Ta’lim sifatini baholash bo‘yicha xalqaro tadqiqotlarni amalga

1.

TA’LIM SIFATINI NAZORAT QILISH DAVLAT INSPEKSIYASI HUZURIDAGI
TA’LIM SIFATINI BAHOLASH BO‘YICHA XALQARO TADQIQOTLARNI AMALGA OSHIRISH
MILLIY MARKAZI
PISA TADQIQOTINING
TABIIY-ILMIY SAVODXONLIK
KOMPETENSIYALARI
VA ULARNI BAHOLASH
MA’RUZACHI: Umarova Ozodaxon Israilovna
Andijon viloyati Jalaquduq tumani 1- maktab
kimyo fani o‘qituvchisi

2.

Tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonlik
kompetensiyalari
HODISALARNI ILMIY
JIHATDAN TUSHUNTIRISH
TABIIY FANLAR BO‘YICHA
ILMIY
TADQIQOTLARNI
SAVODXONLIK KOMPETENSIYALARI
LOYIHALASH VA BAHOLASH
MA‘LUMOTLAR VA DALILLARNI
ILMIY TALQIN QILISH

3.

Tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonlik
kompetensiyalari
Hodisalarni ilmiy
jihatdan tushuntirish
kompetensiyasi
- texnologiyalar, tabiiy
hodisa -jarayonlarning
izohlarini bilish, taklif
qilish va baholashdan
iborat
1
Tabiiy yo‘nalishdagi fanlardan tegishli
bilimlarni yodga olish va ulardan foydalanish
2
Izohlovchi farazlarni taklif etish;
3
Tegishli prognozlar qilish va asoslash
4
Izohlovchi modellar va tasvirlarni
anglash, yaratish va ulardan foydalanish;
5
Ilmiy bilishning jamiyat uchun amaliy
ahamiyatini tushuntirish

4.

Tushuntirish va tushunishda
umumiylik bormi?
Tushunish —bilishdan murakkab
jarayon bo‘lib, unda bilib olingan
axborot tafakkurning o‘tmishi,
buguni va kelajagi bilan
bog'lanadi.
Bu hodisaga
nima sabab bo‘ldi?
Nima uchun bu holat sodir bo‘ldi?
Tushuntirish – biror-bir predmet, hodisa,
voqea, harakat mohiyatining mantiqiy
metodologik asosda izohlash.
Tushuntirishda elementar daraja -bu aniq, empirik
tarzda aniqlangan yagona hodisani tushuntirish.

5.

Hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish
kompetensiyasini shakllantirish jarayoni
tuzilmasi
Hodisa bilan
tanishish
Eshitish, visual,
hissiy idrok
Ko‘rgan yoki
eshitganini aytib
berish
O‘zaro ta‘sir
qiluvchi
ob’ektlarni
tanlash
Obyekt nomi
Holat
Jarayon nomi
I
I
II
III
Har bir
obyekt
holatini
tahlil
qilish
II
Sabablar, jarayon tabiati natija
I
I
Hodisalarning borish
mexanizmini
ochib berish
II
Har bir
jarayon
holatini
tahlil qilish
III
III
Tahlilning natijalarini
qisqacha xulosasi
Umumiy xulosa
Xulosaning to‘g'riligini
eksperimental tekshirish
II
III

6.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
Topshiriq 5ta
savoldan
iborat
6
Tabiiy fan
Suyuqliklar. Suyuqlikning
oquvchanligi. Suyuqliklarda
diffuziya hodisasi. Suyuqlikda
molekulalar qanday joylashgan?
Suyuqlikka misollar (suv, spirt,
yog', kerosin, atseton).
Suyuqlikning rangi, hidi, shakli,
hajmi, molekulalarning joylashuvi

7.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
Ne‘matjon ko‘zoynak taqadi. Ko‘zoynak
unga xalaqit bermaydi, faqat sovuq
havoda ko‘chadan issiq xonaga kirganda
ko‘zoynak yuzasi terlaydi. Ne‘matjon
ko‘zoynak yuzasidagi bug' – bu yupqa
suv qatlami ekanligini biladi. Ammo bu
suv
ko‘zoynak
oynalarida
paydo
bo‘lishdan oldin qayerda va qanday
shaklda bo‘lgan?

8.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
1-savol: Suv ko‘zoynak oynasida bug' shaklida paydo
bo‘lishidan oldin qanday agregat holatda edi?
Bitta to‘g'ri javobni belgilang.
o A.Gazsimon holatda
o B.Suyuq holatda
o C.Qattiq (muz) holatda
o D.Har xil moddalar aralashmasi holatida

9.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : fizik sistemalar
•Kompetentlik sohasi : hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish
•Kontekst : shaxsiy
•Kognitiv daraja : quyi
•Savol formati : bitta javob tanlanadigan
•Baholash obyekti: hodisani tushuntirish uchun tegishli tabiiy-ilmiy bilimlarni
yodga olish va qo'llash
Baholash mezoni:
Ball
Javob
1
1ta to‘g‘ri javob: A (Gazsimon holatda).
0
Boshqa javoblar YOKI javob yo‘q bo‘lsa

10.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
2-savol: Ne‘matjon
ko‘zoynagini
artgandan keyin
uning yuzasida nima
uchun namlik paydo
bo‘lmaydi ?
Javobingizni yozing
Ne‘matjon
ko‘zoynagini
artganda
uning shisha oynasi toza bo‘ladi va
unda boshqa namlik paydo bo‘lmaydi.

11.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : fizik sistemalar
•Kompetentlik sohasi : hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish
•Kontekst : shaxsiy
•Kognitiv daraja : yuqori
•Savol formati : batafsil javob yoziladigan
•Baholash obyekti: hodisani tushuntirish uchun tegishli tabiiy-ilmiy bilimlarni yodga olish va
qo'llash
Baholash mezoni:
Ball
Javob
Javob to‘liq: Javobda shisha artilganda qizishi (isishi), shuning uchun bug '
2
kondensatsiyalanmasligi (bug'lanish hosil bo'lmasligi, shudring tushmasligi, terlamasligi)
ifodalangan bo‘lsa.
Bunda asosiy fikr - shisha isishi (qizishi) va sovuq shisha issiq xonaga kirganda terlashi.
1
Javob qisman: Javobda shisha qiziganda (isiganda) bug'lanmasligi nazarda tutilsa
0
Boshqa javoblar yoki javob yo'q bo’lsa.

12.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
3-savol:Ne‘matjonga
ko‘zoynak oynalari
terlaganda namlik
yo‘qolishi (qurishi) uchun
ketgan vaqtga bog'liq
bo‘lgan omillarni aniqlash
uchun tadqiq qilish
usullarini taklif qiling.
Javobingizni yozing
Odatda Ne‘matjon ko‘zoynak shishasi
shaffof bo‘lishi uchun uni artib
tozalaydi. Ammo bir kuni u
shishadagi namlik qurishiga qancha
vaqt ketishini tekshirmoqchi bo‘ldi. U
ko‘chadan har xil xonalarga
kirganda, har safar shishadagi namlik
turli vaqtlarda qurishini aniqladi.

13.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : fizik sistemalar
•Kompetentlik sohasi : Ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash
•Kontekst : shaxsiy
•Kognitiv daraja : yuqori
•Savol formati : batafsil javob yoziladigan
•Baholash obyekti:muammoni ilmiy tadqiq qilish usulini taklif qilish
yoki baholash

14.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
Baholash mezoni:
Ball
2
1
0
Javob
To‘liq javob: shisha yuzasidagi suv tomchilarining (yo‘qolishi) qurishi uchun ketgan vaqtning Ne‘matjon
sovuq havodan kirgan bino ichidagi temperaturaga bog‘liq ravishda o‘zgarishini qanday aniqlash
mumkinligi ifodalangan, taklif etilgan bo‘lsa,
YOKI
bu vaqt issiq xonada bo'lgan odamlar soniga qanday bog'liqligi ifodalangan bo‘lsa.
Bundan tashqari, tajriba o‘tkazish g'oyasi (masalan, ko'zoynakni muzlatgichga bir muddat qo‘yib, so‘ng iliq
havoga chiqarish) taklif qilinishi mumkin.
Eslatma: baholashda asosiy e’tibor vaqt xona haroratiga YOKI ko'chadagi va issiq xonadagi harorat farqiga
bog'liq bo'lishi mumkinligi haqidagi fikr va g‘oyaga qaratiladi.
YOKI
odamlar soniga bog'liqligi haqidagi g'oya (bu aniq namlikka bog'liq).
Bunda taklif etilayotgan tadqiqot rejasining to'g'riligi baholanmaydi
Qisman javob: ko‘zoynak bilan sovuq havodan turli binolar ichiga (xonaga) kirish ifodalangan, lekin
shishadagi namlik yo‘qolishi (qurishi) uchun ketgan vaqt qanday o'zgarishiga ishora qilinmagan bo‘lsa.
Boshqa javoblar yoki javob yo'q

15.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
Ne‘matjon suv aylanishlarini o‘rganishga qiziqib qoldi va bu jarayondan
toza ichimlik suvini olishda foydalanish mumkinligini bilib oldi. U internetdan
quyosh energiyasidan foydalanib, ifloslangan yoki sho'r suvdan ichimlik suvi
olish uchun ishlatiladigan qurilmaning tavsifini topdi.
Quyidagi rasmda ushbu qurilma va uning ishlash usuli ko‘rsatilgan. Dengiz
yoki boshqa suv havzalaridan ifloslangan suv olinib, katta qora idishga quyiladi
va ustidan shaffof moddadan yasalgan konus bilan yopiladi. Bu konusning yuqori
qismida yuqoriga tomon toraygan qopqog‘i bor.
Qurilma qanday ishlaydi?

16.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
4-savol:Ushbu qurilmada qanday jarayonlar natijasida toza
suv olinadi?
Uchta to‘g'ri javobni belgilang.
o A. Idishga quyilgan suv Quyosh nurlari ta‘sirida bug'lanadi.
o B. Quyosh nurlari ta‘sirida ifloslanish suvdan uchib chiqadi.
o C. Suv bug'lari konus devorida suv tomchilari shaklida
kondensatsiyalanadi.
o D. Konus devoridagi suv tomchilari idishga qaytib tushadi.
o E. Suv tomchilari konus devori bo‘ylab oqadi va uning egri
chetlarida to‘planadi.

17.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : fizik sistemalar
•Kompetentlik sohasi :ma'lumotlar va dalillarni ilmiy talqin qilish
•Kontekst : mahalliy/ milliy
•Kognitiv daraja : o’rta
•Savol formati : bir nechta to'g'ri javoblar tanlanadigan
•Baholash obyekti: tahlil qilish, ma'lumotlarni ilmiy talqin qilish, xulosa chiqarish
•Baholash mezoni:
Ball
1
0
Javob
Javob: Tanlangan javoblar: A. ( Idishga quyilgan suv Quyosh nurlari ta'sirida
bug'lanadi.) C. (Suv bug'lari konus devorida suv tomchilari shaklida
kondensatsiyalanadi.) E. (Suv tomchilari konus devori bo'ylab oqadi va uning egri
chetlarida to'planadi.)
Boshqa javob tanlangan bo‘lsa yoki javob yo'q bo‘lsa

18.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
5-savol:Qurilma ishlashi uchun quyidagi shartlardan qaysi
biri bajarilishi kerak?
Bitta to‘g'ri javobni belgilang.
o A.Shaffof konus qora idishga nisbatan ko‘proq qiziydi.
o B.Qora idish shaffof konusga nisbatan ko‘proq qiziydi.
o C.Qora idish va shaffof konus bir xil qiziydi.
o D.Idishni yopib tupuvchi qopqoq
lozim
konus shaklida bo‘lishi

19.

1-topshiriq: Ko‘zoynak yuzasidagi suv
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : fizik sistemalar
•Kompetentlik sohasi :hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish
•Kontekst : mahalliy/ milliy
•Kognitiv daraja : quyi
•Savol formati : bitta to'g'ri javoblar tanlanadigan
•Baholash obyekti: hodisani tushuntirish uchun tegishli tabiiy-ilmiy bilimlarni
qo'llash
•Baholash mezoni:
Ball
1
0
Javob
Javob:Tanlangan javob B (Qora idish shaffof konusga nisbatan ko'proq
qiziydi).
Boshqa javob tanlangan bo‘lsa yoki javob yo'q bo‘lsa

20.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Topshiriq 5ta
savoldan
iborat
8
Biologiya
Oliy nerv faoliyati,
shartli va shartsiz
reflekslar

21.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Saidbek
“miya faoliyatini 100% faollashtirish” haqidagi trening
reklamasini ko‘rib qoldi. Bu g‘oya Saidbek uchun qiziqarli tuyuldi, ammo
buning uchun u avvalo normal rejimda miya qanday ishlashini treninglarsiz
aniqlashga qaror qildi.
Miya qanday ishlaydi: hayot faoliyatini ta’minlash
Miya – bu biz o‘ylaganimiz va tasavvur qilganimizdan boshqacharoqdir.
Miya bajaradigan ko‘p muhim funksiyalar bizга sezilmaydi, ular bizning ongli
nazoratimizsiz sodir bo‘ladi. Masalan, miya qismlarining eng qadimiysi –
uzunchoq miya. U orqa miyani bosh miyaning boshqa qismlari bilan bog'lab
turadi. Uning zararlanishi hayot uchun juda xavfli, chunki aynan shu bo‘lim
organizmning hayotiy funksiyalarini ta‘minlash uchun zarur bo‘lgan ko‘plab
tug'ma reflekslar uchun javobgardir.

22.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
korpus
kallosum
parietal lob
xoroid pleksus
Lateral oshqozon
pineal bez
frontal lob
oksipital lob
Oldingi komissura
Vizual talamus
Serebellum
Voronka
Medulla
Gipofiz
Gipotalamus
Ko’prik
Bosh miyaning tuzilishi

23.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Bu funкsiyalar to‘rt turga bo‘linadi:
1) Himoyalash – zaharli moddalar yoki organizm uchun yot moddalar kirib
kelishining oldini olish va ulardan xalos qilish.
2) Oziqlanish – oziq moddalarining so‘rilishi va hazm qilish jarayonini ta’minlash.
3) Vazomotor - qon tomirlari tonusini tartibga solish va qon aylanishini ta’minlash.
4) Nafas olish - nafas olish jarayonini ta’minlash uchun zarur (nafas olish va
chiqarish)
Saidbek miya u o‘ylaganidan ko‘ra ko‘proq vazifa bajarishi va bir qancha tug'ma
reflekslarni avtomatik ravishda boshqarishini tushundi.

24.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
1-savol: Quyidagi organizm reflekslari to‘rt funksiyaнинг qaysi
biriga tegishli?
Jadvalning tegishli ustunlariga funksiya raqamlarini kiriting.
Reflekslar
Ko‘z yosh ajralishi
Yurak qisqarish chastotasi va kuchi
Yutish
Yo‘tal
Qon tomirlar tonusi
So‘lak ajralishi
Nafas olish va chiqarishning ritmik almashinuvi
Уzunchoq miya
funksiyalari

25.

1-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : tirik sistemalar
•Kompetentlik sohasi :hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish
•Kontekst : global
•Kognitiv daraja : o’rta
•Savol formati : bir nechta qisqa javoblar yoziladigan topshiriq (javoblar uchun
alohida maydonlar)
•Baholash obyekti: hodisani tushuntirish uchun tegishli tabiiy fan bilimlarini qo’llash.
•Baholash mezoni:
Ball
1
Javob
Javob: Tanlangan javoblar:1,3,2,1,3,2,4 (Himoya-VazomotorOziqanish –
0
Himoya-Vazomotor-Oziqlanish-Nafas Olish).
Boshqa javob tanlangan bo’lsa yoki javob yo'q bo’lsa

26.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
2-savol: Nafas olish va
chiqarish jarayonini
boshqarishi uchun
uzunchoq miyaga qanday
ma‘lumot zarur?
Javobingizni yozing
Saidbek reflekslardan biriga ta‘sir
ko‘rsatishga harakat qildi va nafas
olish va chiqarish orasida uzoq
tanaffuslar qildi. Bu unga qiyin bo‘ldi
va nafasini ushlab turgach, u yana
qayta nafas olishiga to‘g'ri keldi.
Saidbek uzunchoq miya qachon
nafas olish kerakligini qanday qilib
uning ixtiyorisiz "bilib olayotgani"ga
qiziqib ko‘rdi.

27.

1-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : tirik sistemalar
•Kompetentlik sohasi : hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish
•Kontekst : global
•Kognitiv daraja : yuqori
•Savol formati : batafsil javobli topshiriq (matn yoki rasm shaklida)
•Baholash obyekti: hodisani tushuntirish uchun tegishli tabiiy fan bilimlarini qo’llash.
•Baholash mezoni:
Ball
1
0
Javob
Javob:Javob: nafas olish/nafas chiqarish jarayonini tartibga solish
uchun miyaga qondagi karbonat angidrid yoki kislorod
kontsentratsiyasi haqida ma'lumot kerak
Boshqa javob tanlangan bo‘lsa yoki javob yo'q bo‘lsa

28.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Miya qanday qaror qabul qiladi
Miya doimiy shakllanib boradi: uning hajmi bilan birga, eski qismlari “yangilanib” boradi, shu
hisobdan organizm xulq-atvori asta-sekin murakkablashishi kuzatiladi. Miya katta yarim sharlarining
eng yangi qismlaridan biri boshqa qismlardan yig'ilgan ma‘lumotlarni yakuniy qayta ishlash bilan
shug'ullanadi, u insonning istaklari va xulq-atvorini tartibga soladi, ya‘ni "odamni odam qiladi". Qadimgi
va hozirgi odamlarning miya va bosh suyagi modellarini taqqoslang.
Saidbek qadimgi va hozirgi odamlar bosh suyagi shaklining o‘zgarishlarini taqqoslash mobaynida
miya qismlaridan birining o‘lchami boshqa qismlarga nisbatan kattalashganini aniqladi. U aynan shu eng
yosh miya qismi bo‘lib, ma’lumotlarni yakuniy qayta ishlash bilan shug'ullanadi, degan qarorga keldi.

29.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
3-savol: Miyaning qaysi qismi haqida so’z
yuritilgan?
Bitta to‘g'ri javobni tanlang
o A.ensa sohasi
o B.miyacha
o C.peshona sohasi
o D.gipofiz
o E.gipotalamus

30.

1-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : tirik sistemalar
•Kompetentlik sohasi :hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish
•Kontekst : global
•Kognitiv daraja : o’rta
•Savol formati : bitta to‘g'ri javob tanlanadigan topshiriq (matn yoki rasm shaklida)
•Baholash obyekti: hodisani tushuntirish uchun tegishli tabiiy fan bilimlarini qo’llash.
•Baholash mezoni:
Ball
Javob
Javob: Peshona sohasi
1
0
Boshqa javob tanlangan bo’lsa yoki javob yo'q bo’lsa

31.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Rojer Sperrining odam miyyasidagi qadoqsimon tanacha1 jarroҳligi ustidagi tajribasi
Tajriba bosqichlari:
I. Bemor N markazida kichik qora nuqtaси bo‘gan ekran qarshisida o‘tiribdi. Tajriba o’tkazuvchi bemordan
boshini qimirlatmasdan nuqtaga qarashni so‘raydi. Keyin bir zumda nuqtaning o‘ng tomonida olma tasviri paydo
bo‘ladi (1-rasm). Bundan maqsad, tasvir faqat chap yarimsharda paydo bo‘lishi uchun edi. Bemor Ndan nimani
ko‘rganini so‘rashganda, "Olma" deb javob berdi.
II. Bemorga yana nuqtaga qarash so‘raladi va bu safar nuqtaning chap tomonida bir lahzada bolg'a tasviri paydo
bo‘ladi (2-rasm), bu miyaning o‘ng yarim shariga boradi. Bemordan nimani ko‘rganini so‘rashganda, "Hech narsa"
deb javob berdi.
III. Keyin tadqiqotchi undan chap qo‘lini ekran ostidagi tirqishga tiqib, u yerda joylashgan bir nechta buyumlar
orasidan paypaslab tanlashni so‘raydi (3-rasm). Bemor bir nechta buyumlar orasidan, bolg'ani tanlaydi.
Saidbek miyaning turli yarim sharlarining funksiyalari ham turlicha bo‘lishini bilar edi. U yuqoridagi qiziqarli
tajribada nafaqat yarim sharlarning turli funksiyalari, balki qadoqsimon tanachaning muhim ahamiyati haqida ham
bilib oldi
1Korpus kallosum - bu o‘ng va chapni miya yarimsharlarini bog‘laydigan miyadagi nerv tolalari pleksusidir.
Ba’zida epilepsiya korpus kallosumidagi kesma bilan davolanadi.

32.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Siz nimani
ko‘rdingiz?
Siz nimani
ko‘rdingiz?
Men hech
narsa
ko‘rmadim
O‘ng miya
yarimsharlari
Siz nimani
ko‘rdingiz?

33.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
4-savol: Quyidagi izohlarning qaysi biri Rojer Sperri tajribasidan kuzatilgan
natijalariga mos keladi?
Barcha to‘g'ri javoblarni tanlang.
o 1.Qadoqsimon tanachaning parchalanishi tufayli ma‘lumot miyaning bir yarim
sharidan ikkinchisiga uzatilmadi
o 2.O‘ng yarim shar bemorning chap tomon ko‘rish maydonidan ma‘lumotni qabul
qilmadi
o 3.O‘ng yarim shar bemorning chap tomon ko‘rish maydonidan ma‘lumotni qabul
qildi, lekin uni nutq shaklida ifodalay olmadi.
o 4.Chap yarim shar bemorning o‘ng tomon ko‘rish maydonidan ma‘lumotni qabul
qilmadi.
o 5.Chap yarim shar bemorning o‘ng tomon ko‘rish maydonidan ma‘lumotni qabul
qildi va uni nutq shaklida ifodalay oldi.

34.

1-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : tirik sistemalar
•Kompetentlik sohasi : ma‘lumotlarni sharxlash, xulosalar chiqarish
•Kontekst : global
•Kognitiv daraja : yuqori
•Savol formati : bir nechta to‘g'ri javob tanlanadigan topshiriq (matn yoki rasm
shaklida)
•Baholash obyekti: ma‘lumotlarni tahlil qilish, sharxlash va tegishli xulosalar
chiqarish.
•Baholash mezoni:
Ball
Javob
Javob: 1, 3, 5 tasdiqlangan. Boshqalar tanlanmagan
2
1
0
1, 5 tasdiqlangan. Boshqalar tanlanmagan.
Boshqa javoblar yoki javob yo'q bo’lsa

35.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
“Miya qanday ishlaydi: faol zonalarni ajratish usullaru”
Faol miyaning "ichiga" nazar solishning bir usuli uning alohida qismlarining
funksiyalarini aniqlang, - magnit qaytaruvchi tomografiya o‘tkazing (MRT).
Ushbu usul sizga ro‘yxatdan o‘tish va bir vaqtning o‘zida miyaning ayrim joylarini
qo‘zg'atish imkonini beradi. Masalan, biz arifmetikani bajarish harakatlarida miyaning
qayi sohalari ishtirok etishini aniqlamoqchimiz. MRT apparati miya faolligini
skanerlayotgan paytida u kishiga biror bir masalani yechishni buyurishingiz mumkin.
Shunday rasmlardan kelib chiqadiki, (rasmga qarang) miyaning qaysi sohalarida ko‘proq
qon aylanishi kuzatilsa shu hududlari faolroq. Biroq, bunday rasmlardan hali ham
arifmetik muammoni hal qilish uchun qaysi zona mas'ul ekanligi aniq emas, chunki
qo‘zg'alish miyaning deyarli barcha qismlarida turli jadallik bilan sodir bo‘ladi.
Saidbekni hali ham, haqiqatan ham bizning miyamizning katta qismi bir vaqtda faol
emasligi va uni 100% ishlashi uchun unga maxsus trening kerakmi degan savol
qizitirmoqda. Saidbek biror bir masalani yechish vaqtida miya faoliyatini o'rganadigan
tadqiqotlar haqida o‘qidi. Ma’lum bo‘lishicha, muammolarni hal qilish uchun bir vaqtning
o‘zida miya to‘liq ishlashi shart emas

36.

2-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
5-savol: Ammo miyaning turli sohalari uchun qanday
funktsiyalar javobgar ekanligini qanday aniqlash
mumkin?
Faqat arifmetik muammolarni hal qilish uchun zarur
bo‘lgan zonalarni ajratishga yordam beradigan
eksperimental tadqiqotni taklif qiling va tavsiflang.
Javobingizni yozing

37.

1-topshiriq: Miya qanday ishlaydi?
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : tirik sistemalar
•Kompetentlik sohasi : tabiatshunoslik tadqiqotining xususiyatlari
•Kontekst : global
•Kognitiv daraja : yuqori
•Savol formati : batafsil javob yoziladigan topshiriq (matn yoki rasm shaklida)
•Baholash obyekti: ushbu masalani ilmiy tadqiq qilish usulini taklif qilish yoki
baholash.
•Baholash mezoni:
Ball
2
1
0
Javob
Javob:rejalashtirilgan tajriba: ikki yoki undan ortiq MRT sessiyasi turli miya faoliyati
bilan amalga oshiriladi; keyin-olinganlarni qo'llash umumiy faollashtirish zonalarini
istisno qilish uchun rasmlar
turli MRT suratlari solishtirish uchun taklif etiladi
Turli mashqlar vaqtidagi MRT seanslari zarur bo‘lmagan

38.

3-topshiriq: Choy.
Topshiriq 3 ta
savoldan
iborat
FIZIKA
Gaz molekulalarining harakat
tezligi. Temperatura. Issiqlik
muvozanati. Gaz
molekulalarining o‘rtacha
kvadratik tezligi
9
KIMYO
Tuzlarning gidrolizi. Tuzlar
gidroliziga ta'sir etuvchi
omillar

39.

3-topshiriq: Choy
1-savol:Lolaning
oʻrnida boʻlganingizda,
choy rangi sovuq suvda
qaynoq suvga nisbatan
sekinroq
chiqishini
qanday
tushintirgan
boʻlar edingiz?
Javobingizni yozing
Lola tez damlanadigan paketchali
choyni xush ko‘radi. U bir kuni
yanglishib, paketchali choyni sovuq
(xona temperaturasidagi) suvga soldi
va choyning rangi qaynoq suvdagiga
nisbatan ancha sekin chiqayotganini
payqadi. Lola biroz mulohaza yuritib,
nima uchun bunday boʻlayotganini
oʻziga-o‘zi tushuntirdi.

40.

3-topshiriq: Choy
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : fizik sistemalar
•Kompetentlik sohasi : hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish
•Kontekst : shaxsiy
•Kognitiv daraja : quyi
•Savol formati : batafsil javob yoziladigan topshiriq
•Baholash obyekti: hodisani tushuntirish uchun tegishli tabiiy-ilmiy bilimlarni
qo’llash
•Baholash mezoni:
Ball
2
0
Javob
Javob:Mazkur topshiriqni bajarish uchun fizika fanidan suyuqliklarda diffuziya hodisasi va
molekulalar tartibsiz harakati tezligining temperatura o‘zgarishiga bog‘liq ekanligini yodga
olish kerak.
Javobda suyuqlikdagi molekulalar (zarrachalar)ning harakat tezligi temperatura ko‘tarilishi
bilan ortishi, diffuziya hodisasi ifodalangan bo‘lsa.
Boshqa javoblar yoki javob yo'q bo’lsa

41.

3-topshiriq: Choy
2-savol:Choy
rangining
chiqish
tezligi,
asosan,
paketchadagi
tirqishlarning
issiqlik ta‘sirida kengayishiga
bog'liq
ekani
haqidagi
Sanjarning fikrini tekshirish
uchun siz qanday oddiy tajriba
oʻtkazgan boʻlardingiz?
Javobingizni yozing
Lola oʻz kuzatishlarini Sanjarga gapirib
berganida, Sanjar uning fikriga
qoʻshilmadi. Sanjarning aytishicha, choy
paketchasida mikroskopik tirqishlar
boʻlib, choy zarrachalari ular orqali
suvga chiqadi. Temperatura ortgani sari
bu tirqishlar kengayadi va muayyan vaqt
mobaynida choy zarrachalari suvga
koʻproq chiqadi. Shuning uchun choy
rangi qaynoq suvda sovuq suvga
nisbatan tezroq chiqadi

42.

3-topshiriq:Choy
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : fizik sistemalar
•Kompetentlik sohasi : hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish
•Kontekst : shaxsiy
•Kognitiv daraja : quyi
•Savol formati : batafsil javobli topshiriq
•Baholash obyekti: berilgan muammoni ilmiy tadqiq qilish usullarini taklif qilish va baholash
•Baholash mezoni:
Ball
2
0
Javob
Javob:Mazkur topshiriqni bajarish uchun fizika fanidan suyuqliklarda diffuziya hodisasi va
molekulalar tartibsiz harakati tezligining temperatura o‘zgarishiga bog‘liq ekanligini yodga
olish kerak.
Javobda suyuqlikdagi molekulalar (zarrachalar)ning harakat tezligi temperatura ko‘tarilishi
bilan ortishi, diffuziya hodisasi ifodalangan bo‘lsa.
Boshqa javoblar yoki javob yo'q bo’lsa

43.

3-topshiriq: Choy
Kechqurun choy ichadigan koʻplab insonlar uyqusizlikka
uchraydilar. Uyqusizlikka choy ichidagi kofein moddasi sabab
boʻladi. Haqiqatan ham, bunga kofein moddasi sabab ekanligini
tekshirish uchun, kechki choydan keyin uyqusizlikka uchragan
100 kishilik guruh tuzildi. Ushbu guruh bir necha kun davomida
oʻrganildi. Tadqiqotchilar guruhdagi odamlarga oddiy choy yoki
kimyoviy yoʻl bilan kofein moddasi ajratib olingan choy berishdi.
Guruh aʻzolarining hech biri qanday choy
ichayotganini
bilmagan.

44.

3-topshiriq: Choy
3-savol: Quyida keltirilgan tajriba rejalarining qaysi biri eng yaxshi
variant hisoblanadi?
Bitta to‘g'ri jvobni tanlang
o A.Guruhdagi barcha odamlarga kechqurun oddiy (ya’ni, tarkibida kofein
boʻlgan) choy beriladi.
o B. Guruhdagi barcha odamlar kechqurun oddiy choy ichishadi, faqat bir kishiga
har safar kofeinsiz choy beriladi.
o C.Guruhdan tasodifiy yoʻl bilan tanlab olingan odamlarning yarmi butun
tadqiqot mobaynida kechqurun oddiy choy, ikkinchi yarmi esa kofeinsiz choy
ichishadi.
o D.Guruhning barcha a’zolariga birinchi kun kechqurun oddiy choy, ikkinchi
kun esa kofeinsiz, uchinchi kun oddiy choy, toʻrtinchi kun kofeinsiz choy
beriladi va hokazo.

45.

3-topshiriq: Choy
Topshiriq tavsifi:
•Mazmun sohasi : tirik sistemalar
•Kompetentlik sohasi : ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash
•Kontekst : global
•Kognitiv daraja : quyi
•Savol formati : bitta javob tanlanadigan
•Baholash obyekti: berilgan muammoni ilmiy tadqiq qilish usullarini taklif qilish va baholash
•Baholash mezoni:
Ball
2
0
Javob
Javob:Tanlangan javob C. (Guruhdan tasodifiy yoʻl bilan tanlab olingan odamlarning yarmi
butun tadqiqot mobaynida kechqurun oddiy choy, ikkinchi yarmi esa kofeinsiz choy
ichishadi).
Boshqa javoblar yoki javob yo'q bo’lsa

46.

E'tiboringiz
uchun rahmat!
markaz.tdi.uz
t.me/milliymarkaz
milliy markaz