Қазақстан азаматтық қарсыластық жылдарында (1918-1920)

1.

Қазақстан азаматтық
қарсыластық жылдарында
(1918-1920)

2.

Қазан революциясы және Кеңес билігінің орнауы
Қазан төңкерісі — 1917 жылдың 25 қазан (7 қараша) күні СанктПетербургта болған ірі әлеуметтік-саяси, тарихи оқиға. Көтеріліс
Владимир Ленин басқарған большевиктер партиясының
жетекшілігімен Ресей уақытша үкіметіне қарсы жүзеге асырылды.
Оған Санкт-Петербург жұмысшылары, қала гарнизонының
солдаттары мен Балтық флоты матростарының өкілдері
қатынасты. Көтеріліс жеңіске жеткен күні кешкісін Петроградта
ашылған Кеңестердің Бүкілресейлік ІІ съезі Уақытша үкіметтің
құлатылғандығын және бүкіл елдегі өкімет билігі Кеңестердің
қолына көшкендігін жариялап, Владимир Ленин дайындаған
Бітім және Жер туралы декреттерді қабылдады.

3.

В.И.Ульянов (Ленин) екі негізгі декретті қабылдады.
Бітім туралы декрет
Барлық соғысушы халықтар мен
олардың үкіметтеріне әділетті
демократиялық бітім жасау
жөніндегі келіссөздер бастау.
Жер туралы декрет
Жерге жекеменшік жойылып, бүкіл
жер жергілікті кеңестердің
қарамағына беріледі.

4.

1917 жылы қарашада «Ресей халықтары құқықтарының
Декларациясы» жарияланды. Онда «Ресей халықтарының
бөлініп, дербес мемлекет құруына дейінгі ерікті өзін-өзі
билеу құқығы» танылатыны жазылды.
Бұл құжатпен қоса «Ресей мен Шығыстың барлық еңбекші
мұсылмандарына үндеу» қабылданды. Мұсылман
халықтарға, соның ішінде қазақтарға да олардың салтдәстүрі мен әдет-ғұрыптарына, дініне қол сұқпаушылық
жөнінде кепілдік берілді.

5.

Өлкеде большевиктер билігінің орнауы
Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауы 1917 жылдың
қазанынан 1918 жылдың наурыз айына дейін созылды.
Кеңес өкіметінің орнауына «Үш жүз» партиясы белсене
қатысты.
Партияның негізін 1917 жылы 17 қарашада Мұқан Әйтпенов
қалады.
Басшылыққа К.Тоғысовтың келуімен «үш жүзшілер»
большевиктердің тірегіне айналды.

6.

Әскери интервенция
Интервенция— бір не бірнеше мемлекеттің басқа мемлекетке әскери басып
кіруі, оның егемендігін бұза отырып ішкі істеріне қол сұғуы.
Антанта Чехословак корпусын бүлік шығаруға айдап салды (1918 жылы 25
мамыр)
Чехословак бүлікшілері және контрреволюциялық күштер Сібірдің бірқатар
қалаларын, Оралды, Петропавл, Ақмола, Қостанай, Семей қалаларын
жаулап алды.
Контрреволюция – мемлекетте болып өткен революциялық қозғалыстарға
қарсы бағытталған саяси қозғалыс немесе бұрынғы биліктен айрылған
күштердің ескі жүйені қалпына келтіру үшін жүргізген қарулы қарсылығы.
Кеңес өкіметіне қарсы қолдарына қару алған атаман А.И.Дутов бастаған
Орал және Орынбор казактары көтерілді.
Контрреволюциялық күштерге Солт, Шығыс, Орт Қазақстан қарады.
Большевиктер 1918 жылдың соңында Бөкей Ордасында, Жетісуда,
Сырдария мен Торғай облысының оңтүстігінде сақтап қалды.

7.

Омбыдағы Уақытша Сібірлік үкімет
Омбыда адмирал Колчак басқарған Уақытша Сібірлік үкімет
құрылды.
Солт, солт-шығыс Қазақстандағы ақ гвардияшылардың тірегі
болды.
Алашордалықтарды өз жағына тартуға тырысты. Бірақ
толыққанды одақ құра алмады. Себебі Колчак Қазақ
автонмиясын құруға қаарсы шықты.

8.

Әскер бөлімдерін құруда-Ә.Жангелдин, С.Арғыншиев, О.Исаев,
М.Масанчи, А.Розыбакиев атсалысты.
1918 жылы Семей қаласында бірінші Алаш атты әскер полкі құрылды.
Бөкей Ордасында құрылған қазақ атты әскер полкіне Х.Чурин, Ж.Сарсеков,
Б.Жәнекешевтер басшылық етті.
Ақмола мен Семей облысында партизандық қозғалыс ошақтары (Черкасск)
және Тарбағатай мен Алтайдағы «Тау қырандары» партизандық отрядтар
қызмет етті.
Ә.Жангелдин Ақтөбе майданын қару-жарақ, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз
етті.

9.

1919 жылы Колчак әскері жеңіліс табады
1919 жылы Қазақстан ақ гвардияшылардан азат етіледі
1920 жылы наурызда Қазақстандағы Азамат соғысының соңғы шайқасы
солтүстік Жетісу майданы жойылады
САЛДАРЫ
Қағаз ақша құнсызданады
Азық түлік тапшылығы пайда болады
Көмір өндіру 1913 жылмен салыстырғанда 5 есеге, мұнай өндіру 4
есеге қысқарады

10.

Чехословак корпусы-Бірінші дүниежүзілік соғыста қолға түскен 45 мыңдай
соғыс тұтқындарынан құралған, Еділ бойы, Орал мен Сібірдегі корпус.
Черкасск қорғанысы- Азамат соғысы жылдарында Жетісу майданының
солт-шығыс шебіндегі Черкасск ауданында болған шайқас. 1919 жылы 14
қазанда Черкасск қорғанысы құлады. Ақ гвардияшылар қорғанушыларды
аяусыз жазалады.