Raqamli integral mikrosxemalari sxemotexnikasi. Raqamli texnika asoslari

1.

Andijon mashinasozlik instituti
"I.B" va "K.T" fakulteti ATT yo'nalishi
2-kurs K-89-21-guruh talabasi
Tojmetov Adhambekning
Elektronika va Sxemotexnika fanidan
Tayyorlagan Taqdimoti

2.

Mavzu:Raqamli integral mikrosxemalari
sxemotexnikasi.Raqamli texnika asoslari
Reja:
1.Raqamli integral mikrosxemalar.
2.Katta integral mikrosxemalar .
3.Elektron yarim o’tkazgichli qurilmalarni
loyihalash umumiy holatlari

3.

1-Raqamli integral mikrosxemalar. Integral mikrosxema (IMS) – bu o`zaro bog`langan bir necha
tranzistorlar, diodlar, kondensatorlar. Rezistorlar yig`indisi hisoblanadi va u yagona texnologik
siklda tayyorlanib (yani bir paytda), elektr signallarini o`zgartirishda ma`lum funksiyalarni bajaradi.
IMS tarkibiga kirgan komponentlar undan mustaqil ajratib olinishi va mustaqil buyum sifatida
ishlatilishi mumkin emas. Ular integral elementlar deb ataladi. Ulardan farqli o`laroq ularga
konstruktiv moslashtirilgan detal va qurilmalar diskret komponentlar deb ataladi. Ular asosida
tuzilgan bloklar esa diskret sxemalar deb ataladi.
Yuqori puhtalik va sifat, ihchamlik, engillik, arzonlik integral mikrosxemalarini halq ho`jaligini barcha
sohalarida keng qo`llanilishga sabab bo`lmoqda. Zamonaviy mikroelektrotexnika asosini
yarimo`tkazgichli integral mikrosxemnalar tashkil etmoqda. Zamonaviy yarimo`tkazgichli IMS
kristtallarini o`lchamlari 1,5x1,5 dan 6x6 mm gacha.

4.

Yarim o’tkazgichli statik raqamli integral
mikrosxemalar sxemotexnikasi

5.

Kristall maydoni qancha katta bo`lsa unga shuncha ko`p elementli integral
mikrosxemani joylashtirish mumkin bo`ladi.
Integral mikrosxemalarida tranzistorlarni ma`lum ulanishlar asosida rezistor va
kondensator hosil qilish mumkin.
Yarimo`tkazgichli IMS larni hususiyati shundan iboratki ularni elementlari orasida
induktivlik g`altagi yo`q, chunki shu paytgacha qattiq jismlarda elektromagnit
induksiyasiga ekvivalent bo`lgan fizik hodisa olish imkoniyati bo`lmagan.
Katta integral mikrosxema – deb ko`p sonli bir turli yacheykalardan tashkil
topgan ko`p o`lchamli yarimo`tkazgichli qurilmaga aytiladi. U murakkab
funksiaonal sxemaga birlashgan bo`ladi.
Hozirgi kunda ishlab chiqarayotgan katta integral mikrosxemalar (KIMS) 10 ming
va undan ortiq mantiq elementlaridan tashkil topadi.
Barcha KIMS lar uch sinfga bo`linadi.
1) hisoblagichlar, rezistorlar, jamlagichlar, arifmetik-mantiq qurilmalari tipidagi
funksional bloklar:
2) xotiras qurilmalari (XQ):
3) mikroprosessorlar (MP).

6.

Dastlabki KIMS lar MDP (metall dielektrik poluprovodnik lar) struktura asosida
qurilgan. Hozirgi kunda KIMS element bazasiga bipolyar strukturalar ham kiradi.
Elektron va yarimo`tkazgichli qurilmalarni loyihalashni umumiy holatlari.
To`g`ri elektron va yarimo`tkazgichli qurilmalarni strukturaviy va prinspial elektr
sxemalari ularni ishlash prinsplarini taxlil qilishga o`rgatadi. Ammo bu elektr
sxemalar elektrik va yarimo`tkazgichli qurilmalarni konstruksiyasini belgilay
olmaydi, balki ularni tuzish uchun asos bo`la oladi holos. Bunday qurilmalarni
loyihalashni asosiy prinsplari haqida tushunchalar ularni ishlab chiqarishdagina
emas. Balki ulardan foydalanish uchun ham kerak bo`ladi. Elektron va
yarimo`tkazgichli qurilmalarni elementlari aktiv va passiv bo`linadi.
Aktiv elementlarga quyidagilar kiradi: yarimo`tkazgichli va elektrovakuum
asboblar.

7.

Integral elektron.Integral sxema birinchi
integral mikrosxema paydo bo’ldi

8.

Passiv elementlarga esa: rezistorlar, kondensatorlar, transformatorlar, induktivlik
g`altaklari, rele, ulagichlar, indikatorlar, sim va kabellar.
Qurilma elementlari optimal holatda joylashtirilishi va mahkamlanishi lozim, bir
brilari bilan prinspial sxema asosida ulanishi kerak.
Zamonaviy elektron va yarimo`tkazgichli qurilmalarni ko`pchilik qismi bosma
platalarga joylashtirilgan. Bunday platalar dielektrik asos hisoblanib teshiklari
mavjud va chizmalar ko`rsatilgan. 0,3-1,5 mm diametrda hosil qilingan teshiklar
osma elementlar (integral sxemalar, tranzistorlar, rezistorlar, kondensatorlar)ni
joylashtirish, bosma platani mahkamlash hamda teskari tomonda joylashtirilgan
elementlarni ulash uchun ishlatiladi. Teshik devorlari metallashtiriladi.
Osma elementlarni uchlari teshiklarda qalaylanadi, chunki ularga bosim simlar
kelgan. Shunday qilib bosma uzel (tugun) hosil qilinadi.

9.

Bosma platalarni yuzasini qisqartirish uchun ko`pqatlamli platalar (KQP)
qo`llaniladi, ular almshinuvchi dielektrik qatlamlardan tuzilgan bo`ladi. KQP
qatlamlarda bosma simlarni taqsimlanishi bosma platalarni o`lchamlarini keskin
qisqartirishga olib keladi, bu narsa ko`p chiqishlarga ega bo`lgan
mikrosxemalardan foydalaniladi.
Elektron va yarimo`tkazgichli qurilmalar (EYAK) ni loyihalash va
ishlatishda agregatlashtirishni qo`llash katta foyda beradi. Agregatlashtirisho`zaro almashtiriladigan uzel va bloklardan tuzilgan
apparatlarni konpanovkalash usulidir.
Agregatlashgan komplekslarni tuzishda unga kirgan barcha uzel va bloklarni to`la
elektrik va konstruktiv almashinishi ko`zda tutiladi. Asosiy tipoviy bloklar va
subbloklar unifikasiyalashtirilgan, bu holat yangi apparaturalarni ishlab chiqish va
ishlab chiqarishga tadbiq etish vaqtini keskin qisqartiradi.

10.

Agregatli komplekslarga standart o`lchamlarga ega bo`lgan konstruktiv
elementlar yig`masi kiradi.
Agregatli komplekslar nomentklaturasi shunday tuziladiki, nisbatan oz bloklar
yig`indisini ma`lum soniida turli murakkablikka vazifaga ega bo`lgan qurilma
va sistemalar ko`rish mumkin bo`lsin. Agregat kompleksiga misol qilib
emirilmaydigannazorat qurilmasi kompleksini olish mumkin. Uni tarkibiga
mashina, belgilangan cjastota generatori, analog-diskret o`zgartirgich va bir
kanalli o`zi yozar rezistorlar subbloklari hamda bazi bir boshqa bloklar kiradi.
Elk\ektron va yarimo`tkazgichli qurilmalarni konstruktiv bajarilishi juda hilma
hil va ularni vajifalari ishlatilish sohasi bilan aniqlanadi.

11.

Maslan stasionar sharoitlarda ishlash uchun mo`ljallangan elektron
apparaturani samoliot bortiga yoki kosmik kemada ishlatiladihan
apparaturadan farqi katta.
Hulosa qilib shuni aytish mumkinki: hozirgi kunda elektron,
yarimo`tkazgichli hamda elektromagnitlar asosida turli qurilmalar,
avtomatlashtirilgan sanoat robotlari va manipulyatorlar tuzilmoqda. Ular
yordamida tehnologik jarayonlarni boshqarish, nazorat va axborot
sistemalari takomillashmoqda.