Қаржылық сауаттылық

1.

«ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТТЫЛЫҚ »
Умбетжанов Жұмажан Серікбайұлы
«Консалтинговая компания Консул» ЖСШ директоры
2023

2.

«Қарызсыз қоғам»
ҚР ауылдық өңірлерінде қаржылық сауаттылықты арттыру жөніндегі жоба
ЖОБА ТҰСАУКЕСЕРІ:
«Қарызсыз қоғам» жобасы «Аманат» саяси партиясы, «Қазақстан Халық банкі» АҚ және
«Ұлы Дала» ауылдық бизнесті дамыту қауымдастығы» РҚБ бірлескен бастамасы. Жоба
ауыл тұрғындарының қаржылық сауаттылығы бойынша құзыреттіліктерін арттыруға
бағытталған.
Жобаның мақсатты топтары:
- несие бойынша берешегі бар және борышкерлер тізілімінде тұрған адамдар;
- ағымдағы несиелері бар және олар бойынша кешіктірулері болуы мүмкін адамдар;
- мемлекеттік бағдарламалар бойынша қаржыландырылатын, жеңілдетілген несиелер
алатын ісін жаңа бастаған кәсіпкерлер.
Жобаны іске асыру: жоба аясында 2023 жылдың соңына дейін Қазақстанның 8
облысындағы 80 мыңға жуық ауылдық елді мекендердің тұрғындарын қамту
жоспарлануда.
2

3.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
Оқыту курсының негізгі мақсаты – елімізде болашақта ел
экономикасын қалыптастыратын халықтың, негізінен өскелең
ұрпақтың қаржылық сауаттылық деңгейін арттыруға
бағытталған қаржылық білім беру жүйесін құру. Нәтижесінде бұл
қоғамның және жалпы экономиканың ұзақ мерзімді тұрақты
дамуына ықпал етеді.
Бүгінде 6,3 миллионға жуық қазақстандықтың банктік несиелері өтелмеген. Тағы 1,2 миллион
қазақстандық микроқаржы ұйымдарынан несие алған.
Бұл азаматтардың әлеуметтік әл-ауқатына әсер етеді. Қолжетімді несиелер, қаржы ұйымдарының
жоғары пайыздық мөлшерлемелері, ең бастысы, қаржылық сауаттылықтың төмендігі – жыл сайын
тұрғындардың қарызының өсуін арттырады. Халықтың бір бөлігінің қарыз ауыртпалығы мәселесі
жүйелі шешімді қажет етеді. Қазіргі уақытта 1 миллионнан астам адам кем дегенде бір несиесі
бойынша кешіктіруі бар.
3

4.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
Оқытудың мақсаттары
Жеке және отбасылық бюджетті
құрастыра білу, тауарлық несиесіз
тауарлар мен қызметтерді алу
мүмкіндігін, несие мен қарыздың
тұзағына түспеу жолдарын талдай
білу.
Несие нарығын талдап, дұрыс және
тиімді шешім қабылдау үшін
несиелеу шарттарын түсіне білу.
Қаржылық инвестиция құралдары
мен
жалған
компаниялардың
алаяқтық әрекеттерін ажырата білу.
Жеке тұлғалардың банкроттық
рәсімінде өз құқықтарын қалай
қорғау керектігін білу.
Бизнес-жобалардың табыстылығын
анықтау үшін қаржылық есептер
жасау, қаржылық тәуекелдерді
талдау, қаржылық «қауіпсіздік
жастықшасын» қалыптастыру.
Ең бастысы, олар отбасының әлауқатын
арттыруға
қажетті
қаржылық
сауаттылық
саласындағы
құзыреттерді
арттырады.
6

5.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
Танысу:
Оқудан Сіз не күтесіз?
Күтулер жинағы
6

6.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
«Қарызсыз қоғам» оқыту
бағдарламасы:
Модуль 1. Қаржылық сауаттылық негіздері
Модуль 2. Қарыз алушының қаржылық
сауаттылығы.
Жеке
тұлғалардың
банкроттығы.
Модуль 3. Қаржылық ойлау. Инвестициялық
құралдар.Модуль
Модуль 4. Алаяқтық схемалар мен қаржы
пирамидалары, алаяқтардың тұзақтары.
Қаржы
пирамидалары
мен алаяқтардың
тұзағына қалай
түспеу керек
Несие алу ережелері
және несиені қайтару
процесінде
проблемалардың
туындау қаупін азайту
үшін несиелік
қабілетіңізді қалай
анықтау керек.
Қаржылық
сауаттылықтың негізгі
түсініктері.Қарыз және
несиенің пайда болу
себептері
Отбасылық бюджет
қалай қалыптасады,
оны жоспарлау мен
бөлудің негізгі
алгоритмдері
Бизнес жобаларды
қаржыландыру
көздері
Жеке тұлғалар мен
бизнес үшін
қаржылық
жоспарлау
5. Табысты арттыру жолдары. Бизнеске
арналған ақша.
5

7.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
1-2 КҮНДЕР
Модуль 1. Қаржылық сауаттылық негіздері
1.1. Қаржыны басқару алгоритмі
1.2. Қаржылық стратегиялар:
1.3. Капитал түсінігі
1.4. Қаржылық мақсаттарды қою:
5

8.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
Тақырып 1. ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТТЫЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ:
Білімі мен түсінуі ( тұтынушының қаржылық өнімдер мен концепциялар туралы білімі,
сондай-ақ шешім қабылдау үшін қажетті ақпаратты алу, түсіну және бағалау қабілеті;
дағдылар мен мінез-құлық ( қаржылық мінез-құлық білімі мен дағдылары, қаржылық
тәуекелді қабылдай білу қабілеті, сондай-ақ өзінің қаржылық әл-ауқатын жақсарту үшін
басқа да тиімді іс-әрекеттер жасай білуі;
жеке мінездемелер мен көзқарастар (тұтынушының жеке қаржыға жалпы қатынасымен
байланысты мінездемелері, жауапты таңдау және қаржылық шешімдер қабылдау
қабілеті).
8

9.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
1.1. ҚАРЖЫНЫ БАСҚАРУ АЛГОРИТМІ
1 ЭТАП
• Ағымдағы жағдайды бағалау;
• Қаржылық мақсат қою;
• Активтер мен міндеттемелер.
2 ЭТАП
• Отбасылық бюджет;
• Несиелік жүктемені басқару;
• Жеке қаржылық жоспар.
3 ЭТАП
• Қаржы нарықтары;
• Инвестициялау;
• Байлық психологиясы.
9

10.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
ҚАРЖЫНЫ БАСҚАРУ АЛГОРИТМІ (практика)
1 ЭТАП
2 ЭТАП
3 ЭТАП
• Ағымдағы қаржылық жағдайыңызды бағалаңыз.
• Кірістеріңіз бен шығындарыңызды тізімдеңіз.
• Шығындарды талдау. Міндеттемелерді жазыңыз.
Төлем қабілетсіздігі мен ақша жетіспеушілігін талдау.
Шығындарды оңтайландыру.
• Табысты талдау. Табысты арттыру жолдары.
10

11.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
Қаржылық сауаттылық деңгейін анықтауға арналған қысқаша тест:
1) Соңғы айдағы табысыңыздың нақты сомасын жазыңыз.
2) Өткен айдағы шығындарыңыздың нақты сомасын жазыңыз.
3) Сіздің шығындарыңыздың қай бабы ең үлкен?
4) Сізде жинақ бар ма?
5) Сізде қосымша табыс көздері бар ма (негізгіден басқа)?
11

12.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
"Сіздің өміріңіздің құндылықтары" дөңгелегін толтырыңыз
Тамақтану
Білім
Денсаулық
Несие
Киім
Қонақтар
12

13.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
Шығындарыңызды өміріңіздің құндылықтарымен сәйкестендіріңіз
12%
25%
6%
18%
9%
9%
21%
Тамақ
Білім
Денсаулық
Несие
Киім
Қонақтар
13

14.

Сіз не ұсынар едіңіз?
Санаттары бойынша күнделікті шығындардың құрылымы
Санаты
Автокөлік
Барлар мен
мейрамханалар
Ішімдік
Үйден тыс тамақтану
Азық-түлік
Денсаулық
Көңіл көтеру
Сыйлықтар
Басқалары
Тұрақты шығындар
Киімдер
Шығындар
38 808
24 865
%
12%
8%
44 007
57 901
28 253
25 265
6 106
51 850
3 443
3 900
26 754
14%
19%
9%
8%
2%
17%
1%
1%
9%
Киімдер;
Тұрақты
Автокөлік
9%
Басқалары;
шығындар;
1%
Барлар мен
1%
мейрамхан
Сыйлықтар
алар; 8%
; 17%
Көңіл
көтеру; 2%
Денсаулық;
8%
Азық-түлік;
9%
Ішімдік;
14%
Автокөлік
Барлар мен
мейрамханалар
Ішімдік
Үйден тыс
тамақтану
Азық-түлік
Денсаулық
Көңіл көтеру
Үйден тыс
тамақтану;
19%
Сыйлықтар
Басқалары
14

15.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
Неліктен бүгінгі 100 доллар 5 жылдан кейінгі 100 доллардан қымбат?
Инвестициялау
мүмкіндігі
Бағалар 5 жылдан
кейін жоғары болады
Белгісіздік және
тәуекел
15

16.

«Қарызсыз қоғам»
Қазақстан Республикасының ауылдық аймақтарында қаржылық сауаттылықты арттыру жобасы
ИНФЛЯЦИЯ ЖӘНЕ ТҰТЫНУ БАҒАЛАРЫНЫҢ ИНДЕКСІ
1100$
2 жылдан соң
1000$
1 жылдан соң
Бүгңн
Сізге қаражат алудың 3 нұсқасын таңдау ұсынылды деп елестетіп көрейік. Қандай опцияны таңдайсыз және неге?
1200$
Қаржының "сиқырлы" формуласы :