X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы Қазақстан аумағындағы саяси процестер

1.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы
Қазақстан аумағындағы саяси процестер

2.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.3.1.3 X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін
түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлық оқушылар: X
ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы мемлекеттердің
даму ерекшеліктерін
түсінеді X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы мемлекеттердің
ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын
анықтай біледі
Көпшілік оқушылар:
-X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы мемлекеттердің
тарихындағы ерекшеліктер
туралы мәлімет
жинақтайды
Кейбір оқушылар:
X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы мемлекеттердің
тарихындағы ерекшеліктер
туралы мәлімет жинақтап,
салыстырмалы түрде
талдайды

3.

Ұйымдастыру кезеңі:
Сабақты ұйымдастыру, оқушыларға сабақ өтетін платформаның ссылкасын жіберу, оқушыларды
түгелдеп, сабақтың тақырыбы мен мақсатын жариялау
Х-ХІІІ ғасырлардағы саяси картаны шығарып,
аумақтық өзгерістерді талдау. Картадан Қарахан
мемлекеті, Қыпшақ хандығы, наймандар,
керейіттер, жалайырлардың территорияларын,
Ұлы Жібек жолының тармақтарын көрсетіп,
қысқаша шолу жасайды.
Оқушылардан VI – IX ғғ. саяси картадағы
тайпалық одақтар мен мемлекеттердің
орналасуын X – XIII ғғ. өмір сүрген
мемлекеттердің территорияларымен
салыстырып, мысалдар келтіруін сұрайды.
Өзгерістерді анықтап, оларға түсіндірме беруді
өтініңіз.
Карталарды салыстырып, Х-ХІІІ ғасырларда Қазақстан аумағында қандай мемлекеттердің өмір
сүргендігін түсінеді.
VI – IX ғғ. саяси картадағы тайпалық одақтар мен мемлекеттердің орналасуын X – XIII ғғ. өмір сүрген
мемлекеттердің территорияларымен салыстырып, мысалдар келтіреді

4.

№1 тапсырма. Берілген карталарды салыстыра отырып, оқулық мәтінін пайдаланып, салыстыру
тапсырмасын орындауды ұсыну
критерийі:
Берілген карталарды салыстыра отырып, Бағалау
Х-ХІІІ ғасырлардағы
оқулық мәтінін пайдаланып, салыстыру мемлекеттердің дамуындағы
өзгерістерді талдайды.
тапсырмасын критерий мен дискрепторлар5а
назар аудара отырып орындайды
Саясаты
Мәдениеті
Экономикасы
Дескрипторлар:
- Мәдениет саласындағы ең басты
екі өзгерісті атайды.
- Экономика саласындағы негізгі
екі өзгерісті анықтайды.
- Саяси жүйедегі негізгі екі өзгерісті
анықтайды.
- Шаруашылық саласындағы
маңызды екі өзгерісті түсіндіреді.

5.

№ 2 тапсырма.
Дамыған ортағасырлық мемлекеттердің
атаулары мен хронологиялық шеңберін тірек-сызбада анықтаңыз.

6.

Қорытынды

7.

8.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы Қазақстан
аумағындағы саяси процестер (№2 сабақ)

9.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.3.1.7 ортағасырлық мемлекеттердің ыдырауының негізгі және жанама себептерін анықтау
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлық оқушылар:
X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы мемлекеттердің
даму ерекшеліктерін түсінеді
X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы мемлекеттердің
ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын
анықтай біледі
Кейбір оқушылар:
Көпшілік оқушылар:
-X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы мемлекеттердің
тарихындағы ерекшеліктер
туралы мәлімет жинақтайды
X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы мемлекеттердің
тарихындағы ерекшеліктер
туралы мәлімет жинақтап,
салыстырмалы түрде
талдайды

10.

Ұйымдастыру кезеңі:
Сабақты ұйымдастыру, оқушыларға сабақ өтетін платформаның ссылкасын жіберу,
оқушыларды түгелдеп, сабақтың тақырыбы мен мақсатын жариялау
Мемлекеттердің
дамуы қандай
факторларға
байланысты?
Мемлекеттің
құлдырауына әсер
ететін факторлар
қандай?
Оқушылардан VI – IX ғғ. тайпалық
одақтар мен мемлекеттерді X – XIII ғғ.
өмір
сүрген
мемлекеттермен
салыстырып,
мысалдар
келтіруін
сұрайды. Өзгерістерді анықтап, оларға
түсіндірме беруді өтініңіз.
Ерте орта
ғасырлардың
саяси картасында
неліктен
мемлекеттер бірінбірі алмастырды?
Деген сұрақтар
қою арқылы
оқушылар
арасында ой
қозғау
Карталарды салыстырып, ХХІІІ ғасырларда Қазақстан
аумағында қандай
мемлекеттердің өмір
сүргендігін түсінеді.

11.

№1
тапсырма.
Қарахан
мен
Қыпшақ
мемлекеттердің даму ерекшеліктерімен танысып,
өзара салыстырыңыз: әлсіреу себептерін талдаңыз
Қарахан хандығы
Қыпшақ хандығы
Даму ерекшелігі:
Даму ерекшелігі:
№ 2 тапсырма.
Мемлекеттердің ыдырау
себептерін
келесі
белгілері
бойынша
топтастырыңыз, өз пікіріңізді негіздеп түсіндіріңіз:
1. Мемлекеттердің ыдырауының негізгі және
қосалқы себептері;
2. Мемлекеттердің ыдырауының ұзақ және
қысқа мерзімді себептері;
3. Мемлекеттердің ыдырауының ішкі, сыртқы
саяси себептері, экономикалық, әлеуметтік
себептері.
Бағалау критерийі:
-Х-ХІІІ ғасырлардағы
Қазақстан аумағындағы
мемлекеттердің даму
ерекшеліктерін анықтау
Бағалау критерийі:
Х-ХІІІ ғасырлардағы
Қазақстан аумағындағы
мемлекеттердің ыдырау
себептерін талдайды.
Дескрипторлар:
- Қарахан хандығының даму
ерекшелігін анықтайды
- Қыпшақ хандығының даму
ерекшелігін анықтайды
Дескрипторлар:
-Орта ғасырларда өмір сүрген
мемлекеттердің ыдырауының негізгі
және қосалқы себептерін анықтайды.
Орта ғасырларда өмір сүрген
мемлекеттердің ыдырауының
себептерін қысқа және ұзақ мерзімді
себептерге топтастырады немесе
маңыздылығы бойынша
орналастырады
Мемлекеттердің ыдырауының ішкі,
сыртқы саяси себептері, экономикалық,
әлеуметтік себептерін түсіндіреді.

12.

Қорытынды кезеңі.
Рефлексия
Сен маған
______________
Мен саған
_____________

13.

14.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Қарахан мемлекеті (І сабақ)

15.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.3.1.3 X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп,
олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;
6.2.1.2 ислам дінінің қоғамдық өмірге ықпалын анықтау;
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлық оқушылар:
X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы
мемлекеттердің даму
ерекшеліктерін түсінеді
X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы
мемлекеттердің
ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын
анықтай біледі
Кейбір оқушылар:
Көпшілік оқушылар:
-X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы
мемлекеттердің
тарихындағы
ерекшеліктер туралы
мәлімет жинақтайды
X ғасыр - XIII ғасырдың
басындағы
мемлекеттердің
тарихындағы
ерекшеліктер туралы
мәлімет жинақтап,
салыстырмалы түрде
талдайды

16.

Ұйымдастыру
Сабақты ұйымдастыру, оқушыларға сабақ өтетін платформаның ссылкасын жіберу,
оқушыларды түгелдеп, сабақтың тақырыбы мен мақсатын жариялау
«Ой қозғау» әдісі арқылы оқушылардың
ойын
жинақтау
мақсатында
«болжам
жауаптар» тәсілі бойынша жеңіл сұрақтар
қойылады.
Ортағасырлық мешіт, кесене, моншалардың суреттерін
көрсетіп Атлах шайқасы қандай өзгерістер алып келді?
Бұл өзгерістер қай салаларға көбірек әсер етті?
Саралау: Бұл жерде саралаудың «Ой қозғау»,
«болжам жауаптар» тәсілі қолданылады,
сұрақтар қою арқылы оқушылар арасында ой
қозғау жүргізу үшін
Деген сұрақтар қою арқылы оқушылар арасында ой қозғау
Карталарды салыстырып, Х-ХІІІ ғасырларда Қазақстан
аумағында қандай мемлекеттердің өмір сүргендігін түсінеді.
• 1. Атлах шайқасы қашан болды?
• 2. Атлах шайқасы қандай өзгерістер алып келді?
• 3. Бұл өзгерістер қай салаларға көбірек әсер етті?

17.

№1 тапсырма. Қарахан мемлекетінің даму ерекшеліктерімен танысып, мәтінді оқып, тұжырымдардың
мағынасына қарай атау беріңіз
• Ең жоғары билеуші титулы
• Қағанның мемлекеттік саяси-әкімшілік іс жүргізетін жері
• Олар үлесті жерлердің билеушілері болды. Қағандар тәрізді олардың өз әкімшілік орталықтары қызметін
атқарған сарайлары және тұрақты ставкалары (ордалары) болды
• Ол әрі көмекші, әрі кеңесші болып саналады
• Тәртіп сақталуын қадағалады, оларға сот үкімдерінің және әдеттегі құқық нормаларының (тору) орын алуын
бақылау міндеттелді, шекараларды қорғау да соларға жүктелді.
Бағалау критерийі:
-Х-ХІІІ ғасырлардағы
Қазақстан аумағындағы
мемлекеттердің даму
ерекшеліктерін анықтау
Дескрипторлар:
- ең жоғарғы билеуші титулын анықтайды;
- қағанның мемлекеттік саяси-әкімшілкті жүргізген жерін атайды;
- жер үлестерінің билеушілерін атайды;
- көмекші, әрі кеңесші қызметін атқарған лауазым иелерін көрсетеді;
- мемлекеттегі тәртіптің сақталуын қадағалаушы лауазымын атайды

18.

№ 2 тапсырма. Ислам дінінің мемлекетке тигізген әсері кестесін толтырыңыз
Ислам дінінің Қарахан мемлекетіне әкелген өзгерісін сипаттаңыз
Мемлекеттік
басқаруда
Бағалау критерийі:
Х-ХІІІ ғасырлардағы
Қазақстан
аумағындағы
мемлекеттердің
ыдырау себептерін
талдайды.
Құрылыста
Мәдениетте
Тұрмыста
Дескрипторлар:
ислам дінінің енуімен мемлекеттік басқару саласында болған
өзгерістерді атайды;
ислам дінінің енуімен келген құрылыс саласындағы
жаңалықтарды атайды;
ислам дінінің енуімен мәдениет саласына келген өзгерістерді
атайды;
ислам дінінің келуімен тұрмыста енген өзгерістерді атайды

19.

Қорытынды
Рефлексия
Сен маған
______________
Мен саған
_____________

20.

21.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Қарахан мемлекеті (ІІ сабақ)

22.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.3.1.4 тарихи ұғымдарды қолданып, Қарахан мемлекетіндегі жер иелену ерекшеліктерін түсіндіру
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлығы:Тарихи ұғымдарды
қолданып, Қарахан
мемлекетіндегі жер иелену
ерекшеліктерін түсіндіреді
Көпшілігі: Тарихи ұғымдарды
қолданып, Қарахан
мемлекетінің қоғамдық
құрылысы мен шаруашылық
жағдайын анықтайды
Кейбірі: Қарахан
мемлекетінің тарихындағы
басты ерекшеліктерді
талдайды

23.

Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2.Оқушыларды топтарға біріктіруді ұйымдастыру:
Фигуралар көмегімен оқушыларды 3 топқа біріктіру.
I-Қарахан тобы
II –Қыпшақ тобы
Саралау: Бұл жерде саралаудың «Жіктеу» тәсілі көрінеді. Оқушылардың оқуға деген
қызығушылығын арттыру мақсатында мүмкіндігінше оларға таңдау еркіндігі беріледі.
(Ұ) «Жақсы сөз» әдісі
арқылы оқушылар бірбіріне жақсы тілек айту
арқылы жағымды ахуал
қалыптастырады.
Мақсаты: Оқушылар
бойында идея немесе
тілек білдіру, тыңдау
дағдыларын дамытуға
бағыттау, сондай-ақ
барлық оқушыларды
қатыстыру арқылы оқыту
жағдайларын теңестіру.
Тиімділігі: Оқушыны бірбіріне тілек айту арқылы
жақындастырады, көңіл
-күйін көтереді,
бауырмалдығын оятады.

24.

Алдыңғы білім мен жаңа сабақты
байланыстыру мақсатында экранда
көрсетілген сұрақтарға мұғалімнің
көмегімен (бағыт-бағдары,
нұсқауымен) жауап береді.
Саралау: Бұл жерде саралаудың
«Диалог» әдісі қолданылады. Дұрыс
мағынада жауап беруге бағыттау
мақсатында кейбір оқушыларға
қосымша ашық сұрақтар, ал кейбір
көмек қажет ететін оқушыларға
қосымша жетелеуші сұрақтар
қойылады.
Сұрақтар:
• 1.Қарахан мемлекеті өмір сүрген уақыт ?
• 2. Қарахан мемлекетіндегі негізгі дін?
• 3.Қарахан мемлекетінің ыдырауына не себеп болд?
Мақсаты: Жылдам әрі функционалды түрде сыни ойлауды дамыту.
Тиімділігі: Оқушының танымдық дағдысы артады. Сонымен қатар оқушыға
сабақтың өмірмен байланысын көрсетеді және сабақтың тақырыбы мен
мақсатын анықтауға мүмкіндік береді.
Оқушылар сұрақтарға жауап беріп,
өзара ұжымдық талқылау
жасағаннан кейін мұғалім экраннан
сабақтың тақырыбы мен сабақтың
мақсатын таныстырады.

25.

«Кластер» әдісі.
Оқушыларға кластер
тапсырма
беріледі.
орындайды
сұлбасы көрсетіліп,
Дәптерге
жазып
І. тапсырма. Қарахан мемлекетіндегі жер
иелену мен салық түрлерінің атауына сәйкес
мағынасын беріңіз.
Мақсаты: Кластер құра біледі,
негізгі жер иеленудің түрлерін
ажыратады
Иқта
Мильк
Вакфтық
жер -
Тиімділігі: Жазылым мен
айтылым дағдысы
қалыптасады.
Коммен
дация
Саралау: Бұл тапсырмада
саралаудың «Қарқын» тәсілі
көрініс табады.
№2-тапсырма: Кластерді түсіндіреді. Салық түрлеріне сипаттама береді.

26.

«Түртіп алу» әдісі.
Сәйкестендіру тапсырмасы беріледі.
1
2
3
4
Тегіндер
Уәзірлер
Жер иелену
Ихта
1
2
3
4
Хан ұрпақтары
Хан кеңесшісі
Жер иеленуге берілген құқық
Билеушіден жерімен қоса қарапайым халықтан алым салық жинау үшін алынатын жер
иеленудің бір түрі. Жерді иеленгені үшін ханға әскери қызмет етуге міндетті болды.
5
6
7
8
Ихтадар
Мухта
Інжу
Музари
5
6
7
8
Ихтаны иеленушілер
Түпкілікті ихтаны заңды түрде иеленуші
Ханның туыстары иемденетін жерлер
Отырықшы аудандарда шаруалардан алынатын салық түрі
9
Барзигар
9
Отырықшы аудандарда шаруалардан алынатын салық түрі
10
11
Вакфтық жер
Коммендация
10
11
12
Кесене
12
Дін иелеріне берілетін жер
Өзін және отбасын қорғаны үшін жерден алынатын өнімнің бір бөлігін күштіге беру
салығы
Қайтқан атақты адамдардың басына тұрғызылған ғимарат
Қарахан мелекетіндегі жер иеленуге қатысты сөздердермен
танысып, өз дәптерлеріне жазып алады.

27.

3 тапсырма. «Ақиқат/Жалған» тапсырмасы
Мақсаты: Берілген сөздердің
ережесі мен мысалын жазу
арқылы бір-бірінен
айырмашылығын ажыратады.
Тиімділігі: Оқушының сын
тұрғысынан ойлау дағдысы
мен жазылым дағдысы
қалыптасады.
Саралау: Бұл тапсырмада
саралаудың «Сенім» тәсілі
көрініс табады.
Төменде берілген оқиғалардың ақиқат/жалған екенін анықтап сабақты қорытындылайды
І. Қарахан
мемлекетінің негізін
қалаған Сатұқ Боғра
хан /Ақиқат/
ІІ. Мұса Боғра хан
960 жылы исламды
мемлекеттік дін деп
жариялады
/Ақиқат/
ІІІ. Шығыс Қарахан
мемлекеті аумағына
Мауараннахр
аймағы енді
/Жалған/
\/. Иқта-әлсіз адамның
өзінің шамалы жерден
алған өнімін өзін және
отбасын қорғағаны
үшін күштіге төленетін
салығы /Жалған/
\/І. Коммендациябилеушілердің
өздерінің туысқандары
мен жақындарына
сыйлаған жер
үлестері, феодалдық
жер сыйлықтары
/Жалған/
\/ІІ. Қарахан мемлекеті
дамыған феодалдықпатриархалдық
мемлекет /Ақиқат/
І\/. Батыс Қарахан
мемлекеті аумағына
Жетісу мен Шығыс
Түркістан аймағы
енді /Жалған/

28.

Қорытынды
4 тапсырма:
«Төрт сөйлем» әдісін пайдаланып сабақ бойынша түсінгеніңді жаз.
Пікір: Оқыған мәтін бойынша өз пікіріңді бір сөйлеммен жаз.
Дәлел:Өз пікіріңді бір сөйлеммен дәлелде.
Мысал:Пікіріңді өмірмен байланыстырып, бір мысал келтір.
Қорытынды: Тақырып бойынша қорытынды жаз.

29.

30.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Наймандар, керейіттер және жалайырлар

31.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.3.1.3 X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп,
олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлығы:
X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп,
олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтайды
Көпшілігі:
X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп,
олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтайды
Кейбірі:
Найман, керейіт, жалайырлардың қалыптасу, даму және ыдырау кезеңдерін
талдайды.

32.

Ұйымдастыру сәті
Саралау:
1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2.Оқушыларды топтарға біріктіруді ұйымдастыру:
Фигуралар көмегімен оқушыларды 3 топқа біріктіру.
1-топ.
Наймандар
2-топ.
Керейіттер
3-топ.
Жалайырлар
Бұл
жерде
саралаудың «Тптастыру» тәсілі
көрінеді. Оқушылардың оқуға
деген
қызығушылығын
арттыру
мақсатында
мүмкіндігінше оларға бірігіп
жұмыс
жасау
еркіндігі
беріледі.
(Ұ) «Жан дос» әдісі арқылы оқушылар бір-біріне достарына жақсы
тілек айту арқылы жағымды ахуал қалыптастырады.
Мақсаты: Оқушылар бойында идея немесе тілек білдіру, тыңдау
дағдыларын дамытуға бағыттау, сондай-ақ барлық оқушыларды
қатыстыру арқылы оқыту жағдайларын теңестіру.
Тиімділігі: Оқушыны бір-біріне тілек айту арқылы
жақындастырады, көңіл -күйін көтереді, бауырмалдығын оятады.

33.

Алдыңғы білім мен жаңа сабақты байланыстыру мақсатында
экранда көрсетілген сұрақтарға мұғалімнің көмегімен
(бағыт-бағдары, нұсқауымен) жауап береді.
Сұрақтар:
Саралау: Бұл жерде саралаудың «Сен маған мен саған» әдісі
қолданылады. Дұрыс мағынада жауап беруге бағыттау
мақсатында кейбір оқушыларға қосымша ашық сұрақтар, ал
кейбір көмек қажет ететін оқушыларға қосымша жетелеуші
сұрақтар қойылады.
• 1. Дамыған орта ғасырларда өмір сүрген мемлекеттерді
атаңыз.
• 2. Дамыған орта ғасырлардағы мемлекеттердің ерте
орта ғасырлармен салыстырғанда қандай ерекшеліктері
болды?
Мақсаты: Жылдам әрі функционалды түрде сыни ойлауды
дамыту.
Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, өзара ұжымдық
талқылау жасағаннан кейін мұғалім экраннан сабақтың
тақырыбы мен сабақтың мақсатын таныстырады.
Тиімділігі: Оқушының танымдық дағдысы артады.
Сонымен қатар оқушыға сабақтың өмірмен байланысын
көрсетеді және сабақтың тақырыбы мен мақсатын
анықтауға мүмкіндік береді.

34.

«Кластер» әдісі.
Оқушыларға кесте көрсетіліп, тапсырма беріледі. Дәптерге жазып орындайды
І. тапсырма. Найман, керейіт, жалайыр мемлекеттерінің құрылу тарихына қатысты әр мемлекет
бойынша негізгі үш фактіні келтіріп, түсіндіріңіз.
1-топ. Наймандар
2-топ. Керейіттер
3-топ. Жалайырлар
Мақсаты: Кластер құра
біледі, негізгі жер
иеленудің түрлерін
ажыратады
Наймандар Керейіттер Жалайырлар
Хронологиясы
Аумағы
Негізін қалаушы
Этникалық
құрамы
Тиімділігі: Жазылым мен
айтылым дағдысы
қалыптасады.
Саралау: Бұл тапсырмада
саралаудың
«белсенділік» тәсілі
көрініс табады.

35.

ІІ тапсырма. «Фишбоун» яғни «Балық» әдісі.
Балық қаңқасы сызбасы тапсырмасы беріледі
Басы – негізгі тақырып – Найман, керейіт,
жалайырлардың
Қазақстан
аумағына
қоныстануы, жоғарғы сүйектері – себептері,
төменгі сүйектері – себептерді көрсететін
дәлелдер, құйрығы – қорытынды.
Бағалау критерийі:
• Қазақстан аумағына найман, керейіт,
жалайырлардың қоныстану себептерін
талдайды.
Дескрипторлар:
• - Найман, керейіт, жалайырлардың
қоныстану себептерін анықтайды;
• - Найман, керейіт, жалайырлардың
қоныстану себептеріне қатысты дәлелдер –
фактілерді көрсетеді;
• - Найман, керейіт, жалайырлардың Қазақстан
аумағына қоныстану салдарлары туралы
қорытынды ойын жазады.

36.

Тарихшы Әбілғазының «Түрік шежіресінде» оларды Шыңғысханның қолға түсірген
тұтқындары ретінде көрсетеді, олар адал қызметтері арқылы монғолдарға сіңісіп кеткен
b
Селенгі, Хилок, Орхон өзендері, Қарақорым таулы қыраттарында өмір сүрген
с
Орхон, Керулен, Селенгі, Аргун өзендерінің бойында тұрған
d
e
f
Мемлекет Наркеш Дайын кезінде күшейді
Халықты өз төңірегіне топтастыра білген Инанч-Білге елді өнерге, күн көріс-тіршілікке
баулып, бейбіт өмір салтына тартады
Орталығы Улан-батор қаласы жанындағы Битөбе деген жерде болған
g
Маркус пен оның баласы Құршақұз кезінде мемлекет шарықтау шегіне жетті
h
Білге хан қайтыс болғаннан кейін, оның ұлдары Бұйрық пен Даян арасында билік үшін
талас басталды
Жамұқа құрылтай шақырып, өзін гурхан жариялаған
Шыңғыс ханның құтылу үшін Күшлік Жетісуға қашты
Рашид ад - Дин « Монғол жерінде өмір сүрген ... – күшті дамыған ел. Олар тек Шыңғыс
хан әскерінен әлсіреді. Олардың мәдениеті өте жоғары болып, көне түрік жазуларын
пайдаланған»- деп жазған
i
j
k
l
Жалайырлар
а
Керейттер
Әр мемлекетке қатысты мәліметті төмендегі кестеге топтастырыңыз.
Төменде берілген оқиғалардың
қай мемлекеттке тиесілі екенін
анықтап
сабақты
қорытындылайды
Наймандар
ІІІ тапсырма. «Топтастыру» тапсырмасы
Шыңғысханның жақын адамы, ақын, шешен, әрі батыр Мұқылай болған
Мақсаты: «Топтастыру»
тапсырмасы арқылы
мемлекеттердің басты
оқиғаларын естерінде сақтайтын
болады
Тиімділігі: Оқушының сын
тұрғысынан ойлау дағдысы мен
жазылым дағдысы қалыптасады.
Саралау: Бұл тапсырмада
саралаудың «Нақтылық» тәсілі
көрініс табады.

37.

Сабақтың соңы
І\/ тапсырма:
«Құнды
пікір» әдісін
пайдаланып
сабақ
бойынша
түсінгеніңді
жаз.
Пікір: Оқыған
мәтін
бойынша өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
жаз.
Дәлел:Өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
дәлелде.
Мысал:Пікірі
ңді өмірмен
байланыстыр
ып, бір
мысал келтір.
Қорытынды:
Тақырып
бойынша
қорытынды
жаз.
Дескриптор:
• Құнды пікір әдісі бойынша берілген тапсырманы
толық орындайды
• Оқушылар бір-бірінің сабаққа қатысу
белсенділігіне қарай «Мадақтау сөздері» әдісі
арқылы бірін-бірі бағалайды. Жарайсың!,
Керемет!, Жақсы!, Талпын!,.

38.

39.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Қыпшақ хандығы

40.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.3.1.3 X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың
ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;
6.3.2.4 қыпшақтардың Еуразия тарихындағы орнын анықтау;
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлық оқушылар үшін:
Көпшілік оқушылар үшін:
Кейбір оқушылар үшін:
X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы
мемлекеттердің даму ерекшеліктерін
түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын анықтап,
Қыпшақтардың Еуразия тарихындағы
орнын сипаттай алады
Қыпшақ хандығының тарихындағы
басты оқиғаларды жинақтайды
Қыпшақ хандығының қалыптасу, даму
және ыдырау кезеңдерін талдайды.

41.

Ұйымдастыру сәті
Саралау:
1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2.Оқушыларды топтарға біріктіруді ұйымдастыру:
Фигуралар көмегімен оқушыларды 3 топқа біріктіру.
1-топ. Қыпшақтар
2-топ.
Қарахандықтар
Бұл
жерде
саралаудың
«Топтастыру»
тәсілі көрінеді. Оқушылардың
оқуға деген қызығушылығын
арттыру
мақсатында
мүмкіндігінше оларға бірігіп
жұмыс
жасау
еркіндігі
беріледі.
(Ұ) «Ашық микрофон» әдісі арқылы оқушылар бір-біріне достарына
жақсы тілек айту арқылы жағымды ахуал қалыптастырады.
Мақсаты: Оқушылар бойында идея немесе тілек білдіру, тыңдау
дағдыларын дамытуға бағыттау, сондай-ақ барлық оқушыларды
қатыстыру арқылы оқыту жағдайларын теңестіру.
Тиімділігі: Оқушыны бір-біріне тілек айту арқылы
жақындастырады, көңіл -күйін көтереді, бауырмалдығын оятады.

42.

Алдыңғы білім мен жаңа сабақты байланыстыру мақсатында
экранда көрсетілген сұрақтарға мұғалімнің көмегімен (бағытбағдары, нұсқауымен) жауап береді.
Оқушыларға орта ғасырлық Қазақстанның саяси картасындағы
мемлекеттерді көрсетіп сұрақ-жауап арқылы тақырыпқа шығу.
Оқушылар қазақ халқы - қыпшақтардың ұрпағы екенін болжау
арқылы сабақ тақырыбын анықтайды.
Саралау: Бұл жерде саралаудың «Сен маған мен саған» әдісі
қолданылады. Дұрыс мағынада жауап беруге бағыттау
мақсатында кейбір оқушыларға қосымша ашық сұрақтар, ал
кейбір көмек қажет ететін оқушыларға қосымша жетелеуші
сұрақтар қойылады.
Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, өзара ұжымдық талқылау
жасағаннан кейін мұғалім экраннан сабақтың тақырыбы мен
сабақтың мақсатын таныстырады.
Сұрақтар:
• 1. - ХІІІғ дейін Алтай тауынан Қара теңізге дейінгі жерлерді қамтыған мемлекет қалай аталды? (ХІІІғ-дан бұрын бұл
мемлекет Дешті-Қыпшақ деп аталды)
• 2.- ХІ ғасырға дейін Қазақстан территориясында қандай мемлекеттер болды? (Оғыз, Қимақ, одан бұрын Түрік, Түргеш,
Қарлұқ қағанаттары өмір сүрді)
• 3.- Қазір біз оқып жатырған кезең- ХІғ-да Қазақстан территориясының көп бөлігін қандай мемлекет алып жатқан? (
«Шығыс Дешті Қыпшақ»)
• 4.-Кейін Дешті Қыпшақтың территориясына қандай мемлекеттердің жерлері енді? (Кейін Дешті Қыпшақтың
территориясында Ресей, Украина, Кавказ, Қазақстан мемлекеттері пайда болды)
• 5.- Қыпшақтардың мұрагерлері, кейін қыпшақтар территориясын иемденген халық? (Кейін қыпшақтардың мұрагерлері
қазақтар пайда болды)

43.

Тапсырма-№1 «Мағынасын анықта кестесі»
Жаңа ұғымдармен жұмыс
Тілдік оқу мақсаты жүзеге асады. Сабақ барысында кездесетін жаңа ұғымдардың мағынасын
оқушылардың алдын-ала түсінуіне жағдай жасалады. Оқушылар «жұбыңды тап» тапсырмасы
бойынша Дешті қыпшақ, яланкуг половшылар, дурут, йетиоба, тоқсоба, бөрілер ұғымдарын
тиісінше мағынасымен сәйкестендіреді.
Мақсаты: Берілген мағынаны анықтау кестесін орындайды
Тиімділігі: Жазылым мен айтылым дағдысы қалыптасады.
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың «нақтылық» тәсілі көрініс табады.
Жаңа сөздер
Мағынасы
Дешті Қыпшақ
?
Яланкуг
Половшылар
Консолидация
Орда
Кундар, командар
?
?
?
?
?
Бөрілер
?
Дескриптор:
• Дешті Қыпшақ сөзінің мағынасын табады
• Яланкуг сөзінің мағынасын табады
• Половшылар сөзінің мағынасын табады
• Консолидация сөзінің мағынасын табады
• Орда сөзінің мағынасын табады
• Кундар, командар сөзінің мағынасын табады
• Бөрілер сөзінің мағынасын табады

44.

ІІ тапсырма. «Ақиқат\Жалған» әдісі.
Ақиқат\жалған кестесі беріледі.
Кестедегі ақпарат «ақиқат» болса « +», « жалған» ақпарат болса «-» белгісін қойыңыз
1
2
Қыпшақ хандығы IX-XI ғасырларда қазіргі қазақ жерінде өмір сүрген мемлекеттік
бірлестік. Қарахан мемлекеті ыдырағаннан кейін әскери-саяси билік қыпшақ
ақсүйектерінің қолына көшкен
Әскери-әкімшілік жағынан Қыпшақ хандығы оң және сол қанат болып бөлінді. Оң
қанаттың ордасы Еділ өзені бойындағы Ахтуба қаласы болса, сол қанаттың орталығы
Сырдария бойындағы Сауран қаласында орналасты
3
Қыпшақ қоғамы әлеуметтік және сословиелік жағынан тең болған жоқ. Негізгі
теңсіздік малға жеке меншік еді. Жылқы басты байлық саналды
4
Қыпшақ қоғамы «ұлы князь», «князь», «бояр», деген ақсүйектер енген қатал
иерархиялық жүйеден тұрған
Қыпшақ мемлекетінде қарапайым адамдарды «ерлер» деп атады. Олар заң жүзінде
ерікті болғанымен іс жүзінде үстем тап өкілдеріне тәуелді болды. Малы жоқ кедейлер
жатақтар деп аталып, олар ханның немесе үстем тап өкілдерінің тәуелдігіне түскен
5
6
Қыпшақ қоғамының төменгі тобында малы аз шаруалар мен құлдар болды. Қолға
түскен тұтқындар құлға айналдырылып, олардың ешқандай құқы болмаған. Құлдар
Орта Азия, Шығыс елдеріне құлдыққа сатылып отырған
7
965 жылы Қыпшақ ханы мен Киев князі Святославтың арасында хазарларға қарсы
бағытталған әскери одақ жасалды. Мұның нәтижесінде Хазар қағанаты талқандалды
8
XI ғасырдың орта кезінен бастап қыпшақтар қазіргі Волгадан (Еділден) батысқа қарай
жылжыды, олардың территориясы шығыс Еуропа елдерімен, орыс княздіктерімен,
Византиямен, Венгриямен шектесті
Бағалау критерийі:
Мемлекеттердің
ерекшеліктерін анықтайды
Дескрипторлар:
1- ақпараттың «ақиқат» не
«жалғандығын» көрсетеді;
2- ақпараттың «ақиқат» не
«жалғандығын» көрсетеді;
3- ақпараттың «ақиқат» не
«жалғандығын» көрсетеді;
4- ақпараттың «ақиқат» не
«жалғандығын» көрсетеді;
5- ақпараттың «ақиқат» не
«жалғандығын» көрсетеді;
6- ақпараттың «ақиқат» не
«жалғандығын» көрсетеді;
7- ақпараттың «ақиқат» не
«жалғандығын» көрсетеді;
8- ақпараттың «ақиқат» не
«жалғандығын» көрсетеді.

45.

ІІІ тапсырма. «Қолдану» дағдысына негізделген
тапсырма-№2. Картамен жұмыс.
Оқушылардың берілген ақпаратты қаншалықты игергенін анықтау үшін контур карта таратылып, оларға Батыс
және Шығыс Дешті Қыпшақ аумағын, оның орталығын және Дешті-Қыпшақпен шекаралас мемлекеттерді
белгілеу тапсырылады.Контур картада орындалған оқушылар жұмысы мұғалімге тапсырылады.Сабақтан соң
тексеріп, кері байланыс беріледі.
Мақсаты:
«Картамен жұмыс»
тапсырмасы арқылы
мемлекеттердің
мемлекеттің
шекарасын,
көршілес елдерін,
астаналарын
естерінде сақтайтын
болады
Тиімділігі:
Оқушының сын
тұрғысынан ойлау
дағдысы мен
жазылым дағдысы
қалыптасады.
Саралау: Бұл
тапсырмада
саралаудың
«Дәлелдеу» тәсілі
көрініс табады.
Дескриптор:
• Кем дегенде картадан ақпараттың 3-еуін табады.
• Картадан Дешті-Қыпшақ аумағын, 2-орталығын
• қыпшақтармен көрші орналасқан мемлекетті анықтайды.

46.

Сабақтың соңы
І\/ тапсырма:
«Менің ойым»
әдісін
пайдаланып
сабақ бойынша
түсінгеніңді жаз.
Пікір: Оқыған
мәтін бойынша
өз пікіріңді бір
сөйлеммен жаз.
Дәлел:Өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
дәлелде.
Мысал:Пікіріңді
өмірмен
байланыстырып,
бір мысал
келтір.
Қорытынды:
Тақырып
бойынша
қорытынды жаз.
Дескриптор:
• Менің ойым әдісі бойынша берілген тапсырманы
толық орындайды
• Оқушылар бір-бірінің сабаққа қатысу
белсенділігіне қарай «Мадақтау сөздері» әдісі
арқылы бірін-бірі бағалайды. Жарайсың!,
Керемет!, Жақсы!, Талпын!,.

47.

48.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Қыпшақ хандығы

49.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.2.2.3 көшпелілердің әскери өнеріндегі жетістіктерін сипаттау;
6.2.1.3 тарихи оқиғалар мен процестердің сабақтастығын сипаттауда «Ұлы Дала» ұғымын
қолдану
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлығы: Көшпелілердің
әскери өнеріндегі
жетістіктерін сипаттап,
тарихи оқиғалар мен
процестердің
сабақтастығын
сипаттауда «Ұлы Дала»
ұғымын қолдана алады
Көпшілігі: Қыпшақтардың
Еуразия тарихындағы
орнын анықтап, көрші
елдермен қарымқатынасын талдайды
Кейбірі: Қыпшақтардың
дипломатиялық және
әскери саладағы
жетістіктерін талдайды

50.

Ұйымдастыру сәті
Саралау:
1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2.Оқушыларды топтарға біріктіруді ұйымдастыру:
Фигуралар көмегімен оқушыларды 3 топқа біріктіру.
1-топ. Ұлы
Дала
2-топ. Дешті
Қыпшақ
3-топ. Қыпшақ
хандығы
Бұл
жерде
саралаудың «Бірлесу» тәсілі
көрінеді. Оқушылардың оқуға
деген
қызығушылығын
арттыру
мақсатында
мүмкіндігінше оларға бірігіп
жұмыс
жасау
еркіндігі
беріледі.
(Ұ) «Бір минуттық әңгіме» әдісі арқылы мұғалім оқушыларға балалық
шақтан әңгіме айтып сабаққа деген назарын аудартадыжәне оқушылар
достарына жақсы тілек айту арқылы жағымды ахуал қалыптастырады.
Мақсаты: Оқушылар бойында идея немесе тілек білдіру, тыңдау
дағдыларын дамытуға бағыттау, сондай-ақ барлық оқушыларды
қатыстыру арқылы оқыту жағдайларын теңестіру.
Тиімділігі: Оқушыны бір-біріне тілек айту арқылы жақындастырады,
көңіл -күйін көтереді, бауырмалдығын оятады.

51.

Алдыңғы білім мен жаңа сабақты байланыстыру мақсатында экранда көрсетілген сұрақтарға
мұғалімнің көмегімен (бағыт-бағдары, нұсқауымен) жауап береді.
Оқушыларға орта ғасырлық Қазақстанның саяси картасындағы мемлекеттерді көрсетіп сұрақжауап арқылы тақырыпқа шығу.
Оқушылар қазақ халқы - қыпшақтардың ұрпағы екенін болжау арқылы сабақ тақырыбын
анықтайды.
Саралау: Бұл жерде саралаудың
«Сен маған мен саған» әдісі
қолданылады. Дұрыс мағынада
жауап беруге бағыттау мақсатында
кейбір оқушыларға қосымша ашық
сұрақтар, ал кейбір көмек қажет
ететін оқушыларға қосымша
жетелеуші сұрақтар қойылады.
Оқушылар сұрақтарға жауап беріп,
өзара ұжымдық талқылау
жасағаннан кейін мұғалім экраннан
сабақтың тақырыбы мен сабақтың
мақсатын таныстырады.
Сұрақтар:
• І. Қыпшақтардың кең байтақ аумақты иеленуінің себептері қандай?
• ІІ. Қыпшақ хандарының жүргізген ішкі және сыртқы саясатының
нәтижелері туралы қандай болжам жасауға болады?
• ІІІ. Қыпшақтар қандай елдермен саяси қарым-қатынаста болды?
• І\/. Қыпшақ хандарының жүргізген сыртқы саясатының нәтижесі
қандай?
• \/. Қыпшақтар ұлан-ғайыр жерге қалай ие болды?
Мақсаты: Жылдам әрі функционалды түрде сыни ойлауды
дамыту.
Тиімділігі: Оқушының танымдық дағдысы артады. Сонымен
қатар оқушыға сабақтың өмірмен байланысын көрсетеді және
сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтауға мүмкіндік береді.

52.

Тапсырма №1 интелект картасын орындайды және қорғайды. Берілген сөздерге сипаттама береді.
Оқушылар бөлінген 3 тобына, келесі тақырыптары бойынша интеллект карта дайындап, қорғау:
Дескриптор:
• - Қыпшақтардың Хорезм елімен қарым-қатынастарының
екі күшті жағын және екі әлсіз жағын көрсетеді (1-топ);
• - Қыпшақтардың Киев Русі және Византия елдерімен
қарым-қатынастарының екі күшті жағын және екі әлсіз
жағын көрсетеді (2-топ);
• - Қыпшақтардың әскери өнер жетістіктеріне дәлел
келтіреді (3-топ);
• - Жұмысты дайындауда және қорғауда «Ұлы Дала»
ұғымын қолданып, қыпшақтарға қатысты мәнін түсіндіру
(ортақ).
• Жалпы- 4балл.
Бағалау критерийі: Қыпшақтардың
дипломатиялық және әскери саладағы
жетістіктерін талдайды.

53.

ІІ тапсырма. «Картамен жұмыс» әдісі.
1) Мәтін негізінде қыпшақтардың қоныстанған аумағын кескін картаға түсіру.
2) көрші мемлекеттерді белгілеу.
Мақсаты: «Картамен жұмыс» тапсырмасы арқылы
мемлекеттердің мемлекеттің шекарасын, көршілес
елдерін, астаналарын естерінде сақтайтын болады
Тиімділігі: Оқушының сын тұрғысынан ойлау
дағдысы мен жазылым дағдысы қалыптасады.
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың
«Дәлелдеу» тәсілі көрініс табады.
Бағалау критерийі:
• Қыпшақ хандығының саяси картадағы орнын анықтайды
Дескрипторлар:
• Қыпшақ хандығының аумағын кескін картада дұрыс көрсетеді;
• Көршілес мемлекеттерді белгілейді;
• Екі орталығын белгілейді
ІІІ тапсырма. «Қолдану» дағдысына негізделген
Тестпен жұмыс.
Оқушылардың берілген ақпаратты қаншалықты
игергенін анықтау үшін join my Quiziz сайтында
тест тапсырмаларын орындау ұсынылады.
Сабақтан соң тексеріп, кері байланыс беріледі.

54.

Сабақтың соңы
І\/ тапсырма:
«Менің ойым»
әдісін
пайдаланып
сабақ бойынша
түсінгеніңді жаз.
Пікір: Оқыған
мәтін бойынша
өз пікіріңді бір
сөйлеммен жаз.
Мақсаты: Өз ойын айтып,
сабақты бекіту,
қорытындылау.
Тиімділігі: Оқушы алған
білімін жинақтап, саралай
білуге дағдыланады.
Саралау: Бұл тапсырмада
саралаудың «Қорытынды»
тәсілі көрініс табады.
Дәлел:Өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
дәлелде.
Мысал:Пікіріңді
өмірмен
байланыстырып,
бір мысал
келтір.
Қорытынды:
Тақырып
бойынша
қорытынды жаз.
Дескриптор:
• Менің ойым әдісі бойынша берілген тапсырманы
толық орындайды
• Оқушылар бір-бірінің сабаққа қатысу
белсенділігіне қарай «Мадақтау сөздері» әдісі
арқылы бірін-бірі бағалайды. Жарайсың!,
Керемет!, Жақсы!, Талпын!,.

55.

56.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Халықаралық байланыстардың дамуындағы Ұлы
Жібек жолының рөлі

57.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.4.2.2 Ұлы Жібек жолының халықаралық қатынастардың дамуындағы орнын анықтау
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлығы: Ұлы Жібек
жолының халықаралық
қатынастардың дамуындағы
орнын анықтап сипаттама
береді
Көпшілігі: Ұлы Жібек
жолының экономика
мен саяси саладағы
рөлін анықтайды
Кейбірі: Ұлы Жібек
жолының мәдени
және әлеуметтік
саладағы рөлін
анықтайды

58.

Ұйымдастыру сәті
Саралау:
1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2.Оқушыларды топтарға біріктіруді ұйымдастыру:
Фигуралар көмегімен оқушыларды 3 топқа біріктіру.
1-топ. Ұлы
2-топ.
Жібек
3-топ. Жол
Бұл
жерде
саралаудың «Бірлесу» тәсілі
көрінеді. Оқушылардың оқуға
деген
қызығушылығын
арттыру
мақсатында
мүмкіндігінше оларға бірігіп
жұмыс
жасау
еркіндігі
беріледі.
(Ұ) «Бүгінгі тілек» әдісі арқылы мұғалім оқушыларға балалық шақтан
әңгіме айтып сабаққа деген назарын аудартадыжәне оқушылар
достарына жақсы тілек айту арқылы жағымды ахуал қалыптастырады.
Мақсаты: Оқушылар бойында идея немесе тілек білдіру, тыңдау
дағдыларын дамытуға бағыттау, сондай-ақ барлық оқушыларды
қатыстыру арқылы оқыту жағдайларын теңестіру.
Тиімділігі: Оқушыны бір-біріне тілек айту арқылы жақындастырады,
көңіл -күйін көтереді, бауырмалдығын оятады.

59.

Алдыңғы білім мен жаңа сабақты байланыстыру мақсатында экранда көрсетілген сұрақтарға мұғалімнің
көмегімен (бағыт-бағдары, нұсқауымен) жауап береді.
Оқушыларға орта ғасырлық Қазақстанның саяси тарихындағы Ұлы Жібек жолының алатын орнына қатысты
сұрақ-жауап арқылы тақырыпқа шығу.
Оқушылар қазақ халқының ортағасыр кезеңінде Ұлы Жібек жолының бір тармағына иелік еткендігін болжау
арқылы сабақ тақырыбын анықтайды.
Саралау: Бұл жерде саралаудың «Кім жылдам?»
әдісі қолданылады. Дұрыс мағынада жауап
беруге бағыттау мақсатында кейбір оқушыларға
қосымша ашық сұрақтар, ал кейбір көмек қажет
ететін оқушыларға қосымша жетелеуші сұрақтар
қойылады.
Сұрақтар:
І. Қыпшақтардың Ұлы Жібек жолының Қытайға
шығар жолын басқаруының себептері қандай?
ІІ. Ұлы Жібек жолы қашан пайда болды?
ІІІ. Қыпшақтар қандай елдермен Ұлы Жібек
жолы арқылы саяси қарым-қатынаста болды?
І\/. Ұлы Жібек жолы деп аталуының себебі?
Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, өзара
ұжымдық талқылау жасағаннан кейін мұғалім
экраннан сабақтың тақырыбы мен сабақтың
мақсатын таныстырады.
Дескриптор:
• 1-ші сұраққа жауап береді.
• 2-ші сұраққа жауап береді.
• 3-ші сұраққа жауап береді
• 4-ші сұраққа жауап береді
• 5-ші сұраққа жауап береді
• Жалпы - 4 балл.

60.

Тапсырма №1 «Мағынасын анықта» әдісі. Мәтінмен жұмыс. Ұлы Жібек жолының халықаралық
қатынастардың дамуындағы орнын мәтіннен анықтаңыз
Оқушылар бөлінген 3 тобына, мәтіннен мағынаны анықтап, қорғау беріледі:
Мақсаты: Берілген мағынаны анықтау тапсырмасын орындайды
Тиімділігі: Жазылым мен айтылым дағдысы қалыптасады.
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың «нақтылық» тәсілі көрініс табады.
Дескриптор:
• Орта ғасырлық мемлекеттердің өзара сауда
байланыс орнатқанын талдап жазады
• Халықаралық қатынастардың дамуына
дәлел келтіреді
• Ұлы Жібек жолының халықаралық
қатынастардың дамуына тигізген әсерін өз
ойын жазып, қорытындылайды

61.

ІІ тапсырма. «Сұрақтар әлемі» әдісі.
1. Түріктер қытай
жібегін қай елге
тиімді жолмен сатуға
тырысты?
2. Византиямен Түрік
қағанаты қандай
келісім жасады?
4. Естеми қаған қашан
және неліктен
Иранмен келісімге
қол қойды?
3. Византия елшілігі
қаған ордасына
қандай жолмен
келді?
5. Иран Түрік
қағанатына салықты
қалай төледі?
Мақсаты: «Сұрақтармен әлемі» тапсырмасы арқылы
мемлекеттердің мемлекеттің шекарасын, көршілес
елдерін, астаналарын естерінде сақтайтын болады
Тиімділігі: Оқушының сын тұрғысынан ойлау дағдысы мен
жазылым дағдысы қалыптасады.
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың «Дәлелдеу» тәсілі
көрініс табады.
Дескрипторлар:
• -Түріктер қытай жібегін қай елге тиімді жолмен сатуға
тырысқанын көрсетеді;
• -Византиямен Түрік қағанаты қандай келісім жасағанын
көрсетеді;
• -Византия елшілігі қаған ордасына қандай жолмен
келгенін көрсетеді;
• -Естеми қаған қашан және неліктен Иранмен келісімге
қол қойғанын анықтайды;
• -Иран Түрік қағанатына салықты қалай төлегенін
сипаттайды.

62.

ІІІ тапсырма. «Қолдану» дағдысына негізделген
Тестпен жұмыс.
Оқушылардың берілген ақпаратты қаншалықты игергенін анықтау үшін
https://quizizz.com/join сайтында тест тапсырмаларын орындау ұсынылады.
Сабақтан соң тексеріп, кері байланыс беріледі.

63.

Сабақтың соңы
І\/ тапсырма:
«Пікір» әдісін
пайдаланып
сабақ
бойынша
түсінгеніңді
жаз.
Пікір: Оқыған
мәтін
бойынша өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
жаз.
Мақсаты: Өз ойын айтып,
сабақты бекіту,
қорытындылау.
Тиімділігі: Оқушы алған
білімін жинақтап, саралай
білуге дағдыланады.
Саралау: Бұл тапсырмада
саралаудың «Қорытынды»
тәсілі көрініс табады.
Дәлел:Өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
дәлелде.
Мысал:Пікірі
ңді өмірмен
байланыстыр
ып, бір
мысал келтір.
Қорытынды:
Тақырып
бойынша
қорытынды
жаз.
Дескриптор:
• Пікір әдісі бойынша берілген тапсырманы толық
орындайды
• Оқушылар бір-бірінің сабаққа қатысу
белсенділігіне қарай «Мадақтау сөздері» әдісі
арқылы бірін-бірі бағалайды. Жарайсың!,
Керемет!, Жақсы!, Талпын!,.

64.

65.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Ортағасырлық Қазақстанның экономика лық және
мәдени дамуына Ұлы Жібек жолының ықпалы

66.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.4.2.1 Ұлы Жібек жолының қала мәдениетінің дамуына әсерін анықтау;
6.4.1.1 көшпелілер мен отырықшылар арасындағы өзара экономикалық байланыстарын
анықтау;
6.2.2.2 ортағасырлық сәулет өнері ескерткіштерінің ерекшеліктерін түсіндіру
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлығы: Ұлы Жібек жолының қала мәдениетінің дамуына әсерін, көшпелілер мен отырықшылар
арасындағы өзара экономикалық байланыстарын анықтап, ортағасырлық сәулет өнері
ескерткіштерінің ерекшеліктерін түсіндіреді
Көпшілігі: Ұлы Жібек жолының мәдениет саласындағы рөлін анықтайды
Кейбірі: Ұлы Жібек жолының экономикалық байланыстағы рөліне дәлелдер келтіреді

67.

Ұйымдастыру сәті
Саралау:
1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2.Оқушыларды топтарға біріктіруді ұйымдастыру:
Фигуралар көмегімен оқушыларды 3 топқа біріктіру.
1-топ. Ұлы
2-топ.
Жібек
3-топ. Жол
Бұл
жерде
саралаудың «Бірлесу» тәсілі
көрінеді. Оқушылардың оқуға
деген
қызығушылығын
арттыру
мақсатында
мүмкіндігінше оларға бірігіп
жұмыс
жасау
еркіндігі
беріледі.
(Ұ) «Ең жақсы тілек» әдісі арқылы мұғалім оқушыларға балалық
шақтан әңгіме айтып сабаққа деген назарын аудартадыжәне оқушылар
достарына жақсы тілек айту арқылы жағымды ахуал қалыптастырады.
Мақсаты: Оқушылар бойында идея немесе тілек білдіру, тыңдау
дағдыларын дамытуға бағыттау, сондай-ақ барлық оқушыларды
қатыстыру арқылы оқыту жағдайларын теңестіру.
Тиімділігі: Оқушыны бір-біріне тілек айту арқылы жақындастырады,
көңіл -күйін көтереді, бауырмалдығын оятады.

68.

Алдыңғы білім мен жаңа сабақты байланыстыру мақсатында
экранда көрсетілген сұрақтарға мұғалімнің көмегімен (бағытбағдары, нұсқауымен) жауап береді.
Оқушыларға
орта
ғасырлық
Қазақстанның
саяси
тарихындағы Ұлы Жібек жолының алатын орнына қатысты
сұрақ-жауап арқылы тақырыпқа шығу.
Оқушылар қазақ халқының ортағасыр кезеңінде Ұлы Жібек
жолының бір тармағына иелік еткендігін болжау арқылы
сабақ тақырыбын анықтайды.
Саралау: Бұл жерде саралаудың «Кім жылдам?» әдісі қолданылады.
Дұрыс мағынада жауап беруге бағыттау мақсатында кейбір
оқушыларға қосымша ашық сұрақтар, ал кейбір көмек қажет ететін
оқушыларға қосымша жетелеуші сұрақтар қойылады.
Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, өзара ұжымдық талқылау
жасағаннан кейін мұғалім экраннан сабақтың тақырыбы мен
сабақтың мақсатын таныстырады.
Сұрақтар:
1) Жібек сауда жолына «ұлы» сөзінің қосылу себебі:
2) Жібек жолының басы басталатын аймақ:
3) Қытай елінен алғаш рет жібек артқан керуендер Батысқа қарай жолға шыққан
ғасыр:
4) Жібек сауда жолы арқылы ерте кезден көп елге тараған қазіргі кезге дейін
базарда сатылатын көкөніс түрі:
5) Жібек өндіруді дамытып, Қытаймен бәсекеге түскен ел:
6) Византия шеберлерінің жасаған күміс құмыралар табылған қала:
7) Жібек жолының халықаралық қарым - қатынас жағынан дами бастаған кезеңі:
8) Қытай императоры У - Дидің 138 жылы Жібек жолы арқылы Батыс елдеріне
жіберген елшілігі қайтып оралды:
9) Қытай императоры жібектен жасалған әшекейлі киімдерді сыйлық ретінде
жіберді:
10) Ұлы Жібек жолы қатынасының әлсірей бастауына әсер еткен басты оқиға:
Дескриптор:
• 1-ші сұраққа жауап береді.
• 2-ші сұраққа жауап береді.
• 3-ші сұраққа жауап береді
• 4-ші сұраққа жауап береді
• 5-ші сұраққа жауап береді
• 6-ші сұраққа жауап береді
• 7-ші сұраққа жауап береді
• 8-ші сұраққа жауап береді
• 9-ші сұраққа жауап береді
• 10-ші сұраққа жауап береді

69.

Тапсырма №1 «Кестемен жұмыс» әдісі. Кестеде
Ұлы Жібек жолының тарихи маңызын
Саяси (1-топ)
экономикалық (2-топ)
мәдени (3-топ)
салалар
бойынша
топтастырып,
дәрежесіне қарай жіктеңдер.
Тиімділігі: Жазылым мен айтылым
дағдысы қалыптасады.
маңыздылық
Ұлы Жібек жолының тарихи маңызы
Саяси
Экономикалық
Мәдени
Дәлел
1.
Дәлел
1.
Дәлел
1.
2.
2.
2.
Мақсаты: Берілген кестені толтыру
тапсырмасын орындайды
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың
«бірлесу» тәсілі көрініс табады.
Дескриптор:
• Ұлы Жібек жолының саяси маңызына сипаттама береді;
• Саяси маңызына екі дәлел келтіреді;
• Ұлы Жібек жолының экономикалық маңызына сипаттама
береді;
• Экономикалық маңызына екі дәлел келтіреді;
• Ұлы Жібек жолының мәдени маңызына сипаттама береді;
• Мәдени маңызына екі дәлел келтіреді.

70.

ІІ тапсырма. «Сұрақтар әлемі» әдісі.
6.Түріктер қытай
жібегін қай елге
тиімді жолмен
сатуға тырысты?
7.Византиямен
Түрік қағанаты
қандай келісім
жасады?
8.Византия
елшілігі қаған
ордасына қандай
жолмен келді?
Мақсаты: «Сұрақтармен әлемі» тапсырмасы арқылы
мемлекеттердің мемлекеттің шекарасын, көршілес
елдерін, астаналарын естерінде сақтайтын болады
Тиімділігі: Оқушының сын тұрғысынан ойлау дағдысы
мен жазылым дағдысы қалыптасады.
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың «Дәлелдеу» тәсілі
көрініс табады.
9.Естеми қаған
қашан және
неліктен Иранмен
келісімге қол
қойды?
10. Иран Түрік
қағанатына
салықты қалай
төледі?
Дескрипторлар:
• Түріктер қытай жібегін қай елге тиімді жолмен сатуға
тырысқанын көрсетеді;
• -Византиямен Түрік қағанаты қандай келісім
жасағанын көрсетеді;
• -Византия елшілігі қаған ордасына қандай жолмен
келгенін көрсетеді;
• -Естеми қаған қашан және неліктен Иранмен
келісімге қол қойғанын анықтайды;
• -Иран Түрік қағанатына салықты қалай төлегенін
сипаттайды.
• Жалпы- 5 балл.

71.

ІІІ тапсырма. «Қолдану» дағдысына негізделген
Тестпен жұмыс.
Оқушылардың берілген ақпаратты қаншалықты игергенін анықтау
үшін https://quizizz.com/join сайтында тест тапсырмаларын орындау
ұсынылады.
Сабақтан соң тексеріп, кері байланыс беріледі.

72.

Сабақтың соңы
І\/ тапсырма:
«Инсерт»
әдісін
пайдаланып
сабақ
бойынша
түсінгеніңді
жаз.
Пікір: Оқыған
мәтін
бойынша өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
жаз.
Мақсаты: Өз ойын айтып, сабақты бекіту,
қорытындылау.
Тиімділігі: Оқушы алған білімін жинақтап,
саралай білуге дағдыланады.
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың
«Қорытынды» тәсілі көрініс табады.
Дәлел:Өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
дәлелде.
Мысал:Пікірі
ңді өмірмен
байланыстыр
ып, бір
мысал келтір.
Қорытынды:
Тақырып
бойынша
қорытынды
жаз.
Дескриптор:
• Инсертәдісі бойынша берілген тапсырманы толық
орындайды
• Оқушылар бір-бірінің сабаққа қатысу
белсенділігіне қарай «Мадақтау сөздері» әдісі
арқылы бірін-бірі бағалайды. Жарайсың!,
Керемет!, Жақсы!, Талпын!,.

73.

74.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Түріктердің материалдық және рухани мәдениеті

75.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.2.2.5 көшпелілердің қолданбалы өнер жетістіктерін сипаттау;
6.2.2.2 ортағасырлық сәулет өнері ескерткіштерінің ерекшеліктерін түсіндіру;
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлығы: Көшпелілердің қолданбалы өнер жетістіктерін сипаттайды
және ортағасырлық сәулет өнері ескерткіштерінің ерекшеліктерін
түсіндіреді
Көпшілігі: Көшпелілердің өнеріндегі ерекшеліктерге нақты дәлелдер
келтіреді
Кейбірі: Қазіргі күнге дейін жеткен көшпелілердің өнеріне баға
береді

76.

Ұйымдастыру сәті
Саралау:
1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2.Оқушыларды топтарға біріктіруді ұйымдастыру:
Фигуралар көмегімен оқушыларды 3 топқа біріктіру.
1-топ.
Қыпшақтар
2-топ.
Қарахандар
3-топ.
Наймандар
Бұл
жерде
саралаудың «Топтасу» тәсілі
көрінеді. Оқушылардың оқуға
деген
қызығушылығын
арттыру
мақсатында
мүмкіндігінше оларға бірігіп
жұмыс
жасау
еркіндігі
беріледі.
(Ұ) «Бүгінгі тілек» әдісі арқылы мұғалім оқушыларға балалық шақтан
әңгіме айтып сабаққа деген назарын аудартадыжәне оқушылар
достарына жақсы тілек айту арқылы жағымды ахуал қалыптастырады.
Мақсаты: Оқушылар бойында идея немесе тілек білдіру, тыңдау
дағдыларын дамытуға бағыттау, сондай-ақ барлық оқушыларды
қатыстыру арқылы оқыту жағдайларын теңестіру.
Тиімділігі: Оқушыны бір-біріне тілек айту арқылы жақындастырады,
көңіл -күйін көтереді, бауырмалдығын оятады.

77.

Алдыңғы білім мен жаңа сабақты байланыстыру мақсатында экранда көрсетілген суреттер
көрсетіледі. мұғалімнің көмегімен (бағыт-бағдары, нұсқауымен) жауап береді.
Сурет арқылы сабақтың тақырыбын болжау.
Суреттерден нені көріп тұрмыз? Не сезіп тұрмыз? Оларды қандай ортақ тақырып
байланыстырады?
Сабақтың тақырыбы таныстырылып, оқу мақсатын анықтау алдымен оқушыларға ұсынылады.
Оқушылар жауабы, мұғалімнің дайындаған оқу мақсатымен салыстырылып, өзгешелік болса, ортақ
оқу мақсаты жазылады
Дескриптор:
• 1-ші суретке жауап береді.
• 2-ші суретке жауап береді.
Саралау: Бұл жерде саралаудың «Кім
жылдам?» әдісі қолданылады. Дұрыс
мағынада жауап беруге бағыттау мақсатында
кейбір оқушыларға қосымша ашық сұрақтар,
ал кейбір көмек қажет ететін оқушыларға
қосымша жетелеуші сұрақтар қойылады.
Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, өзара
ұжымдық талқылау жасағаннан кейін мұғалім
экраннан сабақтың тақырыбы мен сабақтың
мақсатын таныстырады.

78.

Мұғалім
тақырыпқа
қысқаша шолу
жасайды.
• 1.Түркі халықтарының дүниетанымы, діні, Тәңірлік (жерлеу ерекшеліктерін, нанымсенімдері).
• 2. Көшпелілер өркениеті мен отырықшы мәдениеттің жетістіктері (көшпелілердің
тұрмыста қолданатын ыдыс-аяқ, қару-жарақ, ер тоқымның, ер адам киетін шалбардың
және т.б. ойлап табулары).
Тапсырма №1
Оқушыларды топқа бөліп, түріктердің
мәдениетінің
жетістіктерін
анықтау.
Оқушылар жетістіктер тізімін дайындауы
қажет.
Анықталған
жетістіктерді
материалдық және рухани жетістіктерге
топтастыру
Материалдық мәдениет
жетістіктері
Рухани мәдениет
жетістіктері
Мақсаты: Берілген
кестені толтыру
тапсырмасын
орындайды
Тиімділігі: Жазылым
мен айтылым дағдысы
қалыптасады.
Саралау: Бұл
тапсырмада
саралаудың «бірлесу»
тәсілі көрініс табады.
Дескриптор:
• Түріктердің материалдық/ рухани мәдениет ерекшеліктерін
анықтайды
• Түріктердің материалдық/ рухани мәдениетінің ең басты жетістігін
анықтайды
• Түріктер мәдениеті адамзат дамуына қосқан үлесін анықтайды
• Жалпы- 10 балл.
ІІІ тапсырма. «Қолдану» дағдысына негізделген
Тестпен жұмыс.
Оқушылардың берілген ақпаратты қаншалықты игергенін анықтау үшін https://quizizz.com/join сайтында тест
тапсырмаларын орындау ұсынылады.
Сабақтан соң тексеріп, кері байланыс беріледі.

79.

Сабақтың соңы
І\/ тапсырма:
«Инсерт»
әдісін
пайдаланып
сабақ
бойынша
түсінгеніңді
жаз.
Пікір: Оқыған
мәтін
бойынша өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
жаз.
Мақсаты: Өз ойын айтып, сабақты бекіту,
қорытындылау.
Тиімділігі: Оқушы алған білімін жинақтап,
саралай білуге дағдыланады.
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың
«Қорытынды» тәсілі көрініс табады.
Дәлел:Өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
дәлелде.
Мысал:Пікірі
ңді өмірмен
байланыстыр
ып, бір
мысал келтір.
Қорытынды:
Тақырып
бойынша
қорытынды
жаз.
Дескриптор:
• Инсертәдісі бойынша берілген тапсырманы толық
орындайды
• Оқушылар бір-бірінің сабаққа қатысу
белсенділігіне қарай «Мадақтау сөздері» әдісі
арқылы бірін-бірі бағалайды. Жарайсың!,
Керемет!, Жақсы!, Талпын!,.

80.

81.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Түріктердің материалдық және рухани мәдениеті

82.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6.2.3.2 Әл-Фарабидің және басқа да ғалымдардың ортағасырлық ғылымның дамуына қосқан үлесін анықтау;
6.2.2.4 түркі кезеңіндегі қоғамды бейнелеуде М. Қашғари, Ж. Баласағұн және А. Яссауи еңбектерінің тарихи
құндылығын түсіндіру;
6.2.3.3 «Кодекс Куманикус» сөздігінің халықаралық байланыстардағы рөлін анықтау
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:
Барлығы:
Түрік ғұламаларының өз еңбектері арқылы әлем өркениетінің дамуына
қосқан үлесін бағалайды
Көпшілігі:
Ортағасырлық ғалымдардың ғылымның дамуына қосқан үлесін талдайды.
Кейбірі:
Орта ғасырлардағы ғұламалардың еңбектерінің тарихи маңызына баға
береді

83.

Ұйымдастыру сәті
Саралау:
1.Оқушылармен амандасу, түгендеу.
2.Оқушыларды топтарға біріктіруді ұйымдастыру:
Фигуралар көмегімен оқушыларды 4 топқа біріктіру.
1-топ. Керуен
сарайы
2топ.Цитадель
3-топ.
Шахристан
4-топ.
Шахристан
Бұл
жерде
саралаудың «Топтасу» тәсілі
көрінеді. Оқушылардың оқуға
деген
қызығушылығын
арттыру
мақсатында
мүмкіндігінше оларға бірігіп
жұмыс
жасау
еркіндігі
беріледі.
(Ұ) «Бүгінгі тілек» әдісі арқылы мұғалім оқушыларға балалық шақтан
әңгіме айтып сабаққа деген назарын аудартадыжәне оқушылар
достарына жақсы тілек айту арқылы жағымды ахуал қалыптастырады.
Мақсаты: Оқушылар бойында идея немесе тілек білдіру, тыңдау
дағдыларын дамытуға бағыттау, сондай-ақ барлық оқушыларды
қатыстыру арқылы оқыту жағдайларын теңестіру.
Тиімділігі: Оқушыны бір-біріне тілек айту арқылы жақындастырады,
көңіл -күйін көтереді, бауырмалдығын оятады.

84.

Алдыңғы білім мен жаңа сабақты байланыстыру мақсатында экранда көрсетілген суреттер көрсетіледі.
мұғалімнің көмегімен (бағыт-бағдары, нұсқауымен) жауап береді.
Сурет арқылы сабақтың тақырыбын болжау.
Суреттерден нені көріп тұрмыз? Не сезіп тұрмыз? Оларды қандай ортақ тақырып байланыстырады?
Сабақтың тақырыбы таныстырылып, оқу мақсатын анықтау алдымен оқушыларға ұсынылады. Оқушылар
жауабы, мұғалімнің дайындаған оқу мақсатымен салыстырылып, өзгешелік болса, ортақ оқу мақсаты жазылады
Сұрақтар:
• 1. Түріктердің рухани мәдениетінің қандай үлгілерін білесіздер?
• 2. Түрік ғұламалары рухани мәдениетті қалыптастыруда қандай рөл
атқарды?
Сұрақтарға жауап береді, тақырып пен мақсатты
анықтайды
Саралау: Бұл жерде саралаудың «Кім
жылдам?» әдісі қолданылады. Дұрыс
мағынада жауап беруге бағыттау мақсатында
кейбір оқушыларға қосымша ашық сұрақтар,
ал кейбір көмек қажет ететін оқушыларға
қосымша жетелеуші сұрақтар қойылады.
Дескриптор:
• 1-ші сұраққа жауап береді.
• 2-ші сұраққа жауап береді.
Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, өзара
ұжымдық талқылау жасағаннан кейін мұғалім
экраннан сабақтың тақырыбы мен сабақтың
мақсатын таныстырады.

85.

Тапсырма №1 . Зерттеу және талдау
1-тапсырма. Ортағасырлық ғұламалардың еңбектерінің тарихи маңызы
1-топ. Әл Фарабидің
еңбектері
2-топ. М. Қашғари
еңбегі
3-топ. Ж. Баласағұни
еңбектері
4-топ. А. Яссауи
еңбектері
Оқушылар топта ғұламалардың еңбектерін тарихи
деректер ретінде негізге алып, келесі жүйе
бойынша талдайды:
Бағалау
критерийі:
Орта
ғасырлардағы
ғұламалардың еңбектерінің тарихи маңызына
баға береді.
• А. Деректі тарихи контекст шеңберіне салу
• В. Деректі түсіну
• С. Деректерді талдау және топтастыру
• D. Деректі тарихи ақпарат көзі ретінде бағалау
А.
В.
С.
D.
(әр кезең бойынша зерттеу сұрақтары
дидактикалық материалдарда берілген).
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың «топтасу»
тәсілі көрініс табады.
Деректі тарихи контекст шеңберіне салу
Деректі түсіну
Деректерді талдау және топтастыру
Деректі тарихи ақпарат көзі ретінде
бағалау
Дескриптор:
• Тарихи контекст шеңберінде дерекке
сипаттама береді;
• Деректі түсіну сұрақтары бойынша талдайды;
• Деректерді талдау және топтастыру
сұрақтары бойынша сараптайды;
• Деректің тарихи маңызына баға береді.

86.

2-тапсырма. Орта ғасырлардағы ғалымдардың қоғам, білім, ғылым туралы ойларын салыстырып, ұқсастықтары
мен айырмашылықтарын талдайды.
Әл Фараби
Ерекшеліктері
М.Қашқари
Ж.Баласағұни
А.Ясауи
Ұқсастықтары
Мақсаты: Берілген кестені толтыру тапсырмасын
орындайды
Тиімділігі: Жазылым мен айтылым дағдысы қалыптасады.
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың «бірлесу» тәсілі
көрініс табады.
Дескриптор:
• Әл Фарабидің қоғам, білім мен ғылым туралы ойларының екі
ерекшелігін атайды;
• М.Қашқаридің қоғам, білім мен ғылым туралы ойларының екі
ерекшелігін көрсетеді;
• Ж.Баласағұнидің қоғам, білім мен ғылым туралы ойларының екі
ерекшелігін анықтайды;
• А.Ясауидің қоғам, білім мен ғылым туралы ойларының екі
ерекшелігін атайды;
• Ғалымдардың ой-пікірлерінің үш ұқсастығын анықтайды.

87.

Сабақтың соңы
І\/ тапсырма:
«Инсерт»
әдісін
пайдаланып
сабақ
бойынша
түсінгеніңді
жаз.
Пікір: Оқыған
мәтін
бойынша өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
жаз.
Мақсаты: Өз ойын айтып, сабақты бекіту,
қорытындылау.
Тиімділігі: Оқушы алған білімін жинақтап,
саралай білуге дағдыланады.
Саралау: Бұл тапсырмада саралаудың
«Қорытынды» тәсілі көрініс табады.
Дәлел:Өз
пікіріңді бір
сөйлеммен
дәлелде.
Мысал:Пікірі
ңді өмірмен
байланыстыр
ып, бір
мысал келтір.
Қорытынды:
Тақырып
бойынша
қорытынды
жаз.
Дескриптор:
• Инсертәдісі бойынша берілген тапсырманы толық
орындайды
• Оқушылар бір-бірінің сабаққа қатысу
белсенділігіне қарай «Мадақтау сөздері» әдісі
арқылы бірін-бірі бағалайды. Жарайсың!,
Керемет!, Жақсы!, Талпын!,.

88.

89.

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Мәдени-тарихи дәстүрді сақтаушылар: өлкенің
ұлттық қолөнері

90.

ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫНА СӘЙКЕС ОҚЫТУ МАҚСАТТАРЫ:
6. 2. 2. 7 өлкенің дәстүрлі көркем мәдениетін жандандыруға үлесін қосқан шеберлерді айқындау
Бағалау критерийлері
Қазақ халқының әлем өркениетіне қосқан үлесін талдайды
Қазақ халқының мәдениетінің жетістіктеріне баға береді

91.

Ұйымдастыру кезеңі
Сәлеметсіздер ме
оқушылар?
Сабағымыздың
тақырыбы:
Мәдени-тарихи
дәстүрді
сақтаушылар:
өлкенің ұлттық
қолөнері
Сабақтың барысы:
• Бейне түсіндіру.
Талқылау сұрақтарынан бастаңыз:
• Мәдениет дегеніміз не?
• Қолөнер дегеніміз не?
Оқушылар өз ойларын айтады.
Презинтация бойынша мұғалімнің түсіндіруі.
Жаңа тақырыпты меңгеру
Бүгінгі сабақта:
Сенің білетінің:
Қазақ халқының
мәдениетінің әлем
өркениетіне
қосқан үлесі;

92.

Музей экскурсаводының Қазақ елінің мәдениеті бөлімі бойынша түсіндірмесі
Мәдениет – адамның өз қолымен, ақыл-ойымен жасағандары және жасап жатқандарының бәрін
түгел қамтиды. Жай ғана сауат ашудан және тазалық ережелерін сақтаудан бастап, өмірдің асқан
үлгілі шығармаларын жасағанға дейінгі ұғымды қамтып жатқан – мәдениет саласының өрісі кең.
Мәдениет – тарихи құбылыс. Оның дәрежесі мен сипаты қоғамдық өмірдің жағдайларына
байланысты өзгеріп отырады. Тарихи дәуірлердің алмасуы мәдениеттің мазмұны мен
формаларына сөзсіз терең өзгерістер енгізеді.
Қолөнер - біздің рухани байлығымыз, мәдениетіміз, салт-дәстүріміз. Ол-бірнеше ғылымдардың
дамуынан пайда болған өнер туындылары. Қолөнер кәсібі еліміздің экономикасын көтеруге ықпал
етеді. Қазақ халқының қолөнері - әлем халықтарына мақтаныш пен көрсететін көрме.
Оған дәлел, біздің киіз үйіміз бен оның ішіндегі көз жауын алатын сәндік қолөнер бұйымдарын
тамашалаған шетелдіктер "Киіз үй - қазақ халқының шағын мұражайы" деп бағалаған. Қазіргі кезде
қазақ қолөнері қарқынды дамып, ұрпақтан - ұрпаққа жалғасуда. Қазақтың зергерлік бұймдары
және ұлттық киімдер қазіргі таңда рухымызды жаңартылып ою – өрнекпен көздің жауын
алатындай өз орны және ерекшелігі бар

93.

1 тапсырма
«Артығын алып таста»
Берілген сөздер бойынша оқушылар артығын
алып тастайды
2 тапсырма
«Серпілген сауал»
Оқушыларға тақырып бойынша
сұрақтар қойылады?
1.бөрік, шапан камзол, шаңырақ
• Мәдениет дегеніміз не?
• Қолданбалы өнер дегеніміз не?
• Сәулет өнері дегеніміз не?
• Қазақ халқының баспанасының ерекшеліктері?
• Сәулет өнеріне не жатады?
• Оқушылар өз ойларын айтады
2. уық, кереге, шаңырақ сылдырмақ
3.домбыра, қобыз, жетіген, сандық
4.Киіз үйдің ең жоғарғы
күмбезі? Шаңырықкрыша-roof
5.Көшпелі қазақ халқының
негізгібаспанасы? Киіз уйюрта- vurts
8.Қазақ халқы металды
балқытып әр түрлі
бұйымдар жасайтын
адамы? Ұста-кузнец-hold
6. Қазақ ұлттық
мәдениетінің ең байырғы,
аса құнды салаларының
бірі? Қолөнер- рукоделиеhandicraft
9.Малдың терісінен жылы
әрі ыңғайлы етіп тігілген
сырт киім? Тонполушубок- sheerpskin
7. Өнердің өте көне әрі
күрделі түрі? Оюорнамент- thread
10.Қызды ұзатқанда киетін
бас киім? Сәукелесаукеле- rake

94.

Қорытынды
Кері байланыс
Мен бүгін не білдім?
Не үйрендім?
Менің байқағаным.......