Азаматтық істер бойынша сот талқылауының мақсаты мен маңызы

1.

Азаматтық істер
бойынша сот
талқылауының мақсаты
мен маңызы

2.

Сотта іс қарау – істі мәні бойынша қарауға
және шешуге бағытталған бірінші сатыдағы
сот пен басқа да қатысушыларының іс жүргізу
әрекеттерінен тұратын азаматтық процестің
негізгі сатысы.

3.

жан-жақты
Сотта іс
мәні
бойынша
толық
заңды
шешіледі

4.

Қазақстан Республикасының
Азаматтық Іс Жүргізуде Сот
талқылауының тәртібінің
ерекшеліктері:
Сот мәжілісінің
Сот мәжілісінің кезекпен,
жүргізудің тәртібі
ретпен және бір-біріне
бұзылған ретте іске
байланысты өтуі.
қатысушылардың
жауапкерлігі.
Сот мәжілісінің
қажетті, негізгі жүру
мәселелері бойынша
сот ұйғарымдарының
шығып отыруы.
Сот мәжілісіне
бүкіл басшылық
сот тарапымен
болуы.
Азаматтық іс жүргізудің бүкіл
принциптерінің іске асуы және Сот
талқылауының бүкіл процесс барысында
хаттама жасалудың міндеттілігі.

5.

Сот мәжілісінің 1-ші
бөлімі:
Сот мәжілісінің дайындық бөлімі
Соттағы
жарыссөз
Прокурордың
қорытындысы
Істі мәні
бойынша қарау
бөлімі
Шешім шығару
және жариялау

6.

1)
осы
істі
мұның
алдындағы қарау кезінде
куә,
сарапшы,
маман,
аудармашы,
өкіл
сот
отырысының хатшысы, сот
орындаушысы,
сот
приставы ретінде қатысса;
2)
іске
қатысушы
адамдардың
немесе
олардың
өкілдерінің
біреуінің туысы болса;
Егер
судья:
3) істің нәтижесіне жеке,
тікелей немесе жанама
түрде мүдделі не оның
әділдігіне күмән
туғызатын өзге де мәнжайлар болса, ол істі
қарауға қатыса алмайды
және оған қарсылық
білдірілуге тиіс.

7.

Жұмысты
қалпына
келтіру туралы,алимент
өндіріп алу туралы істер
бір
айға
дейінгі
мерзімде
қаралып
шешіледі
Арыз келіп түскен
сәттен бастап екі
айға
дейінгі
мерзімде қаралып
шешіледі
Мемлекеттік
органдардың,
жергілікті өзін-өзі басқару
органдарының,
лауазымды
адамдардың,
мемлекеттік
қызметшілердің шешімдерін,
әрекеттерін
(әрекетсіздігін)
даулау туралы істер бір айға
дейінгі
мерзімде
қаралып
шешіледі
Азаматтық
істерді
қараудың және
шешудің
мерзімдері
Азаматтық істердің
жекелеген
санаттары
үшін
заңдарда
өзге
мерзімдер
белгіленуі мүмкін.

8.

Істі қарау кезінде сот іс
бойынша дәлелдемелерді
тікелей зерттеуге:
тараптардың және іске
қатысушы басқа да
адамдардың
түсініктерін
заттай
дәлелдемелерді
қарап шығуға
дыбыс жазбаларын
тыңдауға
куәлардың
айғақтарын
құжаттармен
танысуға
бейне
жазбалары,
кино,
фотоматериалдарды
көруге
сарапшылардың
қорытындыларын
мемлекеттік
органдардың
және
жергілікті
өзін-өзі
басқару органдарының
қорытындыларын
тыңдауға
ақпаратты
қайта
құрудың өзге де
құралдарының
материалдарымен
танысуға міндетті.

9.

ТӨРАҒАЛЫҚ ЕТУШІ
міндетін судья
атқарады
Сот отырысына басшылық
жасайды
Сот отырысындағы
тәртіпті қамтамасыз етеді
Істің барлық мән-жайын толық, жанжақты және объективті анықталуын,
іс
жүргізу
әрекеттерінде
дәйектілігінің
және
тәртіптің
сақталуын,
процеске
қатысушылардың өздерінің
іс
жүргізу құқықтарын, олардың өз
міндеттерін орындауын,процесстің
тәрбиелік ықпалын қамтамасыз етеді
Судья сот отырысы залына кірген кезде
залдағы
барлық
қатысушылар
орындарынан тұрады. Іс
шешім
шығарусыз аяқталатын сот шешімін не сот
ұйғарымын сот залындағы жұрттың
барлығы түрегеп тұрып тыңдайды.
Процесске қатысушылар судьяға түрегеп
тұрып жүгінеді және
айғақтары мен
түсініктемелерін айтады
Қаралатын іске қатысы жоқ
мәселелердің барлығын сот
қарауынан шығарып тастайды
Процеске қатысушылар, сондай-ақ сот
отырысындағы
барлық
азаматтар
белгіленген тәртіпті сақтауға міндетті

10.

іске қатысушы адамдарға
олардың қарсылық білдіру
құқығын түсіндіреді және
т.б.
прокурор, сарапшы, маман,
сот отырысының хатшысы,
сот приставы ретінде
кімдердің қатысатынын
хабарлайды
сот құрамын
жария етеді
Төрағалық
етуші
сот отырысын
ашады
қандай азаматтық
іс қаралуға тиіс
екенін жария етеді
келгендердің кім
екенін анықтайды
лауазымды адамдар
мен өкілдердің
өкілеттіктерін
тексереді.

11.

Сот жарыссөздері
Іске қатысушы адамдар мен
өкілдердің сөздерінен тұрады
Алдымен талап қоюшы және
оның өкілі, ал содан соң –
жауапкер мен оның өкілі сөз
сөйлейді.
Басталып кеткен процесте
даудың нысанасы бойынша
дербес талаптар қойған
үшінші тұлға мен оның өкілі
тараптар мен олардың
өкілдерінен кейін сөз
сөйлейді
Даудың нысанасы бойынша өз
бетінше талаптар қоймаған
үшінші тұлға мен оның өкілі
талап қоюшыдан немесе үшінші
іске өзі қатысатын жақтағы
жауапкерден кейін сөз сөйлейді

12.

Прокурор
өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында іс
бойынша қорытынды беру үшін және азаматтардың
құқықтары, бостандықтарын және заңды мүдделерін,
ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық
немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін өз бастамасы
немесе соттың бастамасы бойынша процеске қатыса алады.
мемлекеттік органдардың және жергілікті өзін-өзі
басқару органдарының, ұйымдардың өкілдері және басқа
адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен
қорғалатын мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгінген
азаматтар сот жарыссөздерінде соңынан сөз сөйлейді

13.

Соттық түсінік беру дегеніміз – Конституция,
Халықаралық келісім шарттар, заңдар және басқа да
нормативтік актілер, нормаларының мазмұнын айқындауға
бағытталған ресми мінездегі соттың заңи әрекеті. Бұл
әрекеттің нәтижесі соттық білімді қалыптастыру, ал соңғы
мақсаты заңды дәлелді, әділ шешім шығару жолымен,
адамның конституциялық құқығын қамтамасыз ету.

14.

Ресми соттық түсінік
беру міндеттілігіне
байланысты мынандай
түрлерге бөлінеді:
г) Дискуссиялық
(бөлек судьялармен
айтылған)
в) Ұсынушылық
(Қазақстан
Республикасының
Жоғарғы Сот
Пленумының
қаулысында жасалған)
а) жалпыға
міндеттілік
б) шектеулі міндеттілік
(барлық истанциядағы
соттардың жалпы және
арнайы шешімдерін
немесе осы шешімдердің
мазмұнынан шығады)

15.

«Ашықтық» дәрежесіне байланысты
соттық түсінік беруді былай бөлуге
болады:
-Формальды нақтылы (ашық)
яғни ол тікелей барлық заң
техникасының
ережесі
бойынша
сот
билігінің
актісінің өзінде жазылған.
Формальды нақтылы түсінік
беру Қазақстанның Жоғарғы
Сотының
нормативтік
қаулысына
-Жанама (жасырынды) түсінік
беру. Құқықтық нормаларды
ұғынуға байланысты соттың
интелектуалдық
қызметін
ойының бағытын тек қана
шешімінің
резолютивтік
бөлігінде көре аламыз.
жанама талқылау төмен тұрған
соттың шешіміне тән.

16.

Судья
Азаматтық істер
бойынша сот төрелігі
заң мен сот
алдындағы теңдік
негізінде жүзеге
асырылады
сот төрелігін атқару
кезінде тәуелсіз
болады
Нақты істер бойынша
судьялар есеп
бермейді
Қазақстан
Республикасының
Конституциясы мен
заңға бағынады
Соттың сот төрелігін атқару
жөніндегі қызметіне қандай
да болсын араласуға жол
берілмейді және ол заң
бойынша жауаптылыққа
әкеп соғады

17.

Іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұрудың
заң 2 (екі) топ негіздемелерін белгілейді:
1) міндетті;
1) егер даулы
құқық қатынасы
құқық
мирасқорлығына
жол
беретін
болса, істе тарап
болып
табылатын
азамат
қайтыс
болғанда немесе
заңды
тұлға
қайта құрылған,
таратылған;
2)
тарап
әрекет
қабілеттілі
гінен
айырылған
;
3) жауапкер Қазақстан
Республикасы Қарулы
Күштерінің жауынгерлік
іс-қимылдарға қатысушы
бөлімдерінде, басқа
әскерлері мен әскери
құрамаларында болған
немесе Қазақстан
Республикасы Қарулы
Күштерінің жауынгерлік
іс-қимылдарға қатысушы
бөлімдерінде, басқа
әскерлері және әскери
құрамаларында жүрген
талап қоюшылардың
өтініші болған;
2) факультативті
4)
азаматтық,
қылмыстық
сот
ісін
жүргізуде
немесе әкімшілік
тәртіппен қаралып
жатқан басқа істің
шешілуіне дейін
бұл істі қараудың
мүмкіндігі
болмаған;
5) егер ол осы іс бойынша
қолданылуға тиісті заң
немесе басқа нормативтік
құқықтық акті адамның
және
азаматтың
Конституцияда бекітілген
құқықтары
мен
бостандықтарына қысым
жасайтындығын байқаған
және
осы
актінің
Конституцияға
сай
еместігін тану туралы
Қазақстан
Республикасының
Конституциялық Кеңесіне
өтініш жасаған, сондай-ақ
Конституциялық
Кеңес
басқа
соттың
бастамашылығымен осы
іс бойынша қолданылуға
тиісті
нормативтік
құқықтық
актінің
конституциялығын
тексеріп
жатқандығы
белгілі болған;
6) құқықтық көмек
көрсету
жөніндегі
тапсырмамен
шет
мемлекеттің сотына
өтініш
жасаған
жағдайда іс бойынша
іс жүргізуді тоқтата
тұруға міндетті.

18.

Факультативті:
1) тарап Қазақстан
Республикасының
Қарулы Күштерінде,
басқа әскерлерінде және
әскери құрамаларында
шақыру бойынша әскери
қызметте болған немесе
ол басқа да мемлекеттік
міндетті орындауға
тартылған;
2) тарап істі қарау
мерзімінен асатын
мерзімде
қызметтік
іссапарда болған;
3) тарап емдеу
мекемесінде
болған немесе
оның сотқа
келуіне кедергі
жасайтын
сырқаты болған
және ол
медициналық
мекеменің
құжатымен
расталған;
4) жауапкер заңда
көзделген
жаңдайларда
іздеуде болған;
5) сот сараптама
тағайындаған;
6) қаралып жатқан іс
бойынша құқықтық
көмек көрсету жөнінде
сотқа тапсырылған
өтінішті;
7) қорғаншылық және
қамқоршылық орган
бала асырап алу ісі
жөнінде асырап
алушылардың тұрмыс
жағдайын зерттеуді
белгілеген
жағдайларда іске
қатысушы адамдардың
өтініші бойынша
немесе өз
бастамашылығымен іс
бойынша іс жүргізуді
тоқтата тұра алады.

19.

Іс бойынша іс
жүргізу:
1) заңда көзделген жағдайда –
шығып қалған адамның құқықтық
мирасқоры
анықталғанға
дейін
немесе әрекетке қабілетсіз адамға
өкіл тағайындалғанға дейін;
3) заңда көзделген жағдайларда – сот
шешімі, үкімі, ұйғарымы заңды
күшіне енгенге немесе әкімшілік
тәртіппен
қаралып
жатқан
іс
бойынша
қаулы
шығарылғанға
дейін;
4) заңда көзделген жағдайларда Қазақстан
Республикасы
Конституциялық Кеңесінің шешімі
күшіне енгенге дейін;
2) заңда көзделген жағдайларда – тарап Қазақстан
Республикасы Қарулы Күштердің құрамында болуын
тоқтатқанға дейін, ол мемлекеттік міндетті аяқтағанға
дейін, қызметтік іссапардан оралғанға дейін, емдеу
мекемесінен шыққанға немесе сырқатынан айыққанға
дейін, жауапкер іздестіріліп болғанға дейін немесе
сарапшының қорытындысын немесе қорғаншылық және
қамқоршылық органның қорытындысы сотқа табыс
етілгенге дейін;
5) заңда көзделген жағдайларды –
сот құқықтық көмек көрсету туралы
тапсырманы
орындағанға
дейін
тоқтатыла тұрады.

20.

1) іс азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен
қарауға жатпаса;
міндетті
Іс бойынша іс жүргізуді қысқарту
азаматтық іс жүргізу әрекеттерін
белгісіз
мерзімге
қысқартуды
айтамыз.
2) сол тараптардың арасындағы сол мәселе
туралы дау бойынша және сол негіздер
бойынша шығарылған, заңды күшіне енген
сот шешімі немесе талап қоюшының өз
талабынан бас тартуына немесе
тараптардың бітімгершілік келісімін
орнықтыруына байланысты іс бойынша іс
жүргізуді қысқарту туралы соттың
ұйғарымы болса;
3) талап қоюшы өз талабынан бас тартса
және бас тартуды сот қабылдаса;
қосымша
4) тараптар бітімгершілік келісімін жасаса
және оны сот бекітсе;
5) іс бойынша тараптардың бірі болып
табылатын азамат қайтыс болғаннан кейін
даулы құқықтық қатынас құқық
мирасқорлығына жол бермесе;
6) іс бойынша тарап ретінде әрекет
жасайтын ұйым қызметі тоқтатылуына және
құқық мирасқорлары болмауына байланысты
таратылса, іс бойынша іс жүргізуді
қысқартады.

21.

Сот
мәжілісінің
хаттамасы
Іс
қағаздарында
сот
мәжілісінің хаттамасының
болмауы сот шешімінің
күшін жоюға дейін әкеп
соғады.
Сот
мәжілісінің
хаттамасын жүргізу әрбір
азаматтық
іс
үшін
маңызды.
Іс жүргізу құжаттарының
ішіндегі ең негізгі құжат
болып табылады.
онда сот талқылауында
өткен
бүкіл
процессуалдық әрекеттер
көрініс табады