Къырым ханлыгъы девринде къырымтатар эдебиятнынъ алтын асыры

1. Къырым ханлыгъы девринде къырымтатар эдебиятнынъ алтын асыры.

2. Къырым ханлыгъы.

1428 сенесинден та 1783 сенесине къадар Къырым
Ханлыгъы деври деп адландырылгъан бу заманда
халкъымыз мустакъиль бир девлет мейдангъа кетире ве
озюнинъ девлетчилигине саип ола. Халкъ миллет
оларакъ шекиллене. Этрафтаки бутюн девлетлерге
озюни таныта. Бу девирде миллий медениет, эдебият,
санат, илим, икътисадият зияде инкишаф эте. Шунынъ
ичюн де иджаткярларнынъ сайысы арта.

3.

Энъ биринджи шиир
фыркъаны къырымтатар
шиириетине, укюмет
ёлбашчылары- къырым
ханлары ( ХV асырдан 1783
сенесине къадар)
кирсеттилер. Къырым
тахттында 48 ханлар
булунгъан. Олардан секиз
хан белли шаир олып бутюн
дюньяларгъа танылгъан
эдилер.

4. 25 Хаджи Селим I Герай (Ремзи) 1671-1678, -шаир 26 Мурад Герай 1678-1683 27 Хаджи II Герай 1683-1684 28 Саадет III Герай 1691

Къырым ханлары
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Хаджи Герай 1441-1466
Нур-Девлет
1466,
Менгли I Герай
1466, -шаир
Айдер
1475
Мехмед I Герай
1515-1523
Газы I Герай
1523-1524
Саадет I Герай
1524-1532
Ислям I Герай 1532
Сахиб I Герай 1532-1551
Девлет I Герай
1551-1577
Мехмед II Герай
1577-1584
Саадет II Герай
1584
Ислям II Герай
1584-1588
Газы II Герай (Бора)
1588-1596, - шаир
Фетих I Герай 1596
Тохтамыш Герай
1607-1608
Селямет I Герай
1608-1610
Джанибек Герай
1610-1623
Мехмед III Герай
1623-1628
Инает Герай 1635-1637
Бахадыр I Герай
1637-1641-шаир
Мехмед IV Герай(Кямиль)1641-1644, -шаир
Ислям III Герай
1644-1654
Адиль Герай 1666-1671
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
Хаджи Селим I Герай (Ремзи) 1671-1678, -шаир
Мурад Герай1678-1683
Хаджи II Герай
1683-1684
Саадет III Герай
1691
Сафа Герай
1691-1692
Девлет II Герай
1699-1702,
Газы III Герай
1704-1707
Каплан I Герай
1707-1708,
Девлет III Герай
1716-1717
Саадет IV Герай
1717-1724
Менгли II Герай
1724-1730,- шаир
Фетих II Герай
1736-1737
Селямет II Герай
1740-1743
Селим II Герай
1743-1748
Арслан Герай
1748-1756,
Халим Герай
1756-1758 -шаир
Крым Герай
1758-1764,
Селим III Герай
1765-1767,
Максуд Герай
1767-1768,
Девлет IV Герай
1769-1770,
Каплан II Герай
1770
Сахиб II Герай
1771-1775
Шахин Герай
1777-1782,
Бахадыр II Герай
1782
Шахбаз Герай (Сирет) 1787-1789 -шаир

5. Къырымтатар халкънынъ фаджиалы такъдири.

Къырымтатар халкънынъ медениет мирас такъдири
пек фаджиалы. Биринджиден 1833 сенеси чар
укюмети къырымтатар эски китап ве эльязмаларны
екъ этмеге тырышкъан эдилер.Ондан сонъ даа 1944
сенеси исе къырымтатар халкъны сюргюн этип,
бутюн китапханелерни къырдылар.

6.

Къырымтатар эдебиятнынъ
Къырым ханлыгъы деври
Диван эдебияты.
Халкъ эдебияты.
Саз шаирлернинъ эдебияты.
Тасаввуф эдебияты

7.

Саз шаирлер
эдебияты:
Диван эдебияты:
шаир Герайлар.
Менгли Герай Хан,
Бора Гъазы Герай Хан,
Ве иляхре.
Ашыкъ Умер
Мустафа Джевхерий
Бойле эдебиятта Гъазель, семаи,
рубаи, къыта,бейит, муамма,
Месневи киби шиирий шекиллер
кениш къулланылгъан,
тили исе зенгин, бойле эсерлерде
чокъ арап, фарси, турк
ибарелери къулланыла эди.
Бу жанрларнынъ эдебиятта
ишлетилюви, шаирлерни
зенгин унерине чевириле ве
Оларгъа шан-шереф къазандыра.
Тасаввуф эдебияты:
Афифеддин
Абдулла эфенди
Абдулла Азиз
Афиф-заде

8.

Халкъ эдебияты: Диван, я да тасаввуф
эдебиятларынынъ
тиллерине бакъкъанда халкъ эдебиятнынъ тили,
садедже ве шу себептен анълайышлы ола.
Халкъ эдебиятында таныш олмагъан, ябанджы
сезлер ишлетильмеген.Мындаки сезлер халкъ
арасында сыкъ къулланылгъан, ве халкънынъ
тилине, дуйгъуларына уйгъун сезлердир.
Халкъ эдебияты:
Дестанлар: «Чора батыр», «Кёр огълу» ве ил.
Турмуш дестанлар: «Таир ве Зоре»
Масаллар, йырлар,эфсанелер ве ил.

9.

Къырымтатар Халкънынъ
тиль байлыгъы
XVI асыргъадже къырымтатар тили къыпчакъ
(чагъатай) тиллерине пек якъын эди.
Ислямиет девиринден башлап къырымтатар
тилине чокътан-чокъ арап-фарси сёзлери кирсетиле.
XV асырнынъ сонъунда исе татар нуткъуна
огъуз-осман тили тесир этип башлай.

10.

Нетидже:
Къырым ханлыкъ эдебиятында
яраткъан эсерлер.шаирлер бутюн
дюньяга белли олгъан себептен,бу
эсерлер шимдики вакъыткъадже
кельди,чюнки шу девирде иджат эткен
шаирлер ве оларнынъ эсерлери
акъкъында малюмат Къырымда дегиль,
Туркие, Англия, Франция, Арабистан
ве дигер мемлекетлеринде сакъланып
къалды, демек шу девирнинъ шаирлер
иджады дюнья маналыгъыны исбатлай.
Шимди исе о шаирлернинъ иджады,
эсерлери тилимизни, тарихымызны,
инсанларнынъ дюньябакъышларыны
зенгинлештире ве гъурурландыра.
Биз исе яш несиль оларнынъ ёлуны
девам этмекте ве къырымтатар намыны
ве медениетиниюксельтмек керекмиз.