Математиканы оқытуда оқушылардың зерттеушілік біліктерін теңсіздіктер арқылы дамыту

1.

Тақырыбы: Математиканы оқытуда
оқушылардың зерттеушілік біліктерін
теңсіздіктер арқылы дамыту
Автор: Мусирбаева Айгуль Сапаралиевна

2.

Зерттеу жұмысының өзектілігі.
Жалпы білім беретін орта мектептердің алдында білімдер мен біліктерді тұрақты
түрде толықтырып отыруға дайын, бәсекеге қабілетті және шығармашылық ақыл-ойға ие
тұлғаларды дайындау.
Зерттеу жұмысының мақсаты:
Оқушылардың зерттеушілік біліктерін дамытуға ықпал ететін математикалық
теңсіздіктерді оқыту әдістемесін құрастыру.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Зерттеу жұмысын түсінудің әртүрлі тәсілдерінің негізінде құрылымының мектеп
математикасын оқытудағы ерекшеліктерін айқындау; оқушылардың зерттеушілік
біліктерінің сипаттамалары мен классификациясын жүргізу.
Оқушылардың зерттеушілік біліктерін дамытудың педагогикалық механизмдерін
математиканы оқытудағы теңсіздіктердің көмегімен анықтау.
Мектеп математика курсындағы теңсіздіктерді оқып үйренуге арналған әдістемелік
ұсыныстарды анықтау;
Математиканы оқытуда оқушылардың зерттеушілік біліктерін дамытудағы
теңсіздіктерді оқып үйренудің әдістемелік ерекшеліктерін ұсыну;
Жалпы білім беретін мектеп оқушыларының зерттеушілік біліктерін дамытуға бағытталған
теңсіздіктерді оқып-үйрену әдістемесін құрастыру оның тиімділігін тексеру бойынша
тәжірибелік-эксперименттік жұмыс жүргізу.
Жасалған әдістеме негізінде оқушыларды зерттеушілік біліктерінің дамуының
дидактикалық моделін құру.

3.

К.П. Кортнев пен Н. Н. Шушаринаның классификациясын басшылыққа ала
отырып, олар келесі зерттеушілік біліктерін дамытуға болады деп мәлімдейді:
- бүкіл мәселені тұтастай қамти білу;
- зерттеу міндетін дұрыс қоя білу;
- қойылған есептің шешу әдістерін бағалай білу;
- зерттеу қызметін жоспарлау мүмкіндігі;
- қойылған міндеттің оңтайлы шешімін іздей білу;
- таңдалған зерттеу әдістерін іске асыру мүмкіндігі;
Зерттеушілік біліктер негізгі үш компоненттен тұрады:
- қойылған мақсаттың айқын болуы;
- зерттеу қызметі туралы білім жүйесі;
- адамның бойында бар біліктер мен дағдылар жүйесін қамтитын операциялық
жүйенің болуы;

4.

Зерттеу қызметін жүзеге асыратын оқушылардың
зерттеушілік біліктерінің дамыту деңгейлерін бағалау
критерийлерінің әмбебаптығын ескере отырып, осы ісәрекеттің мазмұнын көрсететін жалпы зерттеушілік
біліктерін дамыту барысында, мыналар туралы айтуға
болады:
• дереккөздермен және құжаттармен жұмыс істей білу;
• анықтамалық әдебиеттермен жұмыс істей білу;
• компьютерлік іздеу жүйелерімен жұмыс істей білу;
• негізгі логикалық операцияларды жүзеге асыра білу;
• бақылау жүргізу қабілеті;
• әртүрлі зерттеу түрлерін жүргізу мүмкіндігі;
• деректерді әртүрлі тәсілдермен ұйымдастыра білу;
• өз ойларын сауатты жеткізе білу (пайымдауды
тұжырымдау);
• зерттеу нәтижелерін ұсына білу.

5.

Теңсіздіктер тақырыбының ерекшелігі : онда
ғылымдағы көптеген өзекті мәселелер элементар
математика тілінде тұжырымдалады. Қойылған есептер
элементар әдістер көмегімен шешуге мүмкін болады. Бұл
теңсіздіктер теориясын оқушыларға сәйкес зерттеу
жобаларын жүзеге асыруға мүмкіндік бере отырып,
заманауи ғылыми сала мен математиканы мектепте оқыту
ретінде жақындастыра түседі. Теңсіздіктерге келтірілетін
нәтижелерді жариялау бүгінде отандық және шетелдік
ғылыми журналдарда жүзеге асырылып келеді.
Теңсіздіктер теориясынан оқушыларды
қызықтыратын және ғылыми жобаға идея болатын
қызықты фактілер аз емес. Атап айтатын болсақ, екі
ғасырдай уақыт бұрын шешілген, алайда осы уақытқа
дейін көптеген ғалымдарды қызықтыратын оң сандардың
арифметикалық және геометриялық орталарын
байланыстыратын Коши теңсіздігі.

6.

Зерттеу
қызметінің Операциялар, зерттеу қызметінің құрамдас бөліктері
компоненті
Ізденуші
математикалық мәселелерді анықтаңыз, өзектілігін болжаңыз
зерттеу және оны жүргізудің маңыздылығы, гипотеза жасау және
зерттеу барысын жоспарлау, мақсат қою, оның жолдарын табу
іске асыру, қызмет нәтижесін талдау және оған беру
бағалау
Методологиялық
зерттеу объектісі мен пәнін анықтау, құрылымын анықтау,
іс-әрекеттің
әдістері
мен
құралдары,
хо-де
тиісті
тұжырымдамаларды, теорияларды, п
Ұйымдастырушылық түрлі ақпарат көздерімен жұмыс істеу, жүргізу
бақылау және ақыл-ой эксперименттерін қою, алынған
мәліметтердің дұрыстығын тексеру, дәлелдеу тәсілдеріне ие болу
және
теоремаларды теріске шығару, ұғымдардың мазмұны мен көлемін
ажырату,
математикалық
фактілерді
жалпылау,
үрлегеннен
кейін
эксперимент жүргізу және оның нәтижесін түсіндіру
Нәтижелі
зерттеу нәтижелерін ресімдеу және көпшілік алдында ұсыну,
баяндама жасау, зерттеу тақырыбы бойынша диалог (пікірталас)
жүргізу
ғылыми мәтінді ресімдеу, зерттеу мәтіні, библиографиялық
дереккөздердің тізімін жасау

7.

Сауалнама surveymonkey деп аталатын сауалнама жүргізілетін желі арқылы жүргізілді.
Сауалнамаға барлығы 50 оқушы қатысты. Сауалнаманың басты сұрақтары «теңсіздіктер»
тақырыбының күнделікті өмірдегі маңыздылығы, оларға арналған практикалық есептерді
шығара алу, сонымен қатар күнделікті тұрмыста қолдана білу дағдыларының бар болуына
байланысты.
«Теңсіздіктер» арқылы зерттеушілік білікті дамыту
35%
15%
үнемі қолданады
50%
сирек қолданады
мүлдем
қолданбайды

8.

Кесте 1- Бастапқы бақылау нәтижелері
Бақылау сынып 2 3
3
3
3
3
2
2
1
1
1
3
4
3
2
Эксперименттік
сынып
3
3
2
3
2
1
2
3
1
4
4
3
2
1 3
Кесте 2 - Қорытынды бақылау нәтижелері
Бақылау
сынып
(хі)
3
4
3
4
3
4
2
3
2
2
2
4
5
4
3
2
4
4
4
3
4
3
2
3
4
2
4
4
4
4

9.

Сонымен, тәжірибелік эксперимент біздің құрастырған оқыту әдістемесінің
теңсіздіктер көмегімен оқушылардың зерттеушілік біліктерін дамытуға және арттыруға
көмектесіп, сабақтың сапасын жақсартатынын көрсетті.
%
70
60
50
40
30
20
10
0
1
2.1
2.2
2.3
бақылау сыныптар
3.1
3.2
3.3
3.4
4
5
эксперименттік сыныптар
Суретте оқушылардың тақырыптарды игеруінің пайыздық көрсеткіштер диаграммасы