Мөхәммәт Мәһдиевның Тормыш Юлы Һәм Иҗаты (1930-1995)

1.

Татарстан Республикасы
Тукай муниципаль районы мәгариф идарәсе
Бәтке урта гомуми белем бирү мәктәбе
МӨХӘММӘТ
МӘҺДИЕВНЫҢ
ТОРМЫШ ЮЛЫ ҺӘМ
ИҖАТЫ
(1930-1995)
Төзүче: Якупова Гөлсинә Зәкиевна
югары категоряле татар теле һәм әдәбияты
укытучысы

2.

КАЙБЕР КЕШЕЛӘР ДӨНЬЯДАН
КИТКӘНДӘ ҮЗЛӘРЕ БЕЛӘН
БӨТЕН БЕР ХАЛӘТ- ЯШӘЕШНЕ
АЛЫП КИТӘЛӘР, УЛ КЕШЕ
ЯШӘГӘН ТИРӘЛЕК ОЗАК ЕЛЛАР
БУЕНА ЯТИМ КАЛА
МӨХӘММӘТ МӘҺДИЕВ.

3.

ПРОЕКТНЫҢ ПРОБЛЕМАСЫ: РУС МӘКТӘПЛӘРЕНДӘ
УКУЧЫ ТАТАР БАЛАЛАРЫ ӨЧЕН ЧЫГАРЫЛГАН
ДӘРЕСЛЕКЛӘРДӘ ТАТАР ЯЗУЧЫЛАРЫНЫҢ ИҖАТ
ҮРНӘКЛӘРЕ АЗ КҮЛӘМДӘ ӨЙРӘНЕЛҮ.
МАКСАТ:
М.МӘҺДИЕВНЕҢ ТОРМЫШ ЮЛЫН, ИҖАТЫН ТУЛЫРАК
КҮЗ АЛДЫНА КИТЕРҮ, УЛ КАЛДЫРГАН ӘДӘБИ МИРАСНЫҢ
КАДЕРЕН БЕЛҮ, АҢА, АНЫҢ ИҖАТЫНА КАРАТА
КЫЗЫКСЫНУ ХИСЛӘРЕ УЯТУ.
БУРЫЧЛАР :
ЯЗУЧЫНЫҢ ӘСӘРЛӘРЕН БАРЛАУ, АЛАРГА
КЫСКАЧА КҮЗӘТҮ ЯСАУ;
АНЫҢ ИҖАТЫНА ХАС ҮЗЕНЧӘЛЕКЛӘРНЕ АЧЫКЛАУ;
ОБРАЗЛАР ТУДЫРУДАГЫ АЛЫМНАРНЫҢ РОЛЕН КҮРСӘТҮ;
ЯЗУЧЫНЫҢ ТОРМЫШТАГЫ УРЫНЫН БИЛГЕЛӘҮ.

4.

ТИКШЕРҮ ОБЪЕКТЫ:
ЯЗУЧЫ М. МӘҺДИЕВНЕҢ ТОРМЫШ ЮЛЫ ҺӘМ
ИҖАТЫН ТИРӘНТЕН ӨЙРӘНҮ.
ПРОЕКТНЫҢ ПРАКТИК ӘҺӘМИЯТЕ:
УКУЧЫЛАРГА, СТУДЕНТЛАРГА, УКЫТУЧЫЛАРГА
КУЛЛАНУ ӨЧЕН ЯРДӘМЛЕК БУЛА АЛУЫ.

5.

М.МӘҺДИВНЕҢ
ТОРМЫШ ЮЛЫ

6.

М МӘҺДИЕВ 1930 ЕЛНЫҢ 1 ДЕКАБЕРЕНДӘ ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
АРЧА РАЙОНЫ ГӨБЕРЧӘК АВЫЛЫНДА ҖИДЕНЧЕ БАЛА БУЛЫП,
ДӨНЬЯГА КИЛӘ.
ӘТИСЕ 1918 ЕЛГА КАДӘР МУЛЛА, 1930 ЕЛГА КАДӘР АВЫЛ
МӨГАЛЛИМЕ БУЛЫП ЭШЛИ. 1938 НЧЕ ЕЛДА “ХАЛЫК ДОШМАНЫ”
ДИП АТЫП ҮТЕРЕЛӘ.
ФОТОСУРӘТТӘ УҢНАН БЕРЕНЧЕСЕЯЗУЧЫНЫҢ ӘТИСЕ
МӨХӘММӘТ ӘНИСЕ ҺӘМ
ТУГАННАРЫ БЕЛӘН

7.

БУ ӨЙ - АНЫҢ ТУГАН ЙОРТЫ.
УЛ 1916 НЧЫ ЕЛДА САЛЫНГАН.

8.

М.МӘҺДИЕВНЕҢ АРЧА ВОЕНКОММАТЫ
ЧАКЫРГАННАН СОҢ ТӨШКӘН ФОТОСУРӘТЕ
КАЗАН ШӘҺӘРЕНДӘ ПЕДАГОГИЯ
ИНСТИТУТЫНЫҢ ҖӘЙГЕ СЕССИЯСЕ
ВАКЫТЫНДА

9.

БАЛТИК ФЛОТЫ, ЛИЕПАЯ ШӘҺӘРЕ

10.

ХАБАРВСК. ЗАПАСТАГЫ ОФИЦЕРЛАР КУРСЛАРЫНДА

11.

ЯЗГЫ ДЕМОНСТРАЦИЯ. ЯЗУЧЫ
ХАТЫНЫ ЛИЛИЯ ҺӘМ КЫЗЫ ГӘҮҺӘР
БЕЛӘН
ЯЗУЧЫ ХАТЫНЫ ЛИЛИЯ
БЕЛӘН

12.

М.МӘҺДИЕВ СӘКЕРТӘН АВЫЛЫНДАГЫ
ҖИДЕЕЛЛЫК
МӘКТӘПНЕ ҺӘМ АРЧА ПЕДАГОГИЯ УЧИЛИЩЕСЫН ТӘМАМЛАГАЧ,
ТӨРЛЕ
МӘКТӘПЛӘРДӘ УКЫТА.
1948-1950 ЕЛЛАРДА САБА РАЙОНЫНЫҢ
КЕРӘНЛЕ МӘКТӘБЕНДӘ ТАРИХ УКЫТА.
1955-1960 ЕЛЛАРДА АРЧА ТӨБӘГЕ
МӘКТӘПЛӘРЕНДӘ УКЫТУЧЫЛЫК
ХЕЗМӘТЕН ДӘВАМ ИТТЕРӘ.
РӘСЕМДӘ: КАЗАНБАШ МӘКТӘБЕ. ТАРИХ
ДӘРЕСЕНДӘ

13.

РӘСЕМДӘ: М.МӘҺДИЕВ, М.ӘМИР, Р.ӘХМӘТҖАНОВ,
М. ФӘЙЗУЛЛИНА

14.

ПИЦУНДА. СУЛДАН УҢГА: ЛИЛИЯ ҺӘМ МӨХӘММӘТ МӘҺДИЕВЛӘР,
ӘМИРХАН ЕНИКИ ХАТЫНЫ БЕЛӘН, НУРИХАН ФӘТТАХ ХАТЫНЫ
БЕЛӘН.

15.

ТАТАР ӘДӘБИЯТЫ КАФЕДРАСЫ УКЫТУЧЫЛАРЫ ҺӘМ
АСПИРАНТЛАРЫ БЕЛӘН

16.

МӨХӘММӘТ МӘҺДИЕВ ХАТЫНЫ ҺӘМ БАЛАЛАРЫ БЕЛӘН

17.

МӨҺӘММӘТ МӘҺДИВНЕҢ
ИҖАТЫ
ЯЗУЧЫНЫҢ ”ФРОНТОВИКЛАР”,”КАЗ КАНАТЛАРЫ”,
,,МӘҢГЕЛЕК ЯЗ” РОМАННАРЫ , ”БЕЗ- КЫРЫК БЕРЕНЧЕ
ЕЛ БАЛАЛАРЫ”, “ УТ ЧӘЧӘГЕ”, “ТОРНАЛАР ТӨШКӘН
ҖИРДӘ”, ”КЕШЕ КИТӘ- ҖЫРЫ КАЛА” ПОВЕСТЬЛАРЫ
АНЫ ҮЗЕНЧӘЛЕКЛЕ ҺӘМ ТАЛАНТЛЫ ПРОЗАИК ИТЕП
ТАНЫТТЫ.

18.

М.МӘҺДИЕВНЕҢ БАРЛЫК ӘСӘРЛӘРЕ ДӘ ХАЛЫК ҖЫРЛАРЫ БЕЛӘН
СУГАРЫЛГАН. АЛАР БЕЗНЕҢ РУХИ МИРАСЫБЫЗ, РУХИ ЯДКАРЕБЕЗ
БУЛЫП , КИТАП БИТЛӘРЕНӘ КЕРЕП КАЛГАННАР. УЛ МИЛЛИ
ЙӨЗЕБЕЗНЕ
АЧУЧЫ БУ МАТУРЛЫКЛАРНЫ САКЛАП КАЛЫРГА , АНЫ ҺӘР КИТАП
УКУЧЫНЫҢ КҮҢЕЛ ТҮРЕНӘ ҖИТКЕРЕРГӘ
ТЫРЫША.
М.МӘҺДИЕВ ӘСӘРЛӘРЕНДӘ ТУГАН ХАЛКЫБЫЗНЫҢ
БЕТМӘС- ТӨКӘНМӘС
РУХИ МӨЛКӘТЕ ТӘҢКӘЛӘП-ҖАЙЛАП
САЛЫНЫП КУЕЛГАН. БУ ОЛЫ ИҖАТКА СОКЛАНМЫЙ
МӨМКИН ТҮГЕЛ.

19.

“БЕЗ – КЫРЫК БЕРЕНЧЕ ЕЛ БАЛАЛАРЫ”
ПОВЕСТЕНДА СУГЫШ ЕЛЛАРЫНДА ПЕДАГОГИЯ
УЧИЛИЩЕСЫНДА УКЫГАН АВЫЛ
ЯШҮСМЕРЛӘРЕНЕҢ КӨНДӘЛЕК АЧЛЫ-ТУКЛЫ
ТОРМЫШЫ ҺӘМ БАЙ ХЫЯЛЫЙ ДӨНЬЯСЫ
ТАСВИРЛАНА.
“ЯЗУЧЫНЫҢ “ФРОНТОВИКЛАР” РОМАНЫНДА
СУГЫШТАН СОҢГЫ БЕРЕНЧЕ ЕЛЛАР АВЫЛЫ
СУРӘТЛӘНӘ. ӘСӘРДӘ БИГРӘК ТӘ ӘЛЕГЕ
ЕЛЛАРДА АВЫЛ МӘКТӘБЕ ТОРМЫШЫНА
ИГЪТИБАР ЗУР
БУЛА. БУ ТОРМЫШНЫ ҮЗЕНӘ БЕР
ДӨНЬЯ ИТЕП КҮРСӘТЕП, АВТОР ШУШЫ
ДӨНЬЯНЫҢ ҮЗЕНЧӘЛЕКЛЕ КЕШЕЛӘРЕН АЛГА
БАСТЫРА.

20.

Т
“”ТОРНАЛАР ТӨШКӘН ҖИРДӘ”ТАТАР АВЫЛЫНА ГИМН УЛ.
АНДА МИЛЛӘТЕБЕЗНЕҢ
ҮСЕШ ДӘРӘҖӘСЕ НЫК
ЯКТЫРТЫЛГАН.
БУ ӘСӘР ГАҖӘП ТЕРЕ
ҖАНЛЫ
ЧЫН
КЕШЕЛӘРЕ БЕЛӘН
БЕЗНЕҢ КӨННӘРГӘ КИЛЕП
КЕРДЕ.

21.

ӘСӘРДӘ ТЕЛГӘ АЛЫНГАН ҺӘР КЕШЕГӘ, ҺӘР
ВАКЫЙГАГА,
БОЛЫН-КЫРЛАРГА, ЧИШМӘЛӘРГӘ, ХӘТТА
МОҢАЕП УТЫРГАН
ЯЛГЫЗ АГАЧЛАРГА ДА КАЙНАР МӘХӘББӘТЕ
БАР ЯЗУЧЫНЫҢ. КЕШЕ ЯЗМЫШЛАРЫ
ГЫЙБРӘТЛЕ, АЛАРГА БИТАРАФ КАРАП
БУЛМЫЙ, ТӘЭСИРЛӘР
ДИҢГЕЗЕ БЕЗНЕ ЯХШЫ
МӘГЪНӘСЕНДӘ
ТАТАРЛЫККА ЧАКЫРА,
ТАТАРЛЫКНЫ ТӘРБИЯЛИ.

22.

«КЕШЕ КИТӘ − ҖЫРЫ КАЛА» − КИҢ КОЛАЧЛЫ ВАКЫЙГАЛАРНЫ,
ДРАМАТИК ЭПИЗОДЛАРНЫ ҮЗ ЭЧЕНӘ АЛГАН , ОЛЫ ҺӘМ КАТЛАУЛЫ
ЯЗМЫШЛЫ ХАРАКТЕРЛАРГА, КЫЗЫКЛЫ ОБРАЗЛАРГА БАЙ БУЛГАН,
ГАҖӘЕП ДӘРӘҖӘДӘ ХАЛЫКЧАН РУХЛЫ, ОЛЫ ХИСЛЕ, ЗУР, ТӨЗЕК,
ҖЫЙНАК ҺӘМ БӨТЕН ӘСӘР АНЫҢ ГЕРОЙЛАРЫ ТАБИГЫЙ ҖИРЛЕКТӘ,
ГАИЛӘ ЭЧЕНДӘ, КҮРШЕЛӘРЕ, АВЫЛДАШЛАРЫ, ҖИТӘКЧЕЛӘРЕ БЕЛӘН
МӨНӘСӘБӘТТӘ ҺӘМ ХЕЗМӘТТӘ АЧЫЛАЛАР. КӨНДӘЛЕК ЭШТӘН БАШКА
АЛАРНЫҢ ЯЗМЫШЛАРЫН КҮЗ АЛДЫНА КИТЕРЕП БУЛМЫЙ. АВЫЛ
КЕШЕСЕНЕҢ ТОРМЫШЫ ҖИҢЕЛ ТҮГЕЛ, ӘММА ЯШӘЕШНЕҢ ЭЧКЕ
МАТУРЛЫГЫ, ЯМЕ БАР. ЯЗУЧЫ ТОРМЫШНЫҢ КЫРЫС РЕАЛИЗМЫ БЕЛӘН
РОМАНТИК КҮТӘРЕНКЕЛЕКНЕ ҮРЕП АЛЫП КИТҮГӘ ИРЕШӘ.

23.

«БӘХИЛЛӘШҮ” ӘСӘРЕ МӘГЪЛҮМ БЕР ЧОРНЫҢ,
БЕЗ ЯШӘГӘН ЗАМАННЫҢ,
ӘЛЕ ОФЫК АРТЫНДА
ҖӘЙГЕ ТАҢ КЕБЕК КЕНӘ
ЯРАЛЫП КИЛГӘН
БИЛГЕСЕЗ КИЛӘЧӘК
БЕЛӘН ХУШЛАШУ УЛ.

24.

ГӨБЕРЧӘК АВЫЛЫНДА.
М.МӘҺДИЕВ МУЗЕЕ
ГӨБЕРЧӘКТӘ МУЗЕЙ
АЧКАНДА
2000 нче ел, 6 июль

25.

ЯЗУЧЫНЫҢ ФЛОТТАГЫ
ХЕЗМӘТЕНӘ БАГЫШЛАНГАН
ЭКСПОЗИЦИЯ
ЯЗУЧЫНЫҢ ЭШ
УРЫНЫ

26.

М. МӘҺДИЕВ МУЗЕЕ. ГАИЛӘДӘ
САКЛАНГАН ИСКЕ КИТАПЛАР
МУЗЕЙДАГЫ ЭТНОГРАФИК
ЭКСПОЗИЦИЯ ФРАГМЕНТЫБҮЛМӘ КҮРЕНЕШЕ

27.

МӘҺДИЕВ ТЕЛЕ -МИЛЛИ
БАЙЛЫГЫБЫЗ. АНЫҢ СУРӘТЛӘҮ
ЧАРАЛАРЫНЫҢ ПАЛИТРАСЫ, ТЕЛ
БИЗӘКЛӘРЕ БЕЛӘН
КАБАТЛАНМАС
ВӘ ТУТЫКМАС КӨЗГЕБЕЗ ТҮГЕЛМЕ?
АНЫҢ ТЕЛЕ - ИЛҺАМ ШАКИРОВНЫҢ
МӘШЪГУР ТАВЫШЫ,
РӨСТӘМ
ЯХИННЫҢ МУЗЫКАЛЬ ФАНТАЗИЯСЕ
КЕБЕК
СИРӘК ОЧРЫЙ ТОРГАН
МИЛЛИ БАЙЛЫГЫБЫЗ.

28.

ЯЗУЧЫ МӨХӘММӘТ МӘҺДИЕВНЕҢ КАБЕР ТАШЫ

29.

ИГЪТИБАРЫГЫЗ
ӨЧЕН
ЗУР РӘХМӘТ!