Кернеу 1кВ-қа дейінгі электрэнергиясын тарату

1.

2.

Электрмен жабдықтау
8-тақырып:
Кернеу 1кВ-қа дейінгі электрэнергиясын
тарату
т.ғ.к.. доцент Калиева К.Ж.
[email protected]

3.

Әдебиеттер тізімі:
1. Кудрин Б.И. Электроснабжение потребителей и режимы, М.: «МЭИ», 2013
2. Хорольский В.Я. Надежность электроснабжения, М.: «МЭИ», 2014
3. Киреева Э.А. Электроснабжение и электрооборудование цехов
промышленных предприятий, М.: «Кнорус»,, 2013
4. Казанина И.В., Живаева О.П. Электроснабжение. Методические указания
и задания к выполнению курсовой работы, А.: АУЭС, 2013
5. Конюхова Е.А. Электроснабжение объектов, М.: «Мастерство», 2012
6. Фролов Ю.М. Основы электроснабжения, СПб.: «Лань», 2012
7. Сибикин Ю.Д. Электроснабжение, М.: «РадиоСофт», 2012
8. Гужов Н.П. Системы электроснабжения, Ростов –на /Д.: «Феникс», 2011
Қосымша
9. Бозжанова Р.Н., Манапова Г.Д., Живаева О.П. Электрмен жабдықтау.
Дәрістер жинағы. 2-бөлім, А.: «АИЭС», 2009
10. Бозжанова Р.Н. Живаева О.П. Электроснабжение. Ч.2. Конспект лекций.,
А.: «АИЭС», 2006

4.

Кабельдер мен сымдарды төсеу әдістері
Электрэнергиясын өндірістік кәсіпорындарының тұтынушыларына
жеткізу, таратуы электр желісі арқылы іске асады. Электр қабылдағыштар
цех ішінде қосалқы станция мен тарату құрылғыларына қорғаныстық,
қосқыш аппараттар арқылы қосылады.
Өндірістік кәсіпорындарында электр желісі ішкі (цехтік) және сыртқы
болып орындалады. Ішкі желі ашық болуы мүмкін: қабырға, төбе және
басқа элементтерінің (құбырларда, коробкаларда, лотокторда) бетінде
орналасады және де жасырылған болуы мүмкін: ғимараттардың
конструктивті элементтер канал ішінде орналасады (қабырға ішінде,
еденнің астында, фундаментте, т.б). Ал сыртқы желі ғимараттың
сыртында орналасады, ғимараттар арасында және тіреулерде.
Электр желісінің өткізгіштері оқшауланған және оқшауланбаған
болуы мүмкін. Оқшауланған өткізгіштер қорғалған және қорғалмаған
түрде орындалады. Қорғалған өткізгіштер оқшауламасының сыртынан
металл қаптамамен қапталады, ол механикалық бұзылудан қорғау үшін
қажет. Қорғалмаған өткізгіштерде ондай қаптамалар болмайды

5.

Кабельдер мен сымдарды төсеу әдістері
Кабельдік канал-бұл жабық және жерге көмілген (ішінара немесе толығымен),
еден, еден және т.б. оған кабельдерді орналастыруға арналған өтпейтін құрылым,
оны төсеу, тексеру және жөндеу тек еденді алып тастаған кезде ғана жүзеге
асырылуы мүмкін. Бұл төсеу әдісі ғимараттардың сыртында да, өндірістік үйжайларда да қолданылады. Арналарда кабельдерді төсеу жұмыс барысында
кабельдік желілерді тексеруді және жөндеуді қамтамасыз етуге, сондай-ақ жер
жұмыстарын жүргізбестен жаңа кабельді салуға немесе жұмыс істеп тұрған кабельді
ауыстыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, арналарда кабельдерді төсеу кезінде
механикалық зақымданудан сенімді қорғаныс қамтамасыз етіледі. Кабельдік
арналар бірыңғай темірбетон конструкцияларынан, сондай-ақ кірпіштен жасалған

6.

Кабельдер мен сымдарды төсеу әдістері
Механикалық зақымданудан неғұрлым сенімді (траншеядағы төсеммен
салыстырғанда) қорғау үшін кабельдер кабельдік блоктарға салынады. Кабельдік
блок-бұл оларға қатысты құдықтары бар кабельдерді салуға арналған құбырлары
(арналары) бар кабельдік құрылым. Әдетте кабельдік блок бірнеше асбестцемент құбырларынан тұрады, олардың ішкі диаметрі кабельдің диаметрінен 1,5
есе үлкен. Блоктардағы кабельдерді темір және автомобиль жолдарымен
қиылысу орындарында, кабельдердің қабығына қатысты агрессивті
топырақтарда төсеу кезінде, қажет болған жағдайда кабельдерді кезбе
токтардан қорғау және т. б. ұсынылады.
Трассаның бағыты немесе блоктардың тереңдігі өзгерген жерлерде, сондайақ үлкен ұзындықтағы түзу сызықты учаскелерде кабельдік құдықтар
(камералар) орындалады. Құдықтарда кабельдік муфталар да бар.
Өтетін түзу ұңғымалар, бұрыштық, тармақталған, тістер мен кресттер бар.
Кабельдік құдықтар кірпіштен немесе құрама темірбетон конструкцияларынан
жасалған. Сыртта кабельдік құдықтар люктермен жабылады, ішінде кабельдік
конструкциялармен (оларға кабельдік муфталарды төсеу үшін), едендегі су
жинағыштармен, жабық торлармен, сондай-ақ адамдарды түсіруге арналған
металл баспалдақтармен немесе қапсырмалармен жабдықталады.

7.

Кабельдер мен сымдарды төсеу әдістері
Құрғақ (А) және дымқыл (б) топырақтардағы асбестцементті құбырлардан жасалған кабельдік
блок: 1-құм немесе еленген топырақ; 2-құбырлар; 3-ағаш төсемдер; 4 - бетон жастық; 5гидрооқшаулағыш
Блокты кабельдік кәріз схемасы: 1-кабельдік блок; 2-өту құдығы; 3-тармақталған құдық; 4бұрыштық құдық

8.

Кабельдер мен сымдарды төсеу әдістері
Кабельдік құдықтар: а-түзу, б-бұрыштық, в - тармақталған үштік, г-тармақталған крест; д-доғал
бұрышты; е-Z-тәрізді

9.

Кабельдер мен сымдарды төсеу әдістері

10.

Кабельдер мен сымдарды төсеу әдістері

11.

Шиналар
Өндірістік кәсіпорындардың электр желісінде шинаөткізгіш кеңінен
қолданылады. Олар құрылымы бойынша - ашық және жабық, тағайындалуына
қарай - радиальды таратушы (ШМА, ШРА) және магистральді болады. ШМА
айнымалы токқа, ШМАД тұрақты токқа арналған. Олар алюминийден жасалған,
ШРА - алюминийден және мыстан жасалады.
1кВ-қа дейін және одан жоғары электр желіс інде күштік кабельдер
қолданылады.. Механиканы зақымданудан қорғау үшін кабельдерді ғимарат
ішінде жанбайтын плиталармен жабылған каналдарда орналастырады. Қимасы
үлкен кабель желілері ерекше шарттарда ие ортада орналасқан ірі электр
қабылдағыштарды қоректеу үшін қолданылады.
Шина сымы - бұл толық секциялармен жеткізілетін зауытта жасалған 1 кВ
дейінгі кернеуге арналған қатты ток сымы. Механизмдер бүкіл аумақта қатарқатар орналасқан және өндірістің технологиялық процесінің өзгеруіне
байланысты жиі қозғалатын кәсіпорындардың цехтарында магистральдық
желілер мен тарату желісі ретінде магистральдық және тарату жабық шиналар
қолданылады. Шиналардың артықшылықтары шина сымдарының негізгі
артықшылықтары:
а) магистральдық және тарату желісіндегі түсті металдарды үнемдеу,
б) жылдамдықты орнату,
в) пайдалану икемділігі,
г) пайдалану жағдайында тексерудің қарапайымдылығы мен сенімділігі.

12.

Шиналар
Конструктивті орындау бойынша шиналар ашық, қорғалған және жабық
болуы мүмкін. Ашық шиналар қалыпты ортасы бар бөлмелердегі магистральдық
желілер үшін қолданылады. Ашық типтегі шиналарға шиналар мен ашық кран
тролльдері жатады. Олар цехтың фермалары мен бағандарына бекітілген
изоляторларға салынатын алюминий шиналармен орындалады, бұл ретте
құбырлар мен технологиялық жабдықтарға дейінгі ең аз биіктіктер мен ең аз
арақашықтық нормалары сақталуы тиіс. Өндірістік үй-жайларда шиналар еден
деңгейінен кемінде 3,5 м және көпір кранының төсемінен кемінде 2,5 м биіктікте
төселеді. Ашық шиналардың еден, қабырғалар мен бөлімдер арқылы өтуі
саңылауларда немесе оқшаулағыш плиталарда жүзеге асырылады. Қол тигізу
мүмкіндігі жағдайында қауіпті жерлерде ашық шиналар металл торлармен немесе
қораптармен жабылады.Қорғалған және жабық шиналар электр энергиясын цех
ішінде тарату үшін қолданылатын желілердің негізгі түрі болып табылады.
Мақсаты бойынша шиналар магистральдық және тарату болып табылады.
Магистральдар үлкен токтарға (1600 - 4000 А) және тұтынушыларды
қуаттандыру үшін оларға бірнеше тармақ қосылыстарына (әр 6 м үшін екі орын)
арналған.
Тарату шиналары 630 А дейінгі токтарға және электр қабылдағыштарды қосу
үшін үш метрлік бөлімде көптеген орындарға (3-6) арналған.

13.

Шиналар
Цехта тарату шиналарын орнату: 1 — тікелей секция; 2 — тармақ қорабы; 3 — кіріс
қорабы; 4 — магистральдық шиналар құбыры; 5 — магистральдық шиналар
құбырының тармақ секциясы.

14.

Шиналар
ПУЭ бойынша өндірістік ғимараттарды қоршаған ортаның сипаттамасына
байланысты құрғақ, ылғал, ыстық, шаңды, химиялық орта, өртке қауіпті,
жарылысқа қауіпті деп бөледі. Сондықтан тораптарды төсеу түрін, кабельдер мен
сымдардың маркасын таңдауды ғимараттың қоршаған орта сипаттамасына
байланысты жүргізеді.
Электр желілер үшін талшықтары алюминийден жасалған өткізгіштерді
қолданған жөн. Талшықтары мыстан жасалған өткізгіштер мыстың тапшылығына
байланысты тек арнайы жағдайларда қолданылады, мысалы:
өткізгіштері мыстан жасалған ауа желілерінен ғимараттарға кететін
тармақтарда;
жылжымалы кран қондырғыларының механизмдерінің электржетектерін
қоректендіру үшін.
Өртке қауіпті В-I, В-Iа класты бөлімдерде алюминийден жасалған өткізгіштерді
қолдануға болмайды.

15.

Күштік және жарықтық тораптардың сұлбалар және құрылымдық
орындалуы
Сұлбалар
қолданысқа
ыңғайлы
және
электрэнергиясымен
қоректелетін тұтынушылар үшін сенімді болуы керек. Электрэнергияның
шығыны, өткізгіштерге кететін шығындар желіні салуға кететін шығындар
минималды болуы керек.
Цех желілері қоректенуші және таратушы болып бөлінеді.
Электржелілердің сұлбалары радиалды және магистральді болып
орындалуы мүмкін.
Радиалды сұлба
Мұндай сұлбаларда қорек көзінен, мысалы ТҚС
тарату
щитінен
ірі
ЭҚ-ды
қоректейтін
(қозғалтқыштар Д) немесе топтың тарату пунктерді
қоректейтін желілері тармақталады, олардан өз
кезегінде басқа да кіші ЭҚ қоректейтін желілер
тармақталады.
Радиалды сұлбалар өте жоғары сенімділікті
қамтамасыз
етеді;
оларда
автоматика
элементтерін оңай қолдануға болады. Бірақ
радиалды сұлбалар үшін тарату щиттерін,
кабельдер мен сымдарды төсеу қымбат түседі

16.

Күштік және жарықтық тораптардың сұлбалар және құрылымдық
орындалуы

17.

Күштік және жарықтық тораптардың сұлбалар және құрылымдық
орындалуы
(а) және (б) сұлбаларын цех ауданы бойынша жүктеме бірқалыпты
таралған кезде қолданады. (б) сұлбасы қосалқы станцияда тарату щитын
орнатуды қажет етпейді, энергия «трансформатор – магистраль» сұлба
арқылы таралады, бұл цех ҚС салуды жеңілдейді және арзандатады. ШМА
және ШРА шинасымдармен орындалған магистральдық қоректену
технологиялық жабдықтың орнын ауыстыру, желіні қайта жасау мәселесін
қозғамайды.
Кемшіліктері – электрмен жабдықтау сенімділігі жеткіліксіз, егер де
магистральда қандай бір апатты жағдай болса, онда ол жердегі барлық
электр қабылдағыштар ток көзінен ажыратылады.
Электр құрылғыларын түгел ажыратуға тура келеді. Радиалды және
магистральді желілердің ерекшеліктер ін ескере отырып, әдетте қоршаған
ортаның, өнеркәсіптердің сипаттамасына байланысты аралас сұлбаларды
қолданады.
ШМА сериялы жабық типті шинаөткізгіштер цехтарда өндірістік
жиілікті 3 фазалы тоқты U 660-қа дейін электрэнергияны беру үшін
орнатылады. Оларды тікбұрыштық және шеткі секциялардан жинайды да,
кронштейндер немесе арнайы тіректерде орнатады.

18.

Күштік және жарықтық тораптардың сұлбалар және құрылымдық
орындалуы
ШРА сериялы шина өткізгіштер өндірістік
жиілікті 3 фазалы токты U=380 В немесе 660 В
қоршаған орта қауіпті цехтарда орнатады.
ШМА-ны КТП-ға қосу ШМА-ның қосу
секциясы арқылы іске асады, бұл секциялар
коммутациялы-қорғаныстық аппараттармен
қосылады,
олар
КТП-ның
шкафында
орналастырылады.
ШРА қосалқы станцияның шинасына қосу кабель немесе сыммен іске
асырылады, ол шығыс қорапшасына қосылады.
ШРА-ны ШМА-ға қосу әдетте ШРА-да орналасқан, шығыс қорапша арқылы
іске асады, ол ШМА-ның тармақты секциясына кабельді тұйықтаушы арқылы
қосылады.
Цехтардың жарықтандыру жүктемесі радиалды сұлба бойынша қосалқы
станция әдетте жеке желі арқылы қосылады, ал магистральді сұлба кезінде
магистральдің басты бөліктер і арқылы қосылады.