ეგვიპტე

1.

ეგვიპტე
მართა ცუცქირიძე

2.

ნილოსი
• საცხოვრებლად ვარგისიანი მიწები
ნილოსის მდინარს მიუყვებოდა.
• ეგვიპტე უნალექო ქვეყანაა,
მოსახლეობისთ- ვის მიწის დამუშავების
მთავარი საშვალება ნილოსისი მდინარე
გახდა.
• ჰეროდოტემ ეგვიპტეს ,,ნილოსის
ნობათი’’ უწოდა.
• ეგვიპტელები აღმერთებდნენ ნილოსს,
მას ,,დიდ ჰაპის’’ უწოდებდნენ და
ეთაყვანებოდნენ.

3.

• ეგვიპტეს ბუნებრივ საზღვრებს
წარმოდგენს: ჩრ. ხმელთაშუა
ზღვა, დას. ლიბიის უდაბნო,
აღ.სუეცის ყურე და წითელი
ზღვა.
• ეგვიპტის სიმდიდრეს
განაპირობებდა მისი
ბუნებრივი რესურსი,
მოიპოვებოდა: მარმარილო,
გრაბიტი.აღმოსავლეთ უდაბნო
სავსე იყო ოქროთი, სინაის
ყელი-სპილენძით და
ფირუზით.
• სავაჭრო ურთიერთობა ჰქონდა
ნუბიასთან.

4.

ანტიკური ავტორები
1. ჰეროდოტე
ჰალიკარნასელი. მისი
მოგზაურობა ეგვიპტეში
თარიღდება დაახ.ძვ.წ 450
წ, ის ბევრი ქალაქის
შესეხებ მოგვითხრობს,
რომელიც დღეს აღარ
არსებობს. მაგრამ მისი
მონაცემები არაზუსტია, ეს
,,ისტორიის მამის’’ მთავრი
პრობლემაა.

5.

2. სტრაბონი
რომელმაც ეგვიპტეში
ძვ.წელთაღრიცხვით 25-24 წელბში
იმოგზაურა.
დაგვიტოვა ეგვიპტის გეოგრაფიული აღწერა, ქალაქების
აღწერილობები. მან 90-მდე ქალაქი
აღწერა.

6.

3. პლუტარქე
მისი ცნობილი ნაშრომია
,,ისიდასა და ოსირისის’’
შედახებ. იმ პერიოდში არ
იცოდნე ეგვიპრური
იეროგლიფების კითხვა,
შესაბამისად ბევრი არაზუსტი
იმფორმაცია ჰქონდა ეგვიპტის
რელიგიის შესახებ, ამიტომ
მას თავისი ინტერპრეტაციით
აქვს ჩამოყალიბებული
მოსაზრებები.

7.

ეგვიპტური წყაროები.
ჩვ.წ-მდე მესამე საუკუნეში
მოღვაწე მანეთონი. რომელმაც
ფარაონთა მოღვაწეობა 30
დინასტიად დაყო, მენესიდან
მაკედონელამდე ის იყენებდა
ავთენტირ წყაროებს მათ
შორის თავად ეგვიპტელების
მიერ შექმნილ მატიანეებს,
რომლსაც ,, პალერმოს ქვა’’
ეწოდება.

8.

პალერმოს ქვა

9.

კულტურები
• ინგლისელმა მეცნიერმა
პეტრიმ ნაქადასა და ბალასის
მიდამოები გათხარა და
წინადინასტური საფლავები
აღმოაჩინა.არქეოლოგიური
მასალა 50 ჯგუფად დაყო.მან
შეიმუშავა პერიოდული
დათარიღების სისტემა, ის
დაყო მონაკვეთებად, არა
თარიღების, არამედ
ერთმანეთთან მიმართებაში.

10.

ბარადიული
• ელ-ბარადის
ტერიტოზოაზეა აღმოჩელი.
• ბარადიელები მუდმივ
დასახლებებად
ცხოვრობდნენ.
• მისდევდნენ მეცხოველეობას
და მეურნეობას.
• საფლავებში აღმოჩენილია
თიხის ჭურჭელი.

11.

ნაქადა პირველი/ამრატიული
• აღმოჩენილია ნაქადასა და
ელ-ბალასის ტერიტორიაზე.
• ,,სამხრეთის ქალაქში’’
აღმოჩენილია ოთკუთხედი
სახლები, ციხე-სიმაგრის
ტიპის ნაგბობები.
• საფლავები ოვალური
ზომისაა უფრო მდიდრული
ვიდრე ბადარიული.
• გვხვდება კაჟისგან
დამზადებული იარაღი.

12.

ნაქადა მეორე/გერეზიული
• ამ პერიოდში უცხო მოსახლეობის
შემოდინება იწყება.
• ჩნდენბა სემიტური ელემენტები
ჰამიტურ ენაში.
• აქტიური გადასახლება იწყება
ნილოსის დაბლობში.
• ჩნდება სახლებზე კარები და
ფანჯრები.
• იწყება სამკაულების ჩატანება
საფლავებში, ჩნდება ვერცხლის
ნივთები.
• მეტად ვითარდება თიხის
დამუშავება.

13.

გაერთიანება
• ძვ.წ 3100 წ ზემო და ქვემო
ეგვიპტე გააერთიანა
ფარაონმა მენესმა.
• მენესი ,,ზემო და ქვემო
ეგვიპტის’’ ფარაონად
იწოდებოდა და მას შემდეგ
ყველა ფარაონი ამ ტიფულს
ატარებდა.

14.

ძველი სამეფო(ძვ.წ2780-2280)
• პირამიდების ეპოქა.
• ძველი სამეფოს ხანა იწყება
ჯოსერის პირველი
ეგვიპტური პირამიდის
მფლობელი ფარაონის
გამეფებიდან.
• ხუროთმოძღვარი იყო
იმხოტეპი, ამ ადამიანს
ეკუთნის პირველი
პირამიდის აგების იდეა.

15.

• ფარაონთა რეზიდენცია იყო
,,პერ აა’’-,,დიდი სახლი’’.
• ძველი სამეფო პიკს აღწევს
მეოთხე დინასტიის
პერიოდში იგება სამი
გრანდიოზული
პირამიდები:ხეფრენის ;
მიკერინის ; ხეოფსის.
ხეფრენის

16.

ხეოფსი
მიკერინი

17.

• ძველი სამეფოს მეექვსე
ბოლო დინასტიის
უკანასკნელი მეფე პეპი
მეორე.
• ფარაონი ძალაუფლება
ირევა, დაწინაურდნენ
ნომარქები.
პეპი მეორე

18.

გარდამავალი პერიოდი ძვ.წ 2280-2016
• მეექვსედან მეცხრე
დინასტიამდე მოიცავს.
• ძვ.წ 2242 წ-მდე ტახტს იპყრობს
ახტოი(ზემო ეგვიპტის მეოცე
ნომის ნომარქი).
• თებელმა ნომარქმა
მენტუხეტეპ მეორემ მოახერხა
ჰერაკლეოპილისის სამეფო
ქალაქბის აღება ძვ.წ 2052
წ.ეგვიპტე კვლავ გაერთიანდა.

19.

შუა საუკუნე ჩვ.წ.მდე 2079-1594
• მენტუხეტეპ მეორე
ლასქრობებს აწყობს ნუბიაში,
წესრიგს ამყარებს ლიდიის
უდაბნოში და სინაის ყელზე.
• ტაძრებს რესტავრაცია
ჩაუტარა, გააქტიურდა
მაღაროზე მუშაობა.
• ის ქვეყანაში წონასწორობის
აღდგენას ცდილობს.

20.

• მეთორმეტე დინასტიის
სათავეში, შემდგომ გამეფდება
ამონემხატ პირველი .
• მან შეზღუდა ნომარქების
ძალაუფლება.
• ააშენა ახალი ქალაქი ,,იტტაუი’’.
• ის სამეფო დინასტიის
შთამომავალი არ იყო, ამიტომ
მის სიცოცხლეშივე აირჩია
მემკვიდრე/თანამმართველი
სენუსერტი.

21.

შუა სამეფო დინასტიის კულმინაციას ამონემხატ მესამის მმარათველობა
წარმოადგენს(1841-1792ჩვ.წ),ნუბია დამორჩილებულია,ეგვიპტის ვასალია
ბაბილონი,ტოლიიდან შემოდის ვერცხლი და მეტალი.მის შემდეგ მმართველობს
ამონემხატ მეითხე ცხრა წელი, შემდეგ კი ტახტს მისი და იკავებს.
ამონემხატ მესამე
ამონემხატ მეოთხე

22.

მეორე გარდამავალი პერიოდი
ჰიქსოსების შემოსევა(ჩვ.წ 1675-1567)
• ძვ.წ1675 ჰიქსოსთა მეფე სალათისმა
აიღო მემფისი.
• სალათისს და მის ხუთ მემკვიდრეს
მანეთონი მეთხუთმეტე დინასტიაში
აერთიანებს.
• ჰიქსოსებმა ეგვიპტეში
შემოიტანეს:მშვილდი,მსუბუქი
საბრძოლო ეტლი,ცხენი.
• პირველი დარტყმა ჰიქსოსებს
თებელმა სეკენენრამ მიაყენა.
• ძვ.წ 1567 თებელმა მონარქმა იახმესმა
აირო ჰიქსოსების ქალაქი და
საბოლოოდ განდევნა ისინი
ეგვიპტიდან.

23.

ახალი სამეფო(ძვ.წ 1570-1080)
• იახმესი პირველი, განდევნა
ჰიქსოსები.
• განამტკიცა დასავლეთ
საზღვრები.
• დაიმორჩილა ნუბია და იქ
თავის ვაჟი დასვა, ასევე
უბოძა ,,ფარაონის ვაჟი
სამხრეთის ქვეყნების
ზედამხედველის ტიტული’’.

24.

• იახმეს პირველის
სიკვდილის შემდეგ ტახტზე
ადის ამონხეტეპ პირველი.
• მან განამტკიცა ეგვიპტის
პოზიცია ნუბიაში.
• ებრძოდა ლიბიელებს.
• მისი მმართველობის
პერიოდში ეგვიპტეს
ორგანიზებული,
რეგულარული არმია ჰყავს.

25.

• ამონხეტეპ პირველის გარდაცვალების
შემდეგ ტახტზე ადის, მისი დის მეუღლე
თოტმეს პირველი.
• მისი მმართველობით იქყბა სამხედრო
ბრწყინვალების ეპოქა ეგვიტეში.
• მან ტერიტორიები განავრცო სამხრეთ
ნილოსისი მეოთხე ჭორობამდე, ჩრ-აღ
ევფრატეს ნაპირებამდე.
• დაიწყო საგარეო ვაჭრობა აფრიკაში,
მცირე აზიაში, შუამდინარეთში.
• თოტმეს პირველის სახელს უკავშირდება
ზემო ნუბიისა და დასავლეთ აზიის
კამპანიები.

26.

• თოტმეს მეორის შვილი, რომელიც
მეორე რანგის ცოლისგან ჰყავდა, ცოლად
მის ნახევარ დას ირთავს და ტახტზე
თოტმეს მესამის სახელით ადის.
• ტოტმეს მესამე დაამარცხებს ეგვიპტის
წინააღმდეგ მებრძოლ მითანის სამეფოს,
რომელსაც მხარს სირიელი და ქადეშის
მთავრები უჭერენ.
• მმართველობის 31-ე წელს ის
გადალახავს ევფრატს და საბოოლოოდ
ამარცხებს მითანელებს, აიღენს სენჯარს
და ქადეშს.
• აზიაში ჩნდება ეგვიპტური
პროვინციები: ქანაანი, უპე, ამურუ.

27.

• ამონხეტეპ მეოთხე- გამეფების პირველ
წლებში, იგი თებეში იწყებს ,,ატონის’’
ტაძრის შენებას.
• მმართველობის მეექვსე წელს გადადის
ახალ ქალაქში ახეტ-ატონში.
• გადაირქმევს სახელს ეხნატონად.
• თავის მეუღლესაც შეუცვალა სახელი,
ნეფერ-ნეფრუ-ატონი.
• უარყოფს ეგვიპტის ღვთაებებს რას და
ამონს, კრძალავს ,,ღმერთების’’ ხსენებას
და ხალხს ერთი ღვთაების ატონის
თაყვანისცემას უბრძანებს.
• ცვლილებები შეიტანა ფერწერასა და
სკულპტურაში.

28.

ეხნატონი და ნეფერტიტი
შვილებთან ერთად.
ატონის თაყვანისცემა.

29.

ეხნატონის სიკვდილის შემდეგ ტახტს ხანმოკლე ვადით ადიან მისი ორი
სიძე.
სმენხკარა(ძვ.წ 1355-1352)
ტუტანხამონი(ძვ.წ 1352-1343)

30.

ტახტს უზურპაციის გზით იკავებს ხორემხები, ის არმიის მთავარსარდალი
იყო,დაანგრია ატონის ტაძარი და ახნატონის ხსენება აკრძალა.მემკვიდრედ
რამსესი არჩია,ის არის მთავარსარდალი, ვეზირიც და ქურუმების უფროსი.
ხორემხები
რამსესი

31.

მეცხრამეტე დინასტია იწყება(ჩვ.წ-მდე 13041303)
• რამსესმა მემკვიდრედ სეტი
პირველი დანიშნა.
• მან დაამყარა წესრიგი:
პალესტინაში,სირიის
ქალაქებიში.
• შემოიერთა ქადეში.

32.

ეგვიპტისა და ხეთების ურთიერთობა
• მეცხრამეტე დინსიიდან
ეგვიპტის მთავარი მიზანი
ძველი გავლენის აღდგენა
იყო პალეტინაში, სირიასა და
ფინიკიაში.
• აზიაში მთავარი მეტოქე
ხათი იყო. მათ წინააღმდეგ
ბრძოლა კი სეტი პირველმა
წამოიწყო.

33.

• რამზეს მეორე ,,დიდ
რამსესად’’ წოდებული.
• კარგი მხედართმთავარი
და დიპლომატი.
• კადეშის ბრძოლა(ძვ.წ 1274)
• ხეთების და ეგვიპტელების
კომფლიქტი საბოლოოდ
ხელშეკრულებით
სრულდება.

34.

ქადეშის ბრძოლა
ხელშეკრულება

35.

გვიანი პერიოდი
• ქვეყანა კვლავ ორ ნაწილად
იყოფა,ზემო და ქვემო
ეგვიპტე.ჩრ.ტახტზე ადის 22ე დინასტიის დამაარსებელი
შეშონკი.
• ძვ.წ 671 წელს ასურეთმა
აიღო ქალაქი მემფისი
• პსამტიხიმ ქვეყნის კიდევ
ერთხელ გაერთიანება
შეძლო.

36.

• ძვ.წ 525 წელს სპარსეთის
მეფემ კამბიზმა აიღო
მემფისი და სიკვდილით
დასაჯა 27-ე დინასტიის
ბოლო ფარაონი პსამტიხ
მესამე.
• კამბიზმა ფარაონის ტიტული
მიიღო ასევე დარიოსმაც.
• ძვ.წ 332 წელს უკანასკნელმა
სატრაპმა ეგვიპტის
ტერიტორიები ალექსანდრე
მაკედონელს გადასცა.

37.

ეგვიპტური ღვთაებები

38.

რა
• ეგვიპ.,,მზე’’.ძვ.ეგვიპტელთა
უზენაესი ღვთაება, მზის
ღმერთი, ყოვლის მშობელი
და მბრძანებელი, რომელიც
დღისით ნილოსში
მიაცილებდა მზიურ ნავს,
ღამით კი მიცვალებულთა
სამეფოში ეშვებოდა.

39.

ბა
• ადამიანის არსის ერთ-ერთი
შემადგენელი ნაწილი,
სული.,,პირამიდების
ტექსტების’’ მიხედვით, ბა
ჰქონდათ მხოლოდ
ღვთაებებს და ფარაონებს, ის
იყო მიჩნეული მათი
ძალაუფლების
განსახიერებად.

40.

კა
• ადამიანის არსის ერთ-ერთი
შემადგენელი ელემენტი.
ლიტერატურაში კი
წარმოდგენილია, როგორც
ადამიანის ერთ-ერთი სული.
კა იყო ღმერთთა და
ფარაონთა სასიცოცხლო
ძალების განსახიერება. მათ
ჰქონდათ რამდენიმე კა, მაგ:
რას ჰქონდა თოთხმეტი კა.

41.

ამონი
• ეგვიპ.,, დაფარული’’;
ფარაონებისა და ღმერთების
მეფე მათი სიძლიერის
სიმბოლო. ქ.თებეს მთავარი
ღვთაება, თაყვანს სცემდნენ,
როგორც მზის ღმერთს.
წმინდა ცხოველოი იყო
ცხვარი .ზოგჯერ
გამოსახავდნენ ადამიანის
ტანითა და ცხვრის თავით.