Æфсоны фадат

1.

Урочы темæ. Æфсоны фадат.
Урочы нысан: 1. Бамбарын кæнын
скъоладзаутæн æфсоны фадат
2. Гуырын кæнын скъоладзаутæм
уарзондзинад ирон æгъдæуттæм.
3. Ныхасы рæзтыл бакусын.

2.

Куыд æмбарут дзырд «æгъдау»?
Æгъдау – традици кæй сфидар кодта,
ахæм индивиды кæнæ æгас
этносы æнæмæнг хи дарыны
æгъдау бæрæг царды уавæрты.

3.

Æмбисонд «Адæймаг йе гъдауæй …» йы
кæцы æвæрын хъæуы?
Лæууы
хъахъхъæны
Кæсы
фидауы
Амоны
зæгъы

4.

Ӕмбисæндтæ баххæст кæнут
Уæздандзинад адæймагæн… йæ туджы ис
Лæг йе ′гъдауæй…
лæг у
Æгъдау кæм нæ уа,уым…
фæтк нæй
Кæстæр хистæры кæм нал зона,… уым цард
нæй

5.

Номдар «фыдæлты» морфологон æвзæрст
ракæн.
Сæрыстыр адæймаг йæ фыдæлты
кадджын æгъдæуттæ нæ рох кæны.
Фыдæлты – номдар, йæ райд формæ – фыд,
иумæйæг номд., бир. н., г. х., хъуыдыйады мидæг у
бæрæггæнæн.)
фыд – дзидза
фыд – бæллæх

6.

Къах лæууы, лæууы, лæууы!
Къах цæуы, цæуы, цæуы!
Къæхтæ згъорынц, згъорынц, згъорынц!
Къух фыссы, фыссы, фыссы!
Ныв кæны, хæры, хуыссы!
Къухтæ кафынц, кафынц, кафынц!

7.

Барæй дæм лæмæгъ лæууыдтæн…(цæмæн?)
Лæппутæ кæрæдзимæ гæсгæ хуыздæр ахуыр
кæнын райдыдтой. (цæй тыххæй?)
Ӕфсоны фадат æвдисы, архайд цæмæн, цы
фсонæй цæуы, уый æмæ дзуапп дæтты ахæм
фæрстытæн: цæмæн? цæй тыххæй? цæмæй?

8.

Фразеологион дзырдбаст у
•Афтид голлаг хъил нæ лæууы
•Æдых адæймаджы бон бирæ нæу
•Цæваг галæн йæ сыкъа сæтты
•Зæрдæ йæхи къултыл хоста

9.

Дыууын фондз.
Фыд æмæ фырт
Мах фыссæм
Ахуыр кæнын

10.

1.Гæды йæ лæппынтæн фæтарст.
2.Иухатт уасæг рудзынгмæ сгæпп кодта.
3.Ӕфсин æрбазгъордта.
4.Гæды йæ лæппынтимæ цæры хæдзары къуымы.
5.Уасæджы æддæмæ асырдта.

11.

Гæды йæ лæппынтимæ цæры хæдзары къуымы.
Иухатт уасæг рудзынгмæ сгæпп кодта.
Гæды йæ лæппынтæн фæтарст.
Ӕфсин æрбазгъордта
Уасæджы æддæмæ асырдта.

12.

Бацамон, æрхæцæн нысæнттæ раст
æвæрд цы хъуыдыйады не сты, уый.
Ӕфснайд кæрты бæласы бын бады
зæронд лæг, æмæ амайы йæ лæдзæг.
Ӕхсад дзаумæттæ ауыгъд уыдысты телыл,
æмæ сæ изæры уддзæф змæлын кодта.

13.

Цавæр фадатон дзырдтæ ис
хъуыдыйæдты?
1. Цуаны фæрцы æххормаг нæ уыдысты
хъæдгæсы бинонтæ.
2. Къухы аууонæй акаст уæд иуæрдæм, уæд
иннæрдæм.

14.

Кæцы хъуыдыйады ис афоны
фадатон дзырд?
1. Уалынджы та хъæдгæс йæхæдæг дæр амард.
2. Хо æмæ æфсымæр баззадысты фыдыусимæ.

15.

Терк.
Уæрæ…ейæн æнæ Волгæйæ, Украинæйæн æнæ Днепрæй цæстытыл
ауайын…æнæн куыд нæй, афтæ Кавказ дæр нæ фидауы æнæ Теркæй.
Терк йæ цыд райдайы Дайраны комæй, Зилгæ хохæй. Йæ гуырæнтæ сты
æртæ мин метры бæрзæндæн, Зилгæ хохы цъититы, Гуырдзыстоны
зæххыл.
Гуылф…æнгæ æмæ абухгæ ралæбуры Терк Дайраны комæй. Куыд
дæлæмæ Терчы донмæ кæлынц къан…æгдæр хохаг цæугæдæттæ.
Æрджынарæджы Теркимæ сæ цыд баиу кæнынц Æрыдоны дон,
Фыййаджыдон, Джызæлдон, Камбилеевкæйы дон æмæ Урсдон.
Терк, куыд дарддæр, афтæ параха…дæрæй кæлы цыппар республикæйы
– Цæгат Ирыстон – Аланийы, Кæсæг-Балхъары, Цæцæны æмæ Дагестаны
зæххытыл. Терчы доны дæргъæн у 623 км, кæлы Хъаспийы денджызмæ.
Терк цардыхос у йæ фæйнæ…арс æнæнымæц бирæ хъæутæн
æмæ горæт…æн. Донæй æфсады хуымзæххыты сæдæгай мин
гектартæ.
Фæлæ Терк абон йæхæдæг у æххуысхъуаг. Теркмæ æмæ йæ
къабæ…тæм бирæ чъизитæ калынц алыхуызон заводтæ.
Цæугæдон кæны змæстдæр æмæ чъизидæр.

16.

17.

18.

Хæдзармæ куыст
Бацæттæ кæнын чысыл радзырд ахæм темæйыл:
«Терчы был сæрдыгон».
Пълан:
•Сæрдыгон бон.
•Терчы дон.
•Адæм æрбацыдысты Терчы былмæ.
•Алчи йæ фæллад уадзы.
•Куыд хорз у сæрдыгон Терчы был!