Тыва дылдын хоглуг грамматиказы (чугаа сайзырадылгазынга катаптаашкын)

1.

МБОУ СОШ им. Ш.Ч. Сат с. Чаа-Холь Чаа-Хольского кожууна Республики Тыва
Тыва дылдын хоглуг
грамматиказы
(чугаа сайзырадылгазынга катаптаашкын)
1-ги категориянын тыва
дыл болгаш чогаал
башкызы Сундуй А.Д.

2.

Сорулгазы:
• уругларнын аас болгаш бижимел чугаазын
делгеренгей, тода кылдыр шын дамчыдып
билир кылдыр ооредири;
• уругларны сагынгыр, тывынгыр,
эскериичел болурунга кижизидип, дылдомаан сайзырадыр;
• аас болгаш бижимел чугаага литературлуг
нормаларны сагыыры.

3.

Сан адынга тывызыктар
а) Санаашкыннын эгези боор, санывысты
аданарам.
б) Бора-хокпеш, каарган, кээрген
Бора талда хонуп алган.
Чаны-биле эрткен оолак
Хамык кушту хоюзупкан.
Бора талда арткан кушту
Бодун санап, туннеп корем.

4.

в) Авазы уругларга
Алды чимис улеп берген.
Ийи уруу денге алган
Иелдирзи кашты чиген?

5.

Нарын чуве аттарынга шарадалар
а)
б)
Элбек суттуг малывысты¸
Караа дег хурен-хурен,
Эмин эрттир эки чаагай
Каттын ады чуу ийик?
Боску ак богаалыг,
Бора он чучактыг,
Чуртун черле кагбас
Чуу деп ындыг кушкажыл?

6.

Чугаа сайзырадырынга дургенчугаалар
Аа Авазы Анай-кыстын анайынын адын
адаан. Азарганчыг анайжыктын ады
Анайбан. Анай-кыс Анайбанчыгажынга
аажок. Анайны агаарладыр. Анайбанчыгаш
авазынын аазынга амыраар. Анай-кыстын
авазы Анайбанны ажаар, азыражыр.

7.

Чугаа сайзырадырынга дургенчугаалар
Бб
Болзук биле Белек берге бодалга
бодаан. Бодалга бодаттынмайн барган.
Борбак-оол берге бодалганы бодаар бодаан.
Болзук биле Белек берге бодалганы боданыпбоданып боттары бодапканнар. Болзук биле
Белек бодалганы бешке бодаан.

8.

Чугаа сайзырадырынга дургенчугаалар
Уу
Угаанзанын, Урананын угбазы
Уран-кыс уругларнын угун угулзалаан.
Урананын, Угаанзанын угбазы ус уруг.

9.

Ребустуг логогрифтер
Ургулчу-ле тура душпейн,
Уе ты айтыр мен.
Ажык ужук алзымза,
Назы догээн
мен.

10.

Ребустуг логогрифтер
тын маннаар чоруундан
С деп ужук адырылза
Аъш-чем ижер сава мен.

11.

Сула
шимчээшкиннер
«Аа-шуу, декей-оо»