Тарату логистикасы және маркетинг арасындағы байланыс

1.

Сатып алу және тарату
логистикасы;
Тарату логистикасы және маркетинг
арасындағы байланыс

2.

Жоспар
1. Кіріспе
2. Негізігі бөлім
2.1. Тарату логистикасы және оның ерекшіліктері.
2.2. Сатып алу логистикасы және оның ерекшеліктері
2.3. Тарату логистикасы мен сатып алу логистикасы
арасындағы байланыс.
2.4. Тарату логистикасы мен маркетинг арасындағы
байланыс.
3. Қорытынды
4. Қолданылған әдебиеттер

3.

Кіріспе
Материалды ағымды тарату шаруашылық
қызметтің маңызды жағы боп табылады, дегенмен
маңызды функция статусына жақында ғана ие болды.
Тарату логистикасы – материалдық ағым
процесінде тұтынушымен негізгі коммуникацияға
түсуші функция ретінде рөл ойнайды және
маркетингпен тығыз қарым-қатынаста болады.
Сонымен қатар, сатып алу логистикасы –
материалдық ағымның бастамасының тарату
логистикасына ететін әсері жоғары.
Сол себепті де, жоғарыда аталған экономиканың
3 түсінігін жеке тақырып ретінде жүйелі талдаған өте
маңызды деп ойлаймын.

4.

Тарату логистиканың түсінігін жалпы
логистика түсінігінің анықтамасы
негізінде қалыптастыру оңай:
• ағымды өндіріске дейін жеткізу;
• ағымның өндіріс ішінде өту үдерісін
басқару;
• дайын өнімді тұтынушыға дейін жеткізу
үдерісін басқару

5.

Логистикадағы тарату – осы үдерісінің
физикалық, сезілетін заттай құрамы. Меншік
құқығын таратумен байланысты
заңдылықтарға бұл жерде, әрине, көңіл
бөлінеді, дегенмен олар зерттеу мен
оңтайландырудың негізгі пәні болмайды.
Тарату логистикадағы негізгі зерттеу пәні
қолда бар материал қорларының физикалық
бөлу үрдісін рационализациялау болып
табылады, өнімді қалай орау керек, қай
маршрутпен жіберу керек, қойма торлары
қажет пе (егер қажет болса да, онда
қандайы?), делдалдар қажет пе – міне, бұлар
тарату логистиканың айналысатын
мәселелері.

6.

Тарату логистикасының анықтамасы
төмендегідей қалыптасады: тарату
логистикасы – материалдық ағымның
түрлі көтерме сатып алушылары
арасында бөлу үдерісінде жүзеге
асыратын өзара байланысты функциялар
кешені. Тарату логистикасындағы
зерттеу объектісі – жабдықтаушыдан
тұтынушыға өту сатысындағы
материалдық ағым.

7.

Тарату – коммерциалық, арналық және дайын өнім
және қызметтің физикалық тарату жинағы, яғни
тарату логистикасы – ол коммерциалық, арналық
және дайын өнім және қызметтің физикалық
таратуды сұранысты қанағаттандыру мақсатымен
басқару процессі.
Тарату логистикасының анықтау қызметінде екі бағыт
бар. Біріншісі дайын өнімді жабдықтаушының
қоймасынан тасымалдау операцияларының кешенін
қамтиды. Екішісі – мулде кең. Бұл жағдайда тарату
логистикасы материалды тауардың барлық қызметін,
ағындық сызықтан басталып, тұтыну қоймасына
жеткенге дейінгі әрекеттерді жүзеге асырады.
Сонымен қоса тарату міндеттері микро және
макрологистикалық деңгейде шешілетінін атап
өткен жөн.

8.

Тарату логистикасының функциясы: пайдалы тарату,
жүзеге асыру және сатылым, сонымен қоса тұтыну
сұранысын анықтау және оның қанағаттануын
ұйымдастыру, жинақтау, дайын өнім қорын сұрыптау
және орналастыру, тауарды жеткізілуі және тұтынушыға
қызмет көрсету бойынша шаруашылық байланысты
орнату, тауар айналымының және сауда
ұйымдастыруының оңтайлы түрін таңдау болып
табылады.
Тарату арналарын таңдау,тауарларды орау мәселесі
,оларды тасымалдауға және алушыға жеткізуге дайындық
мәселелері , өндіріс және материалды сатып алу
мәселелері бір-бірімен әлсіз өзара байланыста
шешіледі.Жалпы тарату функциясын қамтитын жеке
функциялар басқарудың дербес функциялары ретінде

9.

Тарату арналары мен торлары
Өндіруші фирманың өнімі және сәйкес
қызметі соңғы және аралық тұтынушыларға
белгілі бір тарату арналары арқылы жүргізіледі,
олар фирманың жалпы өткізу торын құрайды.
Американдық
маркетинг
ассоциациясының
анықтамасы бойынша , тарату арнасы- бұл
фирмаішілік
ұйымдық
бірліктер
және
фирмаішілік агенттер мен дилерлер, көтерме
саудагерлер
мен
ритейлердің
(бөлшек
саудагерлердің) құрылымы, ол арқылы тауар ,
немесе қызмет рынокқа жеткізіледі.

10.

Таратудағы логистикалық
делдалдар
• Жоғары мамандалған қазіргі бизнес фирмалардың
өткізу
арналарында
түрлі
функцияларды
орындайтын логистикалық делдалдарды қолдану
қажеттілігіне алып келеді. Жалпылай бұл
функцияларды былайша бөлуге болады:
• жеке тарату функциялары (операциялары);
• алмасу функциялары (сату – сатып алу);
• қолдайтын
функциялар
(бөлу
сапасын
стандарттау, қаржыландыру, ақпараттық қолдау,
тәуекелділікті сақтандыру және т.б.).

11.

Макродеңгейдегі тарату логистикасының
міндеттеріне мыналар жатады:
- материалдық өнімді тарату бағытын таңдау;
- қызмет көрсететін аумақтағы тарату
орталықтарының оңтайлы санын анықтау;
- қызмет көрсету аумағындағы тарату
орталықтарының оңтайлы орналасу жерін
анықтау, сондай-ақ аймақ, облыс, ел,
материк немесе бүкіл жер шарының аумағы
бойынша материалдық ағымның жылжу
үдерісін басқарумен байланысты бірқатар
басқа мәселелер.

12.

Сатып алу логистикасы – кезкелген өндірістік, сондай-ақ сауда
кәсіпорында материалдық ағымдар
еңбек заттарын – шикізат, жартылай
фабрикаттарды, халық тұтынатын
бұйымдарды сатып алатын,
жеткізетін және уақытша сақтайтын
қызметі бар жабдықтау қызметі.

13.

Сатып алу нарығын зерттеу
• Сатып алу нарығын зерттеуді жабдықтаушылар
нарығының тәртібін талдаудан бастайды. Содан
соң барлық сатып алынатын материалдық
ресурстардың мүмкін көздерін алдын ала
бақылау, сондай-ақ нақты нарыққа шығумен
байланысты тәуекелдіктерді талдау қажет.
• Материалды
ресурстарға
қажеттілікті
анықтағанда, жеткізудің салмағына, мөлшеріне
және басқа да параметрлеріне, сондай-ақ жеткізу
қызметтеріне де талаптар белгіленеді. Әр
номенклатура және номенклатуралық топтық
позициясына сызбалар мен әрекеттерге қарай
жоспар жасалынады.

14.

Жабдықтау қызметі өз кәсіпорнына
жұмыс жасай отырып, бүкіл
макрологистикалық жүйенің тиімді
қызмет етуін жоғарлату мақсатын
көздеуі тиіс.
Жабдықтаушының өткізу қызметімен
және тасымалдау ұйымдарымен
бірлесе, қызмет ете отырып, жабдықтау
қызметі кәсіпорынның
макрологистикалық жүйеге кіруін
қамтамасыз етеді.

15.

Оны ұйымдастырған
кәсіпорынның элементі бола тұрып,
жабдықтау қызметі жабдықтау өндіріс - өткізу тізбегінде материалдық
ағымның өтуін қамтамасыз ететін
микрологистикалық жүйеге түпкілікті
кіруі тиіс. Жабдықтау қызметі
арасында материалды әрекеттердің
жоғары үйлесімділігін қамтамасыз ету
жалпы кәсіпорынның логистикалық
ұйымының міндеті болып табылады.

16.

Жабдықтау қызметінің тиімді
қызмет етуі, аталған мақсаттардың
кәсіпорын деңгейінде, сондай-ақ
макрологистика деңгейінде жүзеге
асырылу мүмкіндігі жабдықтау
қызметінің жүйелі ұйымдастыруына
тәуелді.

17.

Жабдықтау - өндіру - өткізу тізбегі қазіргі
маркетинг концепциясының негізінде құрылуы
тиіс, яғни ең алдымен өткізу стратегиясы,
содан соң өндірісті дамыту стратегиясы және
содан кейін өндірісті жабдықтау стратегиясы
жасалуы тиіс. Маркетинг бұл мақсатты тек
концептуалды жағдайда көздейтінін айта кету
қажет. Өткізу рыногын жан-жақты зерттеуге
бағытталған маркетингтің ғылыми құралдары,
өткізу рыногын зерттеу кезінде айқындалған
талаптарға сай, жабдықтаушылармен
техникалық-технологиялық үйлесу
мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін
әдістерді жасамады.

18.

Сатып алу бюджетін дайындау.
Материалды ресурстардың негізгі түрлері бойынша
тапсырысты орындауға кететін шығындар;
Тасымалдау, жіберу және сақтау шығындары;
Жүк өңдеу шығындары;
Жеткізу шартының орындалуын бақылау кететін
шығындар;
Материалды ресурстардың қабылдануына және
тексерілуіне кететін шығындар;
Әлеуетті жабдықтаушылар жөнінде ақпарат іздеуге
кеткен шығындар.
Сатып алулардың өндіру, өткізу, қоймалау және
тасымалдау, сондай-ақ жабдықтаушылармен жүйелі
өзара байланысын орнату.

19.

Сатып алу логистикасына жататын
мәселелер мен жұмыстарды
қарастырайық:
1.Материалдық ресурстарға деген
қажеттілікті анықтау.
2.Сатып алу нарығын зерттеу.
3.Жабдықтаушыларды таңдау.
4.Сатып алуды жүзеге асыру.
5.Жеткізуді бақылау.

20.

«Жасау немесе сатып алу» мәселелері
шешілгеннен кейін және кәсіпорын қандай
шикізат пен материалдар сатып алуы қажет
екенін анықтағаннан кейін жабдықтаушыны
таңдау мәселелерін шешеді. Осы мәселені
шешудің негізгі сатылары мынадай:
1. Потенциалды жабдықтаушыларды
іздеу:
Байқау жариялау;
Жарнама материалдарын зерттеу;
Көрме және жәрмеңкелерге бару;
Мүмкін жабдықтаушылармен хат алмасу
және жеке байланыстар.

21.

2.Потенциалды жабдықтаушыларды
талдау. Бірнеше критерийлерді
қалыптастырады:
Жабдықтаушының тұтынушыдан алыс
орналасуы; Ағымды және жедел
тапсырыстарды орындау мерзімдері;
Резервтік қуаттардың болуы;
Жабдықтаушының психологиялық
жағдайы; Жабдықтаушының қаржы
жағдайы;
Жеткізілетін құралдың қызмет ету
мерзімінде қосалқы бөлшектердің

22.

«Дәл мерзімде» жеткізу жүйесі – құрамдас бөлшектерді
немесе тауарларды өндірістік тұтыну орнында немесе сауда
кәсіпорындағы сату мезетінде қажетті көлемде және қажетті
уақытта өндіру және жеткізу жүйесі. ДМ жүйесін қолдануға
мүмкін беретін жабдықтаушы мен сатып алушы арасындағы
қатынастардың ұзақ мерзімді шаруашылық байланыстар
сипаты болуы тиіс және ұзақ мерзімді келісім - шарттар
негізінде құрылуы қажет. ДМ жүйесі, дәстүрлі жабдықтау
жағдайына қарағанда, тұтынушылардың төмен қормен жұмыс
жасауын қарастырады. Сәйкесінше, логистикалық үрдістің
барлық қатысушыларына, соның ішінде, тасымалдаушыларға
да сенімділік талабы жоғарлайды. Сондықтан да, егер
дәстүрлі жабдықтау жағдайында тасымалдаушыны таңдауда
бірінші орында тасымалдау тарифтері тұрса, онда тасымалдау
жүйесіндегі артықшылық, жеткізу мерзімдерін бұзбаймын деп
кепілдік бере алатын тасымалдаушыға беріледі.

23.

Тарату логистикасының міндеттер құрамы микро
және макродеңгейде әртүрлі болады. Кәсіпорын
деңгейінде, яғни микродеңгейде логистика
төмендегідей міндеттер қояды және оларды шешеді:
- өткізу үдерісін жоспарлау;
- тапсырысты алуды және өңдеуді ұйымдастыру;
- орау түрін таңдау, жинақтау туралы шешім қабылдау,
сондай-ақ түсіруге тікелей байланысты басқа да
операциялардың орындалуын ұйымдастыру;
өнімнің түсіруін ұйымдастыру;
- жеткізуді ұйымдастыру және тасымалдауды бақылау;
- өткізгеннен кейінгі қызмет көрсетуді ұйымдастыру.

24.

Маркетинг, сондай-ақ материалдардың
бірінші шикізат көзінен соңғы тұтынушыға
дейін жылжу үрдісінің барлық
қатысушыларын жүйелі ұйымдастырудың
әдістерін де ұсынбайды. Бұл жағдайда
логистика кәсіпкерлік 15 қызметке тиісті
маркетингтік тәсілді дамытады, маркетинг
концепциясын жүзеге асыруға мүмкіндік
беретін әдістерді жасайды, концепцияның
өзін кеңейтіп, оны толықтырады

25.

Өндіруші фирманың өнімі және сәйкес қызметі
соңғы және аралық тұтынушыларға белгілі бір
тарату арналары арқылы жеткізіледі, олар фирманың
жалпы өткізу торын құрайды. Американдық
маркетинг ассоциациясының (АМА) анықтамасы
бойынша, тарату арнасы – бұл фирмаішілік ұйымдық
бірліктер және фирмаішілік агенттер мен дилерлер,
көтерме саудагерлер мен ритейлерлердің (бөлшек
саудагерлердің) құрылымы, олар арқылы тауар, өнім
немесе қызмет рынокқа жеткізіледі. Өткізу арнасы
(тарату арнасы) – бұл бір атаулы (немесе
ассортименті) дайын өнімнің материалдық
ағымдарын, сондай-ақ өндіруші фирманың сәйкес
қызметін соңғы немесе аралық тұтынушыға
жеткізетін логистикалық тізбектер мен олардың
учаскелері жататын жартылай реттелген көптеген
түрлі делдалдар.

26.

Екі негізгі тұжырымдама: мамандану және ассортимент.
Мамандану логистикасы қамту және масштабты
үнемдеуге негізделеді. Фирма бөлудегі белгілі бір
функцияны орындауға мамандалған кезде (мысалы, жүк
өңдеуге), операциялық үнемдеуге жету үшін ол
айырықша функциялар масштабымен қамтылуын
дамытады. Таратудағы логистикалық қызметке
көптеген маманданған фирмалар жатады: көтерме және
бөлшек сауда делдалдары, тасымалдау және жеткізу
фирмалары, жеке тарату компаниялары, 25 ораумен,
сұрыптаумен, жүк өңдеумен айналысатын фирмалар,
сақтандыру және қаржы компаниялары және т.б.
Мамандануды өнімділік ассортиментінің қондырмасы
деп те есептейді. Өнімділік ассортимент
тұжырымдамасы нақты тұтынушылар талап ететін
өнімділік миксті құру және орналастыру болып
табылады.

27.

Нарықтағы фирмалық стратегиялық позициялау
тұрғысынан тауарлар өткізу арналарының белгілі
бір жерлерінде шоғырлануы, сұрыпталуы және
бөлінуі тиіс. Шоғырландыру дегеніміз - тез арада
сатыла алатындай бір өнім немесе бірнеше түрлі
өнімдерді жинау. Қарапайым мысал – бұл
өндірушінің нығайтушы қоймасы, әдетте, көп
жүкті жөнелтілімдерді түрлі зауыттар жүргізеді
және олар нығайтушы базаларға (қоймаларға)
бағытталады. Өткізу арналарын шоғырландыру
орталықтарында қолдану (мысалы, жүк
терминалдары) жалпы мәліметтер санын азайтуға
мүмкіндік береді.

28.

Ассортиментті белгілеудің екінші сатысы
кастомизация болып табылады, ол дегеніміз өнімдерді ерекше комбинацияларға сұрыптау және
топтау процесі. Кастомизацияға тауардың ерекше
сатылуы үшін арнайы орау жатады және оны
эксклюзивті өткізу арналарында жылжыту жатады.
Ассортиментті үдерістің соңғы сатысы - жөнелту
болып табылады, ол дайын өнімнің ерекше
ассортименттік тобын белгілі уақытта және қажетті
жерге тұтынушыларға жіберуді білдіреді.

29.

Экономикадағы тарату– бұл ұдайы
өндіріс үдерісінің фазасы: ең алдымен
материалды игіліктерді өндіру қажет,
содан кейін оны бөледі,яғни құрылған
байлықтағы әр өндірушінің үлсін
анықтайды. Мұнда өндірілген еңбек
өніміне меншік құқығы
бөлінеді.Өнімнің өздері,мысалы вагон
құрушы зауытта құрастырылған
вагондар өндірістік үдеріс
қатысушылары арасында бөлінбейді.

30.

Тарату логистикасының жаңалығы – негізгі өзара
байланыс. Логистикалық әдістің мақсаты –
материалды ағымдарды толассыз басқару.
Логистика белсенді түрде дамып келе жатыр. Шет
елде логистика соңғы онжылдықта тез дамыды.
Қазақстан үшін логистикалық өндірістік, сауда,
көлік, ақпараттық жүйелердің қалыптасуы мен
дамуы өте маңызды, себебі, ол біздің елдің
әлемдік экономикалық және ақпараттық
кеңістікке интеграциялануын тездетуге мүмкіндік
береді. Логистиканың зерттеу объектісі
материалдық және ақпараттық ағымдар болып
табылады.

31.

Тарату логистикасының дәстүрлі өткізу және
сатудан айырмашылығы мынада:
• материалды және ақпараттық ағымдарды басқару
үдерісін маркетинг мақсаттары мен мәселелеріне
табындыру;
• тарату үдерісі мен өндіру және сатып алу
үдерісінің жүйелі өзара байланысы(материалды
ағымдарды басқару бойынша);
• тарату ішіндегі барлық функциялардың жүйелі
өзара байланысы.

32.

Қорытынды
Тарату логистикасы мен маркетинг арасындағы
басты байланыс – тауарды соңғы тұтынушының
қажеттіліктеріне сай бейімдеу және сервис көрсету деп
тұжырымдасақ болады.
Ал тарату логистикасының маркетингтен негізгі
айырмашылығы ретінде оның жүйелендірілген
маркетингтік сұранысты минималды шығынмен
қанағаттандыруға бағытталатындығын айтсақ болады.
Тарату логистикасы жабдықтау логистикасымен
өндіріске дейінгі таратуда тығыз байланысты болады.
Бүгінгі таңда кәсіпорындардың көптігіне ж/е
дифференциалданғанына байланысты көп өндірістік
орындар жабдықтаушы фирмалардан логистикалық
сервисті талап етеді. Бұл өз кезегінде тарату
логистикасының жеке сфера ретінде дамуына жол
ашуда.

33.

Қолданылған әдебиеттер
1. https://supplychaingamechanger.com/
2. https://transportgeography.org/
3. https://info.leancor.com/
4. Логистика негіздері: Л.Б.Миротина 1999.
5. Транспортная логистика / Л.Миротина, 2004.
6. Тулембаева А.Н. Логистика. Алматы: 2002.
7. Логистика негіздері, Күшікбаев, Қ.Қ.,
Мырзабеов, Қ.А.: 2004.