Буынаяқтылар типi

1.

2. Тест сұрақтары:

• 1. Ұлу денесінің сыртын қаптайтын қорғаныш.
2. Ұлулардың басында болатын өсінділер.
• 3. Тұлғадан түзілетін ерекше қатпарлы қабат.
4. Тұщы суда мекендейтін қосжақтаулы ұлу.5. Басы жоқ ұлулар класының атауы.
6. Ұлулардың асқорыту жүйесіндегі ерекше без.
7. Ұлулар не арқылы тыныс алады.
8. Теңізде тіршілік ететін басаяқты ұлу.
9. Ұлулар қалай қозғалады.
10. Басаяқты ұлулардың өкілдері.

3.

1. Барлық түрлерінің 2/3 буынаяқты
2. Екіжақты симметриялы
3. Аяқтары жекеленген, қозғалмалы бунақтарға жіктелген
4. Сыртқы қаңқасы теріден бөлінетін, ерекше нәруызхитиннен тұрады
5. Ауа, ауа-құрлық, сулы, құрлық, жерасты тіршілік
орталарын мекен етеді
6. Көру, есту, сипап сезу, тепе-теңдік сезім мүшелері дамыған
7. Дара жынысты және гермафродиттер
8. Тура және түрленп дамиды.

4.

Буынаяқтылар
Аяғы
бунақталған
Екі жақты
симметриялы
Көпжасушалы
жәндіктер

5.

Буынаяқтылар типі
Шаянтәріздестер
Өрмекшітәріздестер
Бунақденелілер

6.

7.  

8. Шаянтәрізділер класы

9.

Шаянтәрізділер класының жалпы
сипаттамасы.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Дене бөліктері айқын білінбейді. Денесі хитинмен
жабылған.
Теңізде, мұхитта, тұщысулы су қоймаларында мекендейді.
25-30 мыңға жуық түрі бар.
Шаянтәрізділер басқа буынаяқтылардан басындағы екі жұп
мұрты, желбезек арқылы тынысалуы және жұмыртқадан
дамуы арқылы ерекшеленеді.
Регенерацияға қабілетті.
Көру, есту, сипап сезу, тепе-теңдік сезім мүшелері дамыған.

10. Шаянтәрізділер класы (Insecta)

Мұртшалары
Жақтары
Жақаяқтары
Қысқыштары
Жүретін аяқтары
Құрсақ аяқтары

11. Шаянның сыртқы құрылысы

1. Қысқыш
2. Антеннулалары (иіс
сезу мүшесі)
3. Антенналары (сипап
сезу мүшесі)
4. Көз
5. Жүру аяқтары (5 жұп)
6. Құрсақ бунақтары
7. Баскөкірегі
8. Құйрық бунағы
(жүзбеқанаты)

12. Шаянның ішкі құрылысы

1. Қысқыш
2. Антеннулалары
3. Антенналары
4. Көз
5. Желбезектері
6. Жүретін аяқтары
7. Жүзбеқанаты
8. Қарын
9. Жүрек
10. Ішек
11. Арқа тамыры
12. Бауыр
13. Жыныс бездері
14. Жасыл бездері

13. Дененің аралас қуысы (миксоцель)

Миксоцельде:
асқорыту,
тынысалу,
қанайналым,
жүйке,
бөліп шығару
Жыныс мүшелері орналасқан.

14.

• Шаянның түсі суға
байланысты және
қоректену ортасына
байланысты өзгеріске
ұшырайды. Көбіне жасыл
түстен-қара қоңыр түске,
қоңырқай жасыл түске
немесе қанық қоңыр
түске боялады. Бойы
ұзындығы: аналығы 20см
–ге дейін, аталығы-сәл
қысқы болып келеді.
• Өмір сүру уақыты: 8-10
жыл.

15.

Шаянтәріздестер

16.

Дафния шаяны
Циклоп шаяны
Өзен шаяны

17.

Тақуа шаян
Асшаяны
Лобстер
Шаян

18.

19.

20.

Кесте
Қантарату жүйесі
Зәр шығару
жүйесі
Жүйке жүйесі
Көбеюі
Тыныс алу
жүйесі
Шаянтәріздестер
Жүрегі және
қантамырлары
қанды дене
қуысына айдайды.
Қантарату жүйесі
тұйықталмаған
қантарату жүйесі
Бездер арқылы
жүзеге асады.
Дененің бас
бөлігінде
орналасады
Көру, иіс сезу,
сипап сезу және
тепе-теңдікті
сақтау мүшелері
едәуір дамыған
Басым бөлігі
дара
жынысты
және олар
жынысты
жолмен
көбейеді
Суда тіршілік
ететіндіктен
желбезек
арқылы
тыныс алады