Булжамууртын орон

1.

Дуун сомни жэргэмэл шубуухай
Дуулимхан нютагыемни магтан жэргэнэ...
Дамба Хобраков
Булжамууртын орон
Булжамууртын орон

2.

3.

1. Бүлэг – шэншэлэгшэд
Тала губиин магтаалша
Табан үнгын жэргэмэл…(Дарижаб Дамдинов)
Даабари: Галина Константиновна Боровидская «Птицы Бурятии»,
Цырендаша Бадмаевич Будаевай «Нютагамнай шубууд» альбом,
интернет
соо
http://irkipedia.ru/content/polevoy_zhavoronok
сайт,
тайлбари толи хэрэглэн, юундэ буряадууд жэрэгэмэлые 5 үнгын гэнэб,
жэргэмэл ямар шубуун бэ, жэргэмэл хаана байрладаг бэ гэжэ
шэнжэлээд, юрын мэдүүлэлнүүдые хэрэглэн, жэргэмэл тухай багахан
хѳѳрѳѳ бэлдэхэ.

4.

2 бүлэг: Уран үгэ
Даабари: Дарижаб Дамдиновай, Эрдэни Дугаровай, Булад Жанчиповай, Шираб Нимбуевай, Хандажаб
Дампиловагай, Цогто Номтоевой шүлэгүүдые уран гёор уншаха, поэдүүдэй хэлэн дээрэ жэргэмэл ямараар
нэрлэгдэнэб гэжэ тайлбарилха.
Үүрэй туяае угтуулан,
Үргэн дэлхэйе суурхуулнаш,
Жэнгинэмэ һайхан жэмбүүршэ
Жэгүүртэ борохон жэргэмэл
Хүхэ торгон огторгойдо
Хүндэлдин байжа жэргэнэш,
Ирагуу гоёхон дууша
Инаг борохон жэргэмэл
Тунгалаг агаарта
Тунан шунган тамарнаш,
Тала губиин магтаалша
Табан үнгын жэргэмэл (Дарижаб Дамдинов)
Булжамуурай дуун
Хүхэ сэлмэг тэнгэриин
Хүйтэн дунда жэргэгшэ
Толоной жэгүүр дээрэхэнэ
Тогтон торон дэрбэгэнэһэн,
Борохон булжамуурхан
«Бодогты» гэжэ жэргэнэ.
Эрдэни Дугаров
Дуулана гүш,
Жэргэмэл шубуун жэргэнэ?
Дуулана гүш,
Жаргал бидэндэ юрөөнэ? Х.Дампилова
Булжамуурай хэлые
Аадарай һүүлээр жэргэмэлэй
Агаар дайдынгаа ендэрһээ,
Аялгаа наашань эльгээхэдэнь,
Шарахан намняа эндэхэнэ
Шаргал нариихан дэнзэдээ
Һэрюухэн аадарай дуһалые
Һиилэжэ үлгѳѳд шагнаа һэн.
Булад Жанчипов
Жаргалантын оронhоо
Жэргэмэл дуугаа
Жэнгирyyлэн бэлэглээ.
Жаргалтай хоерой
Бултынь ойлгон баясанаб.
Зүрхэ сэдьхэлдэ
«Үнгын сэсэгүүд һалбаржа,
Дуранай дуун зэдэлээ.
Үргэн талым гоёог лэ,
Таряа ногоон эбхэржэ,
Тарган жэл орог лэ! – гэнэл даа.
Шираб Нимбуев
Нажарай үдын халуун соо
Намаа боролгын оёорһоо,
Хонгор борохон шубуухай
Һэрюухэн зѳѳлэхэн үглѳѳгүүр
Һэрииш гэһэн аялгаар,
Борохон соохор жэргэмэл,
Боори дээгүүр жэргэнэш…Х.Намсараев
Булжамуур, жэргэмэл түрүүтэй
Шубууд дуулан угтана.
Талада һэбшээн хүдэлжэ,
Таряанай орой эльбэнэ.

5.

Базиль Эде. Жаворонок

6.

Үгтэһэн текст соо илгагдаһан үгэнүүдые дүтэрхы удхатай үгэнүүдээр, холбуулалнуудаар
һэлгэгты.
Талын шубуун – жэргэмэл. Хүйтэн үбэл дүүрэжэ, дулаахан хабарай
шэнжэтэй болоходонь, манай нютаг нуга руу дүшэн үнгын шубууд тэгүүлдэг юм.
жэргэмэл
тала
губиин магтаалша . Жэргэмэл борбилоогой шэнээн бэетэй,
Тэдэнэй дунда жэргэмэл
сагаахан үбсүүтэй, борохон үнгэтэй юм. Манай Буряад орондо 5 үнгын жэргэмэл
бии: талын жэргэмэл, бага жэргэмэл, боро жэргэмэл, монгол жэргэмэл, хайргана.
Жэргэмэл
Ирагуу
гоёхон дуушан хүдөө тала газарта байрладаг. Поли дээгүүр ниидэжэ, аяар
Жэргэмэл
дээрэ аятай хүхюунээр жэргэдэг. Жэргэмэл үбһэ ногооной узуурта, хонхосог соо
уурхайгаа заһадаг. Тэрээн соогоо газарай үнгэтэй үндэгэнүүдые гаргадаг. Март
ирагуу
хангюурдагшын абяан бүри шанга боложо эхилдэг.
һарын һүүл тээшэ жэргэмэлэй
жэргэмэлэй
Талын
дуушанай дуун ямар гоеб даа. Анхаралтайхан шагнабал, жэргэмэлэй дуун соо
Жэргэмэлэй
Жэргэмэлэй
шүүдэрхэнэй эршэмтэй һонор жэрьеэн соностодог. Жэргэмэл
арюун
Жэргэмэл
Тэрэ лимбэшэн
гоёор жэгүүритэ энэ дайдаяа үреэнэ. Булжамууртын орон аза жаргалтай юм даа.