Ты урокын вийжым таче Кӱлеш сайын умылаш

1.

2. Ты урокын вийжым таче Кӱлеш сайын умылаш. Почеш мутым палымашым Шӱм-чон гоч кӱлеш колташ. А.А.Иванова

3. Мо тыгай лӱм мут?

Предметым ончыктышо да кӧ? але
мо? йодышлан вашмутым пуышо
ойлымаш ужашым лӱм мут маныт.
Предложенийыште лӱм мут-влакым муза.
Чодырасе сылне сӱрет шинчалан перна, кумылым ласкаҥда, могырым куштылемда.

4. Мо тыгай пале мут?

Предметын палыжым, могай
улмыжым ончыктышо ойлымаш
ужашым пале мут маныт.
Пале мут-влакым ойырен каласыза.
Сылне, корнышко, мыланна, яндаррак, пасудымо, ушан, муралташ, волгыдо, ялысе, ожнысек,
мемнан, ошалге, тений, ошын, чодырадыме, уждымо, возышо, ужмеке, оласылан.

5. Мо тыгай глагол?

Предметын действийжым
ончыктышо ойлымаш
ужашым глагол маныт.
Глаголын спряженийжым палыза.
Мураш, ончем, каналташ, муралтыза,
шыматаш, толза, кайыза, чыташ,
вашкена.

6. Мо тыгай олмештыш мут?

Лӱм мут, пале мут, чот мут олмеш
кучылталтше мут-влакым
олмештыш мут маныт.
Олмештыш мут-влакын
падежыштым палыза.
Мыланна, нунын, весылан,
кажным, кеч-мом, керекмолан, нимом, ала-мон,
иктаж-молан, тыланет, мый.

7. Мо тыгай наречий?

Лӱм мутын, пале мутын,
вес наречийын
признакшым ончыктышо ойлымаш ужашым наречий маныт.

8. Наречийын суффиксшым муза

• изинек
• ожнысек
• унала
• ошын
• моторын
• сылнын

9.

Пургыж тылзын коло кандашымше
кечыже.
Почеш мут нерген умылымаш.
Йоча-влак ече дене чодырашке
тарванышт. Школ воктеке палыдыме
машина толын шогале. Рушарня кечын
ковам деке каяш шонем. Ципья
школышко пасу гоч коштман. Шольым
урем гыч кастене гына пурыш.

10.

• Почеш мут – предложенийысе
самостоятельный мут-влак кокласе
кылым ончыктышо служебный
ойлымаш ужаш.
• Ок вашталт. Южгунам лица дене
каласалтеш.
• Предложенийын членже ок лий, но
вес мут дене пырля предложений
член составыш пура.

11. Почеш мут тӱрлӧ знаменательный ойлымаш ужаш дене каласалтеш:

1) лӱм мут дене: Чодыра юж дене шӱлаш ласка.
2) пале мут дене: Самырыкда годым тыланда,
йоча-влак, тыршен тунемаш кӱлеш.
3) чот мут дене: Тӱжем денат, тӱжем денат мӱкш
эрталеш, шӱльӧ парчаш шинчын каналта.
4) олмештыш мут дене: Калыкыште тендан
нерген поро шомак гына коштшо.
5) причастий дене: Элнет курык волымаште
корно суран шарыме гае мотор лийын.

12. Почеш мут – влак: дене, деран, деч деке, гыч, гоч, се-мын, гай, годым, марте, наре, йотке, гана, верч, нерген…

Почеш мут – влак:
дене, деран, деч
деке, гыч, гоч, семын, гай, годым,
марте, наре, йотке,
гана, верч, нерген…
Составной почеш
мут-влак:
деч ончыч, деч вара,
деч посна, деч гоч, дене
пырля.
Наречий гыч лийше
почеш мут-влак:
вашеш, ваштареш,
воктене, воктеч, гоч,
йыр, вошт, почеш,
олмеш, пелен, йымалне,
йымаке, йымалан,
йымачын, лишан,
лишне, лишыч, лишке,
покшеке, покшелан,
покшеч, ончыко, ончыч,
мучко…

13. Палыза, почеш мут могай знаменательный ойлымаш ужаш деч вара шога?

Чевер кече кава гыч мландым ырыкта.
Шошо шуэшат, мемнан деке кайык-влак
куанен толыт. Кумда пасуат ош лум дене
леведалтеш, шинчам йымыктарен, чолгыжеш веле.

14.

Почеш мут-влакым кучылтын,
предложенийым шоныза.

15. Предложений-влакым марлаш кусарыза.

Мы с друзьями любим устраивать праздники.
Ме йолташ-влак дене пырля пайремым
эртараш йӧратена.
На уроке физкультуры мы любим кататься с
горки.
Физкультур урокышто курык гыч мунчалташ
йӧратена.

16.

Мӧҥгысӧ паша.
Почеш мутан калыкмут-влакым
возен лукташ, наизусть тунемаш.