Табан хушуу мал

1.

Петухова Любовь Цырендоржиевна,
Семинар учителей родного языка,
Гаханская СОШ, октябрь 2022 г.

2.

намар – намарай
хγн– хγнэй
хонин – хониной
hара – hарын
тоhон – тоhоной

3.

YхибYYд, табан хургаа даран, баян талынгаа баялиг болохо
гэрэйнгээ амитануудые бултыень тоолоё:
Тала губиин, элhэн далайн эмээлшэ
– бохитор бYхэтэртэй тэмээн hYрэг.
Маара маараhаар мал
болодог хонин hYрэг.
Эжымнай адуулдаг
Yхэр мал.
Хонин hYрэгые
хушууруулжа,
дахуулан бэлшээшэ
– ямаан hYрэг.
Абымнай манадаг адуун hYрэг.

4.

нхоин
мааян
эмээнт
неэнγ
оринм

5. Мориной наhан

1
Унаган (жеребенок)
2
Дааган (стригун)
3
Гунан (трехлетка)
4
Yреэ (жеребец)
Хизаалан (кобылица)
5
hоёолон
Шүдэлэн
6…
Морин
Азарга
Гүүн

6.

Конское снаряжение

7.

Мориной Yнгэ зYhэ тааруулагты:
алаг
шарга
зээрдэ
пегий
белый
вороной
хээр
рыжий
серый
гнедой
соловый
сагаан
кауры
й

8. Yхэр малай наhан

до1
Тугал (телёнок)
1
Буруун
2
Хашараг (телка)
3
Гунан
Гунжан
5
Дүнэн
Дүнжэн
6…
Сар
Буха
Yнеэн

9.

10. Хониной наhан

2
3
до1
Хурьган (ягненок)
1
Түлгэ
Шүлгэ (баран)
Эрье (валух)
Зуhаг (овца)
Хуса
(баран – производитель)
Эхэ хонин

11. Шагай наадан «Хорео хото барилга»

Наадагшад туд тудтаа шагайгаар «Түхэреэн хорео
бариха». Тэрээн соогоо хүн бүхэн табан хушуун «адуу мал»
оруулжа хааха. Жэшээлхэдэ, 5 хонин, 6 ямаан, 7 морин, 8 үхэр, 4
тэмээн байха. Тиuгээд ээлжэлэн адли тоотой шагайнуудые
өөдэнъ хаяха. Хонгордооhон хүнэй шагайнууд яажа унанаб,
тиимэл адуу малаа бэшэ наадагшад өөрынгөө хорео сооhоо
үгэхэ. Хэндэ олон мал сугларнаб, тэрэнь шүүхэ.

12. «Yхэрэй баабхайнууд»

Yхэрэй томо баабхайнуудые ехэ хүнүүд эжы, баабай
болгожо наадаха. Хониной шагайнуудые үхибүүд болгохо.
Тэдэнээ таатай гоеор хубсалуулха. Хүхэ бүд дэгэлтэй
баабай, сэнхир дэгэлтэй эжы, улаан дэгэлтэй лама hууха.
Шэрдэг шэрээ хуряаха. Айл бYлэ болгожо, баабайгаа
хоймортоо, эжыгээ зүүн тээгээ, айлшанаа баруун ханадаа
жабдан дээрээ hуулгаха. Тэдэнэй хөөрэлдөө hажаажа
наадаха.

13. Викторина «Хэн мэдэнэб?»

1.Намар түрэhэн хурьган.
(түлгэ, хэнзэ, шүлгэ, hагли)
2.Эгээл ехэ хүндэтэй гэжэ тоологдодог
хониной шанаhан тархи.
(далан, ууса, үбсүүн, төөлэй);
3.Грек арадай домог соо «Золотое руно» ямар
гүрэндэ байгааб?
(Итали, Америкэ, Колхида, Япони)

14. Ямаанай наhан

до1
Эшэгэн (ягнёнок)
1
Борлон
2
3
Зуhаг
hиинэг
hэрхэ
Тэхэ
(кастрированный козел
Козел-производитель
Ямаан

15. Ямаан тухай таабаринуудые таагты:

Ямбатай хYн арhыень YмдэхэгYй,
Yбшэн хYн мяхыень эдихэгYй.
Эжынгээ оёhон бээлэйе
мYноо болотор хараагYйб.(эшэгэнэй шэхэн)
Ямбань ехэ, яhаниинь хэбэрэг.
Эрхүүгэй мангад эрэ эмэгүй hахалтай.

16. Конкурс «Бэрхэ уншагша»

Ямаан
Yргэн дорохи hахалаараа
Yрэхэм гэhэншүү hэхэржэ,
Хойто хоёр хүл дээрээ
Соройжо бодоод бабанадаг.
Хорёо дээгүүр дамжадаг,
Хошон зугаада ородог,
Хонин hүрэгэй толгойдо
Ходол ябадаг ямаан даа.
Л.Тапхаев.

17. Тэмээнэй наhан

до1
Ботогон (верблюжонок)
1
Тором
2
Тайлаг
3
Гунан (верблюд)
Гунжан (верблюдица)
4
Дүнэн
Дүнжэн
Атан
(кастрированный верблюд)
Буура
Энгин

18. Тэмээн тухай оньhон үгэнүүд:

Тэмээтэй хүн
Тэнгэридэ ойрохон.
Тэмээнэй hүүл
Газарта хүрэхэгүй,
Тэхын эбэр
Тэнгэридэ хүрэхэгүй
Тэмээн бодобо, тэргэ мухариба.

19.

20. Уулзатараа баяртай!