Марказий Осиё минтақавий хавфсизлик комплекси сифатида

1. МАРКАЗИЙ ОСИЁ МИНТАҚАВИЙ ХАВФСИЗЛИК КОМПЛЕКСИ СИФАТИДА

2.

Тавсия қилинаётган адабиётлар
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг асар ва маърузалари
Роберт Каплан. Месть географии. Что могут рассказать географические
карты о грядущих конфликтах и битве против неизбежного. – М., 2015.
Питер Ҳопкирк. Катта ўйин: Икки империя тўқнашуви. – Т.: Nihol, 2002. –
744 б.
Сафоев С. Марказий Осиёдаги геосиёсат. – Т.: Жаҳон иқтисодиёти ва
дипломатия университети, 2005. - 160 б.
Толипов Ф.Ф. Большая стратегия Узбекистана в контексте геополитической
и идеологической трансформации Центральной Азии. - Т.: Фан. 2005. - 154 с.
Хасанов У.А. Региональная безопасность и национальные интересы
(центральноазиатский регион). - М.: 2004. - 192 с.
Бобокулов И.И. Региональная безопасность Центральной Азии: вопросы
теории и практики. – Т., 2018. – 135 с.
Бобоқулов И.И. Афғонистон. Луғат-маълумотнома. – Т., 2021. – 248 б.
Центральная Азия и Кавказ.
Central Asian Survey

3.

ТАЯНЧ СЎЗЛАР
Марказий Осиё минтақаси. Регионализация.
Регионализм.
Минтақавий
хавфсизлик.
Минтақавий хавфсизликни таъминлаш тизими.
Минтақавий
хавфсизлик
комплекси.
Секьюритизация. “Суқулиб кириш” (penetration).
“Қамраб олиш”
(overlay). Изолятор. “Катта
Марказий Осиё” концепцияси.

4. МАРКАЗИЙ ОСИЁ (МИНТАҚАВИЙ ХАВФСИЗЛИГИ)ГА КИРИШ

5.

Марказий Осиё:
1) сиёсий
макон (бирлик?) – янги сиёсий
бирликларнинг давлат чегаралари;
2) географик минтақа – “табиий чегарлар”;
3) цивилизацион макон – маданий ва/ёки
халқларнинг
этнолингвистик
бирлиги/умумийлиги – цивилизацион омиллар;
4) Минтақавий
хавфсизлик комплекси –
функционал тушуниш.

6.

МАРКАЗИЙ ОСИЁ – СИЁСИЙ МАКОН (БИРЛИК?)

7.

МАРКАЗИЙ ОСИЁ – ГЕОГРАФИК МИНТАҚА

8.

«Мыслить географически – означает ограничивать свой
выбор средств к пониманию окружающего нас мира»
Robert D. Kaplan
“The Revenge of Geography” , 2012
«География – наиболее фундаментальный фактор во
внешней политике государств, так как она наиболее
неизменна»
“Geography is the most fundamental factor in the foreign policy
of states because it is the most permanent”
Nicholas J. Spykman
“America’s Strategy in World Politics”, 1942
8

9.

МАРКАЗИЙ ОСИЁ – ЦИВИЛИЗАЦИОН МАКОН

10. “…ни новые средства транспорта, ни новые орудия уничтожения не упразднили человеческого ощущения дистанции, исторического

родства и пространственной
близости…»
Р. Арон
“Ўзаро мулоқот ва манфаатли алоқалар қанчалик кенг ва
кучли бўлса, давлатлараро муносабатлар шунчалик барқарор
бўлади. Давлатлараро муносабатларнинг барқарорлиги эса,
ўз навбатида, минтақавий хавфсизлик муҳитининг
барқарорлигини таъминлайди”.

11. МИНТАҚАВИЙ ХАВФСИЗЛИК КОМПЛЕКСИНИНГ УМУМИЙ ЖИҲАТЛАРИ

12.

Минтақавий хавфсизлик комплекси:
“ўзига хос, функционал нуқтаи назардан келиб чиқиб
белгиланадиган минтақанинг шундай тури бўлиб, у ҳар
доим ҳам минтақанинг умумқабул қилинган тушунишга
мувофиқ келмаслиги мумкин”
“минтақавий хавфсизлик комплекслари – бу хавфсизлик
нуқтаи назаридан қараб баҳоланадиган
минтақалардир ... Бизнинг ёндашув “хавфсизлик”
атрофида қурилади”.

13.

14.

Минтақавий хавфсизлик комплекси:
“хавфсизликка оид асосий муаммолари бир-бири билан шу
даражада чамбарчас боғлиқ давлатлар гуруҳи бўлиб,
уларнинг миллий хавфсизлиги бир-биридан айри ҳолда
кўрилиши мумкин эмас” (1983)
“секьюритизация ва десекьюритизация жараёнлари ёки
ҳар икки жараёни бир-бири билан шу даражада чамбарчас
боғланиб кетган акторлар йиғиндиси (set of units) бўлиб,
уларнинг хавфсизлик муаммолари бир-биридан айри ҳолда
оқилона таҳлил этилиши ёки ҳал қилиниши мумкин эмас”
(2003).

15.

Минтақавий хавфсизлик комплекси:
Ушбу назария материалистик ва конструктивистик
ёндашувларга асосланади.
Материалистик нуқтаи назардан ҳудудийлик ва кучлар
мувозанати МХКнинг негизини ташкил қилади ва
халқаро муносабатларнинг анархистик табиатига урғу
беради.
Конструктив ёндашувнинг асосини “секьюритизация”
концепцияси ташкил этади.

16.

Минтақавий хавфсизлик комплекси:
“кириб келиш/суқулиб кириш” (penetration);
“қамраб олиш”га (overlay);
дўстлик
(amity) ва адоват/душманлик (enmity)
моделлари.
МХКнинг географик жиҳатдан белгиланувчи чегаралари
“ўзаро алоқа кучсиз бўлган ҳудудлар” ҳисобланиб, бу
ҳудудда жойлашган давлат “изолятор” (“ажратиб
турувчи”) деб аталади.

17.

18.

МИНТАҚАВИЙ ХАВФСИЗЛИК КОМПЛЕКСИ
МИНТАҚАВИЙ ХАВФСИЗЛИКНИ Т/ТИЗИМИ
Давлатлар, нодавлат акторлар;
Давлатлар,;
Хавфсизлик муаммоларининг
умумийлиги;
Объектив ҳодиса;
Манфаатлар, хавфсизлик
муаммо ва таҳдидларнинг
умумийлиги;
дўстлик (amity) ва
адоват/душманлик моделлари;
Субъектив ҳодиса;
дўстлик (amity) модели;
Ўзаро ҳамкорлик модели: суқулиб Ўзаро ҳамкорлик модели:
кириш ва қамраб олиш;
коллектив хавфсизлик/мудофаа
тизими;
regional security complexes are by
nature geographical
regional security complexes are by
nature geographical and political

19. МАРКАЗИЙ ОСИЁ – МИНТАҚАВИЙ ХАВФСИЗЛИК КОМПЛЕКСИ

20.

Марказий Осиё – минтақавий хавфсизлик
комплекси:
Марказий
Осиё “кучсиз субкомплекс”; кучсиз
ва
кучсиз
қудратли
давлатлар
давлатлар
минтақаси;
Марказий
Осиёнинг
Осиё
суперкомплексига
тортилиши эҳтимолининг мавжудлиги;
Биполяр ёндашув;
Марказий Осиё тўлақонли ва мустақил МХК.

21.

Марказий Осиё – минтақавий хавфсизлик
комплекси:
минтақа
давлатлари манфаатлари, хавфсизлик
муаммолари ва таҳдидларнинг умумийлиги;
минтақада геосиёсий рақобат ва унинг авж олиши;
жаҳоннинг қудратли давлатларининг минтақа
(Афғонистон)даги ҳарбий-сиёсий мавжудлиги;
Марказий
Осиёда
регионализм
ва
секьюритизациянинг
мавжудлиги,
минтақавий
хавфсизликнинг институционаллашуви.

22.

23.

Минтақавий хавфсизлик комплекси:
минтақада рақобат/қарама-қаршилик;
секьюритизация даражасининг сустлиги;
(минтақавий) муаммоларни ҳал этишнинг
ташкилий-ҳуқуқий асослари яратилмаганлиги;
хорижий давлатларининг минтақада узоқ муддатли
ҳарбий мавжудлиги каби омиллар таъсирида МХК
заифлашади.
умумий

24.

Марказий Осиё МХК истиқболи:
1) статус-квонинг сақланиб қолиши;
2) ички трансформация - тузилма таркибидаги
ўзгаришлар мавжуд чегаралар доирасида юз беради:
анархистик
тузилмадаги
ўзгаришлар
(минтақавий
интеграция шароитида); қутблиликдаги ўзгаришлар
(дезинтеграция,
бирлашув,
нотекис
ривожланиш
даражаси); дўстлик/душманлик моделидаги ўзгаришлар;
3) ташқи трансформация – МХК чегараларининг
ўзгариши, яъни унинг акторлари таркибининг ўзгариши
сабаб МХКнинг кенгайиши ёки торайиши

25. Эътиборингиз учун раҳмат!