оның
таным мүмкіндігі ойлаудан әлде-қайда төмен.
Ойлаудың қамтитын шеңбері өте кең.

4.

Ойлау адамның сыртқы дүниемен қарымқатынас процесінде туындап отырады. Адам
ойлауының маз-мұнын, білетін – объективтік
шындық. Адамға ал-дына мақсат қойып оны
шешуге ұмтылдыратын – оның қажеттері.
Ойлау - өзіндік ішкі қарама - қарсы
қайшылықтар-ға толы процесс. Бұл оның
дамуының және іске асуының қозғаушы күштері
болып табылады. Ой-лаудың пайда болуына жаңа
белгісіз нәрселерге зер салып, қызығудың да маңызы
зор.

5. Ойлау тәсілдері

Ой тәсілдерінің түрлері көп.
Ойлау процесі талдау мен жинақтау тәсілдерінің басталады. Бұлар түйсік пен қабылдаудағы
анализ бен синтездің жаңа мазмұнға ие болған түрі. Анализ дегеніміз ой арқылы түрлі заттар мен
құбылыстардың мәнді жақтарын жеке
бөліктерге бөлу.
Анализ бен синтез – бірімен-бірі тығыз байланысты, бірінсіз-бірі болмайтын құбылыс. Бұл
екеуі – бірінен-бірі ешқашан ажырамайтын ой
процесі -нің негізгі компоненттерінің бірі.

6.

Анализ бен синтездің негізінде салыстыру деп аталатын ой операциясы пайда болады. Салыстыруда
заттардың ұқсастық, айырмашылық, қасиеттері
айқындалады. Бұл операция салыстыратын заттардың бір түрлі бегілерін көрсетумен қабат, басқа белгілеріндегі айырмашылықтарын да айырып көрсетеді. Ойлау операциясының күрделі түрі – абстракция
мен жалпылау.
Абстракцияға қарама - қарсы процесті нақтылау
деп аталады. Нақтылау – абстракциялық ұғымды
соған сәкес келетін жеке ұғымдармен түсіндіру яғни
жеке заттар мен нәрселер туралы ой.

7.

Жалпылау дегеніміз біртекті заттардың, құбылыстардың ортақ қасиеттерін оймен
біріктіру. Жалпылау үшін заттардың ерекше
маңызды белгі-лерін таба білу керек. Жалпылау
тәсілі бізге сырт-қы дүние заттарының мәнді
белгілерін ажырата алуға жәрдем береді.
Жалпылау арқылы шындықтағы заттар мен
құ-былыстарды белгілі принцип бойынша
орналасты-руды жүйелеу дейді. Жүйелеудің
жоғары түрі – классификация. Мәселен,
жануарлдар – типке, типтен – класқа, кластан
– отрядқа, отрядтан – отбасына, отбасыдан –
текке, тектен – түрге т.б. жүйеленеді.

8. Ой тәсілдері түрлерінің схемасы

Ой тәсілдері
табиғи
жасанды
топтастыру
жүйелеу
талдау
жинақтау
абстракциялау
жалпылау
салыстыру
нақтылау

9.

Ойлаудың күрделі формаларының бірі –
ой қорытындылары. Ой қорытындылары
дегеніміз бірнеше пікірлерден жаңа бір пікір шығару тәсілі.
Ой қорытындыларының үш түрі бар:
1. Дедукциялық;
2. Индукциялық;
3. Аналогиялық.

10.

Индукция – жекеден жалпыға қарай жасалатын
ой қорытындысы, мәселен, оттегі болмаған ауада
өсімдік өсе алмайды, сондай-ақ оттегі жоқ ауада
жануарлар да, адам да тіршілік ете алмайды.
Аналогия – ұқсастық бойынша ой қорытындыларын жасау. Мәселен, И.Ньютон бүкіл әлемдік тартылыс заңын топқанда, ой қорытындысының
осы түріне сүйенген. Ол жер үстіндегі денелердің
қоз-ғалуы, әсіресе құлауы мен аспан денелерінің
қозға-луы арасындағы ұқсастықты түсіндіруде
анало-гияны келтіреді.
Дедукциялық ой қорытындысында бала өзі білетін
нақтылы фактілерді, байланыстарды, қатынастарды сол жалпы заңдылықтарға негіздей ұғуға
тырысады.

11.

         
Ойлау – аса күрделі психикалық процесс.
Оны зерттеумен бірнеше ғылым айналысқан. Бұлардың ішінде логика мен психологияның орны ерекше.
Психология түрлі жас мөлшердегі адам ойының пайда
болуы,дамуы,қалыптасуы жолдарын,яғни жеке адамның ойлау ерекшеліктерінің заңдылықтарын қарастырса, логика – бүкіл адамзатқа ортақ ой әрекетінен заңдары мен формаларын айқын-дайды, адам ойының нақты нәтижесі болып табылатын ұғым, пікір,
дәлел,ой формаларының табиғатын зерттейді. Ойлау
ерекшеліктерін таным мен ой процесінің сатысы ретінде зерттеу, ойлаудың білім мен тікелей байланысты екендігін көрсетеді.

12.

Ойлауды дамыту – оның мазмұны мен
формасын өзгерту болып табылады. Психологияда ойлаудың үш түрі қарастырылады.
1.Практикалық іс-әрекеттілік.
2. Көрнекі-бейнелік
3.Сөздік – логикалық.

13.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ойлаудың барлық түрлері мен формаларын дамыту практикалық іс-әрекеттік, көрнекі - бейнелік,
сөздік-логикалық.
Ойлау амалдарын қалыптастыру және жетілдіру
/анализ, синтез, салыстыру, жалпылау, классификациялау/ т.б.
Заттың мәнді белгілерін ажырата білуін дамыту.
Қоршаған орта құбылыстары мен заттары, қатынастары мен маңызды байланыстарын табу.
Өз пікірінің дұрыстығын дәлелдеу.
Өз ойын анық, жүйелі, қарама-қайшылықсыз және
негізді түрде баяндау.

14.

Ойлау тәсілдері мен амалдарын бір саладан екіншіге көшіре білу.
8. Құбылыстың дамуын көре білу, негізделген қорытынды жасау.
9. Формальды логикаға негізделген ойлаудан, диалектикалық логикаға негізделген ойлауға көшу
процесін стимулдау.
10. Оқушылардың оқу және оқудан тыс іс-әрекеттерінде формальды және диалектикалық логика
заңдары мен талаптарын қолдану дағдылары
мен біліктіліктерін жетілдіру .
7.

15.

       Ойлаудың жүйелі түрде қалыптасуы тек оқу про-
цесінде ғана емес, жеке тұлғаның жан-жақты дамуына да көмегін тигізеді. Ойлау мәдениеті жеке
тұлғаның туа біткен қасиеті болып табылмайды,
ол таным процесі барысында қалыптасады. Ойлау
аппаратының дамуы арқылы адамның танып-білу
мүмкіндігі ұлғаяды, қарастырылып отырған мәселенің түп мәніне тереңірек үңілуге мүмкіндік алады.
Ақыл-ой еңбегі мәдениеті ойлау мәдениеті сыншыл
ойлау мәдениеті.
Осылайша, оқу бағдарламаларына сәйкес білімді
меңгеру оқушыдан күрделі ақыл-ой еңбегін, жақсы
есті дамыған қиялды және оқуға шығармашылық
тұрғыдан келуді талап етеді.

16.

Ойлаудың нейрондық өзара
байланыстылығы
Нейрондық
кодтар
Ойлау операцияСының бірліктері
ОЙЛАУ
Психиканың
қызметтік жүйесін
ұйымдастыру
Шешім қабылдау
деңгейлері
Шешім
қабылдау үшін
Іздестірілген
мүмкіндіктер
Шешім қабылдаудың психофизиологиялық тетіктері

17.

        Психолог А.Н.Леонтьев оқушылардың ақыл-ойын да-мыту
мен оқыту өзара байланысты екенін атап көрсет-ті.
Оқыту арқылы ойлаудың төмендегі сапаларын дамытуға ықпал етуге болады:
1.Ойлаудың икемділігі.
2.Ойлаудың тереңділігі мен кеңділігі.
3.Ойлаудың сынилығы.
4.Ойлаудың мақсаттылығы.
5.Ойлаудың жалпылығы.
6.Ойлаудың өз бетіншелдігі.
7.Анықтылығы,дәлелдігі.
Ойлауға тән осы сипаттар оқушылардың ойлауының мәдениетін көтеруге, олардың интеллектуалдық потенциалын дамытуға көмектеседі.

18. Қорытынды

       Ойлау жеке дара ерекшеліктерін
әңгімелей отырып. Келесі жәйтті естен
шығаруға болмайды: ой толғайтын
мидың өзі емес, адам біртұтас тұлға.
Талай даналық ойлардың пайдасыз
болжам деңгейінде қалып жатқанының
куәсіміз, сондықтан әрқашан ұшқыр
ойдың жасампаз, белсенді әрекетпен
ұштасқаны, әр адамның өз дарынды
қызметін пайдалы өнімді еңбек
әрекетіне жұмсағаны жөн.

19. Пайдаланылған әдебиеттер

Бабаев С.Б
Жарықбаев Қ.Б
www.google.ru
www.yandex.ru