Мұнайды ұңғы басында өңдеу. Тауарлық мұнайөнімдерінің сипаттамалары мен классификациясы (4 дәріс)

1.

* 4 дәріс. Мұнайды ұңғы басында өңдеу.
Тауарлық мұнайөнімдерінің
сипаттамалары мен
классификациясы
1

2.

Ұңғымадан
алынатын
мұнайдың
құрамында әрқашан:
ілеспе газ (10-нан 300 Нм3/т мұнайға
дейін);
эмульсия
түріндегі
минералды
тұздармен (10г/л дейін) қабат суы
(мұнай массасының 4-тен 90%-ға дейін);
механикалық
қоспалар
(мұнай
массасының 1% дейін).
2

3.

Кен орнындағы мұнайды өңдеудің
міндеттері
* Механи
калық
қоспала
р
Қондырғы тозуы;
Мұнай өңдеу қиындайды;
Жылуалмастырғыштар
ды жиналып қалады

4.

* Кен орнындағы мұнайды өңдеудің
міндеттері
Көлік
өсуде;
шығындары
Көмірсутек
шикізатын
қиын;
Пластты су
өңдеу
Ішкі
құбырлардың
коррозиясы
4

5.

Кен орнындағы мұнайды өңдеудің
міндеттері
Көмірсуте
ктердің
жеңіл
фракцияла
ры
Этаннан пентанға
дейінгі
көмірсутектер
бағалы
шикізат
болып табылады,
жеңіл
фракциялардың
жоғалуын
болдырмас үшін
алып тастау керек
5

6.

Газсыздандыру
Ұңғы басында
дайындау
мақсаты
Сусыздандыру
Тұзсыздандыру
Стабилизация
лау
6

7.

Принципиальная усредненная схема сбора и
подготовки нефти на промысле
ГПЗ
1
Сырая
нефть
АГЗУ
ДНС
1
1
С-2
2
4
УПН
2
УТН
2
3
1-газ; 2-су; 3- механикалық қоспа; 4-мұнай;
5-тазарган су
НПЗ
УПВ
5

8.

Бұрғының бірнеше тобынан шикі мұнай автоматтанған өлшеуші
қондырғылар тобына түседі (АӨТҚ), онда әр бұрғының дебиті өлшенеді.
Сосын мұнай дожимді сорғышты станцияға түседі (ДСС), онда
мұнайдан газ бөлінуі жүреді – 1-ші сепарация сатысы (1), алдын ала су
(2) мен механикалық қоспалар бөлінеді (3). Газдың негізгі мөлшері
бөлінгеннен кейін мұнайпластты сумен және газдың қалдығымен екінші
дәрежелі сеператорға түседі(С-2), онда судың үлкен бөлігі мен газ бөлігі
бөлінеді, ал сумұнайлы эмульсия мұнай дайындау қондырғысының
электродегидраторына бағытталады (МДҚ). МДҚ ~120°С та және
деэмульгатор қатысында төмендейді, яғни су құрамы (1% масс кемге),
минералды тұздар (20-300мг/л дейін) және үшінші дәрежелі сепарация
газы бөлінеді. Тұрақтану ұңғыда мұнай сепарациясының аяқталу сатысы
болып табылады. Тұрақтанған мұнай (4) тауарлық мұнай берілу
қондырғысына түседі (УТН(ТМҚ)) және магистралды мұнайқұбыры
бойымен МӨЗ бағытталады. Алдын ала су жинау ыдысынан және МДҚ
шыққан су суды дайындау қондырғысына беріледі (УПВ(СДҚ)).
Тазаланған су (5), пластты суландыруға қолданылады (пластты соруға).
Сепараторда бөлінген газдар, құбыр бойымен жүріп отырып, бөліну
үшін ГӨЗ түседі

9.

Мұнайөнімдері қолдану саласына сай
келесідей жіктеледі:
• Моторлық отындар;
• Энергетикалық отындар;
• Мұнай майлары;
• Көміртекті және кермекті
материалдар;
• Мұнайхимиялық шикізат;
• Арнайы бағытты мұнайөнімдері.

10.

Моторлық отындар өз кезегінде
қозғалтқыштардың жұмыс істеу
принципіне сай келесідей
жіктеледі:
• Бензиндер (автомобилдік және
авиациялық);
• Реактивтік отындар;
• Дизелдік отын.

11.

Энергетикалық отындар бөлінеді:
• Газотурбиндік;
• Қазандық және су транспорттарылық .
Ал мұнай майлары бөлінеді:
майлағыш;
Майлағыш емес.
Майлағыш майлар қолданылуына бағытты
келесідей топшаларға бөлінеді:
а) поршенді және реактивті қозғалтқыштар үшін;
б) автомобильдік және тракторлық гипоидты трансмиссияларды,
тепловоздар мен теміржол вагондарының осьтеріне жағуға арналған
трансмиссиондық және осьтік майлағыш майлар;
в) станоктар, әртүрлі құрылғылардың механизмдері мен
деталдарын майлағыш индустриалдық майлар;
г) Ауыр жүктелім, жоғары температура, бу мен ауа қысымы
астында жұмыс істейтін энергетикалық құрылғылар мен
машиналарды майлағыш энергетикалық майлар

12.

Майлағыш емес майлар тормоздық
жүйелерде, буағынды сораптар мен
гидравликалық
құрылғыларда
трансформаторларда,
конденсаторларда
жұмыстық
сұйықтық ретінде қолданылады.
Сондай-ақ,
медициналық,
парфюмериялық және т.б. салада
қолданылады.

13.

Көміртекті және кермекті
(вяжущие) материалдарға келесі
өнімдер кіреді:
• Мұнай коксы;
• Битумдар;
• Мұнай
күйелері
(байланыстырғыш,
сіңдіргіш,
брикеттік, волокнотүзгіш және
арнайы).

14.

Мұнайхимиялық шикізат:
• Ароматты көмірсутектер
(бензол, толуол, ксилолдар және
т.с.с.);
• Пиролиз
шикізаты
(мұнайзауыттық
және
ілеспе
газдар,
тураайдау
бензиндері,
олефинқұрамдас
газдар
және
т.с.с.);
• Парафиндер мен церезиндер;

15.

Арнайы
бағыттаға
мұнайөнімдері
келесідей бөлінеді:
• Термогазойль (техникалық көміртек
шикізаты);
• Консистенттік майлағыштар
(антифрикциондық, қорғаушы және
нығыздағыш);
• Жарық керосині;
• Отындар мен майлардың присадкалары,
деэмульгаторлар;
• Элементтік күкірт;
• Сутек т.б.

16.

Тауарлық мотор отындарының
сипаттамалары
Бензиннің
физико-химиялық
қасиеттеріне
қойылатын
негізгі
талаптар.
Бензиндердің
сапасын
және
эксплуатациялық
қасиеттерін
анықтайтын
негізгі
көрсеткіштер
буланғыштығы,
фракциялық
құрамы,
детонациялық тұрақтылығы мен октан
саны, химиялық тұрақтылығы, күкірт
мөлшері және басқалары.

17.

Бензиндердің
буланғыштығы
еріксізден тұтанатын іштен жанатын
қозғалтқыштарда (ДВС) маңызды роль
атқаратын эксплуатациялық көрсеткіш
болып
табылады.
Ол
бензиннің
фракциялық құрамына және оның қаныққан
буының қысымына (ДНП) тәуелді болып
келеді.
Автомобиль
бензиндерінің
қаныққан
буларының қысымы 500 - 700 мм. рт. ст.
болып келеді.

18.

Олай
болса,
ДНП
бензиндердің
буланғыштығын
бағалауға
қосымша
мүмкіндік береді.
ДНП неғұрлым жоғары болса, соғұрлым
бензиннің буланғыштығы жоғары болады.
Бензиннің фракциялық құрамы арқылы
оның буланғыштық индексін анықтайды.
Бензиннің
фракциялық
құрамына
қозғалтқыштың тұтануы, қыздырылу
уақыты, қабылдағыштығы мен тозуы,
отынның шығыны, жану газдарының
улылығы тікелей тәуелді болып келеді.

19.

Детонациялық тұрақтылық (ДС)
Детонациялық тұрақтылық деп бензиннің еріксізден тұтанатын
қозғалтқыш цилиндрінде детонация (detono
латыннан «күрсілдеу") бермей жану қабылетін айтады.
Детонация құбылысы – қозғалтқыш цилиндрінде отынның
қопарылыс бере аномальды жануының нәтижесі болып табылады.
Буы сығымдалған және ауамен қоса қыздырылған отынның жану
барысы бірнеше факторлармен байланысты болады, олар:
• ДВС қозғалтқышының конструкциясы мен өлшемі;
• Сығымдану дәрежесі;
• Бензиннің химиялық құрамы яғни оның құрамына кіретін әр түрлі
көмірсутектердің құрылысы мен ара қатынасы;
• бензиннің буланғыштығы яғни оның 50 және 90% көлемдік қайнау
нүктелеріндегі фракцияларының құрамы;
• Бензиннің тар жеңіл және ауыр фракцияларының детонациялық
тұрақтылықтарының ара қатынасы.

20.

Автобензиннің
детонациялық
тұрақтылығы октан санымен сипатталады
(ОС).
ОС анықтау үшін стандарт ретінде гептан
қолданылады (жеңіл детонданушы, ОС=0) және
изооктан (детонацияга бейімділігі төмен,
ОС=100). Егер ОС=80, бұл дегеніміз, қоспадағы
отын
ауамен
ауалық
қоспа
ретінде
детондалады ол 80% изооктан мен 20%
гептаннан турады. Алынған эталондық
қоспадағы изооктанның пайызы бензиннің
октан саны ретінде қабылданады.. ОС анықтау
зерттеу әдісімен (ОЧИ) және моторлы (ОЧ)
әдіспен жүргізіледі. Бірінші әдіспен 4-5 бірлікке
жоғары.

21.

Химиялық тұрақтылық бензиннің
сақтау, тасымалдау және пайдалану
кезіндегі химиялық өзгерістерге төтеп
беру
қабілетімен
сипатталады.
Химиялық
тұрақтылық
индукциялық
кезеңнің
ұзақтығымен
тексеріледі,
индукция кезеңі неғұрлым ұзақ болса,
тұрақтылық соғұрлым жоғары болады.
Бензиннің тұрақтылығының көрсеткіші арнайы құрылғыда анықталатын ондағы
нақты шайырлардың мөлшері.

22.

Күкірт құрамы бензин сапасының маңызды
көрсеткіші
болып
табылады.
Күкірттің
жоғарылауымен мотор бензинінің өнімділік
қасиеттері күрт нашарлайды. Белсенді күкірт
қосылыстары («меркаптан» күкірт) өте күшті
коррозиялық
агенттер
болып
табылады.
Белсенді
күкірт
қосылыстарын
жоюдың
толықтығы мыс пластинадағы талдау арқылы
анықталады. Белсенді емес күкірт қосылыстары
қозғалтқыштың коррозиясын тудырмайды, бірақ
жанармай жанған кезде олар жоғары коррозиялық
жану өнімдерін түзеді. Бензинде күкірттің жалпы
мөлшері нормаланады.

23.

Дизельдік отынның қасиеттері (DF) Сығылған
ыстық ауамен цилиндрге тікелей айдағанда
өздігінен тұтанатын дизельдік қозғалтқыштарға
арналған отындар бензинге қарағанда ауыр, май
фракциялары 180-360С.
Маңызды көрсеткіштер:
төмен
температуралық
қасиеттер,
тұтанғыштық, ұшқыштық, тұтқырлық, күкірт
мөлшері, коррозия және т.б. Отынның төмен
температуралық
қасиеттері
құю
температурасымен, бұлыңғырлықпен және ең аз
сүзілу
температурасымен
анықталады.
Осы
көрсеткіштерге байланысты дизель отынының
сорттары шығарылады:
Л- летнее с температурой застывания ниже минус 10,
З- зимнее с температурой застывания ниже минус 45
А – арктическое с температурой застывания ниже минус 550С.