Қазақ хандығының ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы дамуы

1.

Модульдік оқыту
технологиясы тарих
сабағында
Сабақ тақырыбы:
ІІІ Бөлім. Х тарау.
Қазақ хандығының
ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы дамуы
Ерназаров Кумисбек Жусенович
Алматы облысы, Қаратал ауданы,
Қанабек Байсеитов атындағы орта мектебі

2.

Біртұтас қазақ мемлекетінің құрылуы тарауы бойынша жұмыс жоспары:
(Модульдік оқыту технологиясы бойынша)
Модуль
құрылымы
Сабақ саны
Сабақ мазмұны
Уақыт
Ескертпе
Кіріспе
бөлімі
1-ші
Сабақ
1. Ұйымдастыру кезеңі, ролик көру
2. Жаңа сабақты түсіндіру
3. Қорытынды: Үйге тапсырма
10 мин
30 мин
5 мин
Лекция терминдерін
дәптерге түсіру
Кіріспе
бөлімі
2-ші
Сабақ
1. Ұйымдастыру кезеңі, ролик көру
2. Картамен жұмыс
3. Тірек сызбалармен жұмыс
4. Қорытынды: Үйге тапсырма
10 мин
10 мин
20 мин
5 мин
Дәптерге қазақ
хандарының,
қалаларының аттарын
жазу
Сөйлесу
бөлімі
3-ші
Сабақ
1. Ұйымдастыру кезеңі, топқа бөлу
2. “Бақытты сәт” ойыны
3. “Кездейсоқ қателік” ойыны
4. Бой сергіту
5. Қорытынды: Үйге тапсырма
10 мин
10 мин
10 мин
10 мин
5 мин
Сөйлесу
бөлімі
4-ші
Сабақ
1. Ұйымдастыру кезең, топқа бөлу
2. “Қозыбасы тауы” ойыны
3. “Мәнді цифрлар” ойыны
4. Бой сергіту
5. Қорытынды: Үйге тапсырма. Бағалау
5 мин
20 мин
10 мин
5 мин
5 мин
Пысықтау
бөлімі
5-ші
Сабақ
1. Ұйымдастыру кезеңі,
2. Тест алу
2. Сөзжұмбақтар шешу
3.Қорытынды: Үйге тапсырма
10 мин
20 мин
10 мин
5 мин

3.

Сабақ мақсаты:
А) Білімділік: ХҮІ ғасырдың басында Қазақ хандығының
саяси-әлеуметтік, экономикалық күш-қуаты жағынан әлем
таныған, іргелі мемлекет дәрежесіне жету себептерін,
біртұтас қазақ мемлекетінің тарих сахнасында нық орын
алып, дәуірлеуі, саяси жағынан ыдырай бастаған қазақ
хандығын біріктіріп, жерін кеңейтудегі, Қазақ хандығының
халықаралық жағдайын нығайтудағы қазақ хандарының
орасан зор еңбектері туралы түсіндіру.

4.

Б) Дамытушылық: Халқымыздың тәуелсіздігін баянды
ету жолындағы Қасым, Хақназар, Тәуекел, Есім, Теуке
хандардың қызметтерінің тарихи маңызына жан-жақты
тоқталып, бүгінгі күнмен байланыстыру.

5.

В) Тәрбиелік: Оқушыларды елін, жерін сүюге,
ұлтжандылыққа,туған халқына, ұлы тұлғаларға,
тарихта алтын әріптермен жазылып қалған тарихи
құндылықтарға деген құрмет сезіміне тәрбиелеу.

6.

Сабақ мақсаты:
А) Білімділік: Қазақ хандығының
ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы дамуы тарауы
бойынша алған теориялық білімін
тиянақтау

7.

Б) Дамытушылық: ХҮІ-ХІІ ғасырларда
хандық құрған Қасым, Хақназар, Тәуекел,
Есім, Жәңгір, Тәуке хандар қызметінің
тарихи маңыздылығына жан-жақты
түсінік беру.

8.

В) Тәрбиелік: Оқушыларды Отанын сүюге,
ұлтжандылыққа тәрбиелеуде тарихи
тұлғалардың өнегелі жақтарына назарын
аудару.

9.

4 сабақ.
Сабақ түрі: Тиянақтау сабағы.
Сабақ типі: Дағдылар мен іскерлік шеберліктерді
қалыптастыру
Сабақ әдісі-тәсілі: Ойын әдістері, топпен жұмыс,
сұрақ-жауап.
Көрнекіліктер: Қ.Р. картасы, Қазақ хандығының
картасы,ойын кестелері, хандардың
суреттері, тірек сызбалар.

10.

Сабақ барысы:
1.Ұйымдастыру :
А) Оқушыларды түгендеу, құрал-саймандарын даярлау.
Ә) Оқушыларды алдағы сабаққа психологиялық жағынан
дайындау, өтілу барысын таныстыру.
Б) Жетондар тарату арқылы топқа бөлу, топтың атын қою.
Бұл бөлімде оқушыларға теориялық дайындық сұрақтары
берілген, сол білімдерін тиянақтау барысында білімді
шыңдау тапсырмалары орындалады.
2. “Қозыбасы тауы” ойыны
3. “Мәнді цифрлар” ойыны
4. Бой сергіту
5. Қорытынды. Үйге тапсырма. Бағалау.

11.

“Өз жартыңды тап” ойыны.
Шарттары:
1. Әр оқушы стол үстінен кезекпен 1-ден 12-ге дейінгі
сан жазылған сары және қызыл жетондарды алады.
Сары жетонда сұрақ жасырылған, ал қызыл жетонда
өз жартысының сұрағының жауабы жасырылған.
2. Оқушылар кезекпен сұрақтарын оқып жауап береді де
жартысын табады. Ал жартысы өз сұрағына жауабын
беріп дұрыстығына көз жеткізеді. Мысалы сары жетондағы
сұрақтың жауабы қызыл жетондағы жауаппен сәйкес
келу керек.
3. Әр оқушы өз жұптарын тапқаннан кейін 1,3,5 жұп бір
топ, 2,4,6 жұп екінші топ құрып орындарына жайғасады.
“Қасым хан” тобы
“Тәуке хан” тобы

12.

“Өз жартыңды” тап ойыны
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

13.

“Қозыбасы тауы” ойыны
Шарттары:
1. Қазақ хандарының саясатынан сұрақтар жасырылған
аялдамалар.
2. Оқушылар аялдамалар арқылы жылжып отырады.
Әр аялдамада әр топқа бір сұрақтан берілген.
3. Сұраққа жауап беріп келесі аялдамаға өтіп отырады.
4. Соңында Қозыбасы тауының басына шығып қазақ
хандығының туын тігеді.
5. Топ мүшелері ақылдаса келе қарсы топтың
ойыншыларын өздері бағалайды. Ол үшін столдағы
жасыл (3), сары (4), қызыл (5) түсті жетондарды
тақтадағы оқушы нөмірінің тұсына салады.

14.

“Қозыбасы тауы” ойыны
Қасым хан тобы
6
5
4
3
2
1
Тәуке хан тобы
6
5
4
3
2
1

15.

“Қозыбасы тауы” ойыны
Қасым хан тобы
6
5
4
3
2
1
Тәуке хан тобы
6
5
4
3
2
1

16.

“Мәнді цифрлар” ойыны
Шарттары:
1. Екі топқа 6 цифрдан тапсырма беріледі.
Оқушылар әр цифрдың мәнін ашуы тиіс.
2. Жауапты әр топ кезекпен береді.
3. Топ мүшелері ақылдаса келе қарсы топтың
ойыншыларын өздері бағалайды. Ол үшін столдағы
жасыл (3), сары (4), қызыл (5) түсті жетондарды
тақтадағы оқушы нөмірінің тұсына салады.

17.

Мәнді
Цифрлар
“Қасым хан” тобына
1569-1573 жыл
300 мың
ХҮІ ғасыр
50-60 жылдары
1611 жыл
600 жауынгер
1627 жыл
“Тәуке хан” тобына
ХҮІ ғасырдың
аяғы
1582-1598 жыл
1603 жыл
80 жас
1595 жыл
42 жыл

18.

1. Қасым ханның М.Шайбанимен жүргізген
соғыстарының басты себебі не еді?

19.

2. Неліктен Қазақ хандарының басты назары
оңтүстікте болды?

20.

3. Тәуекел хан халықаралық қатынастарда
қандай ірі жетістіктерге жетті?

21.

4. Қазақ хандары алдында қандай міндеттер тұрды?

22.

5. Қазақ-бұхар жанжалдарының тууына басты
себеп не болды?

23.

6. Жәңгір хан тұсындағы Орбұлақ шайқасы туралы не білесің?

24.

7. Неліктен халық Жәңгір ханды
Салқам Жәңгір деп атады?

25.

8. Тұрсын ханның ел ішінде бүлік шығаруы себебі неде?
Тұрсын хан бүлігі немен тынды?

26.

9. Қасым хан ішкі жағдайды реттеу
үшін қандай заң шығарды?

27.

10. Хақназар хан өз саясатында қандай
ірі табысқа қол жеткізді?

28.

11. Тәуекел ханды өзбек-қазақ келіссөзін
бұзуға қандай жағдай мәжбүр етті?

29.

12. Орбұлақ шайқасы кезінде шайқасты ұйымдастырып
басшылық еткен кімдерді білесіңдер?

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

8.

38.

39.

40.

41.

42.

1. Қасым ханның ішкі саясаты.

43.

1. Қасым ханның сыртқы саясаты

44.

2. Хақназар ханның Моғолстанмен
қарым-қатынасы.

45.

2. Хақназар ханның тұсындағы
қазақ-өзбек
қарым-қатынастары.

46.

3. Тәуекел ханның тұсындағы
қазақ-өзбек қарым-қатынасы.

47.

3. Тәуекел ханның орыс мемлекетімен
қарым-қатынасы.

48.

4. Тұрсын ханның бүлігі.

49.

4. “Есім ханның ескі жолы”

50.

5. “Жеті жарғы”

51.

5. Тәуке хан тұсындағы Ұлы билер.

52.

6. Ноғай Ордасы кейбір бөліктерінің
Қазақ хандығының құрамына кіруі.

53.

6. “Қасым ханның қасқа жолы”

54.

Хақназар хан тұсында Қазақ хандығы Мәскеумен
сауда байланыстарын орнатып, саяси қарым-қатынас
жасады. Оған дәлел, 1569-1573 жылдары орыс
елшілері Семен Мальцев пен Третьяк Чебуков
Қазақ хандығында болып қайтты.

55.

Тарихи деректерге сүйенсек атақты Бабыр мен
тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулатидің айтуынша
Қасым ханның билігі кезінде Қазақ хандығында
әскер саны 300 мыңға жеткен.

56.

ХҮІ ғасырдың 50-60 жылдары Қазақ хандығына қарсы
Жетісу мен Ыстықкөл аумағындағы жерлерді басып
алу ниетімен Моғолстан ханы Абд ар-Рашид үлкен
соғыс ашты. Бұған қарсы күреске Хақназар хан қазаққырғыз одағының әскерлерін пайдаланды.

57.

1611 жылы Имамқұли хан бастаған бұхар әскерлері
Ташкент түбінде қазақ хандығына соғыс ашты.

58.

1643 жылы Қазақ ханы Жәңгір асығыс қол жинауға
үлгермей, жоңғарлардың 50 мыңдық қалың қолына
600 жауынгермен қарсы тұрды.

59.

1627 жылы Есім хан Жетісу жеріне енген қалмақтарға
қарсы жорыққа аттанады. Осыны пайдаланған інісі
Тұрсын хан Түркістанды шауып, Есім ханның балалары
мен әйелін тұтқындап Ташкентке әкетеді. Осыған
байланысты 1627 жыл тарихта Тұрсын хан бүлігі немесе
“Қатаған қырғыны” болған жыл болып танылады.

60.

ХҮІ ғасырдың аяғында Қазақ хандығының күш қуаты артып,
халқының саны өседі. Қонысы мен шекарасы кеңиді.Осыған
дейін Сібір хандығының қол астына қараған қазақ тайпалары
Қазақ хандығының құрамына келіп қосылады.

61.

1582 жылы Баба сұлтанмен болған ұрыстан кейін Шығай хан
қайтыс болады. Оның орнына баласы Тәуекел хандық билікті
қолына алады. Тәуекел хан Қазақ хандығын 1582-1598 жылдар
аралығында билейді.

62.

1603 жылы Айғыржар деген жерде
қазақ-бұхар соғысы болды.

63.

Хақназар қайтыс болғаннан кейін хан тағына Жәнібек
ханның немере інісі, сексенге келген Шығай хан отырады.

64.

1594 жылы жіберілген Құл-Мұхаммедтің елшілігіне
жауап ретінде 1595 жылы қазақ жеріне Мәскеуден
тілмаш Вельямин Степанов жіберілді.

65.

Қазақ хандығын 1538-1580 жылдар аралығында
Хақназар хан 42 жыл биледі.

66.

Бой сергіту.
Шарты:
1. Бұл бөлікте оқушыларды сергіту мақсатында
әр топқа 5-10 сұрақ - тест берілген.
2. Сұрақтарға әр топ кезекпен жауап береді.
3. Сұрақтарға қатысып отырғанына қарай бағаланады.

67.

Қасым хан тобының тест сұрақтары
1. Академик Ә.Марғұланның айтуына қарағанда заң елдегі саяси
жағдайдың шиеленіскен кезінде туған. Бұл қай заң?
А “Жеті жарғы” В Есімнің “Ескі жолы”
С Қасымның “Қасқа жолы”
2. Абдаллах пен Баба сұлтан арасындағы билік үшін талас қашан
басталды?
1579 жылы
1604 жылы
А 1566 жылы
В
С
3. 1595 жылы Мәскеуден келген тілмаш?
А Степанов
В Федоров
С Чебуков
4. Қазақ хандығы ту тіккен жер?
Сайран
Түркістан
А Қозыбасы
В
С
5. Қазақ хандығы құрылуы қарсаңында Наймандар мекендеген жер?
А Түркістан-Қаратау аралығы В Ұлытау-Есіл аралығы
С Іле, Шу, Талас өзендері бойында

68.

Қасым хан тобының тест сұрақтары
6. Қазақ хандығы үшін саяси-экономикалық және әскери-стратегиялық
жағынан маңызы зор болған қалалар?
А Сыр бойындағы
В Талас бойындағы
С Жайық бойындағы
7. Жәңгір ханға көмекке келген Самарқан билеушісі?
А
Абдаллах
В
Көшім
С Жалаңтөс
8. Моғолстан ханы Абд ар-Рашидтің Қазақ хандығына соғыс
бастаған уақыты?
А ХҮІ ғ. 80 ж.
В ХҮІ ғ. 50-60 ж.
С ХҮІ ғ. 70 ж.
9. Қазақ хандары Сыр бойындағы қалалар үшін қанша жыл соғысты?
А
В
10 жыл
15 жыл
С 20 жыл
10. Қазақ хандығының құрылуы мен нығаюы мына жағдайды тоқтатты:
А
Ішкі феодалдық қырқыстар мен талас тартыстарды
В
Жоңғар шапқыншылығын
С
Алтын Орда хандығының ыдырауын

69.

Тәуке хан тобының тест сұрақтары
1. Қазақ хандарының Сыр бойындағы қалалар үшін болған соғыстағы
басты қарсыласы
А Мұхаммед Шайбани В Әмір Темір
С Әбілқайыр
2. Қазақ хандығы алдындағы басты тарихи міндеттер
А
Сыр бойындағы қалаларды қазақ хандығына қарату
В
Қазақ тайпаларының басын қосып, қазақ этникалық аумағын біріктіру
С Аталғандардың бәрі
3. Қазақ халқының ұраны болған сөз
А Шыңғыс
В
Жошы
С
Алаш
4. Қазақтың халық болып қалыптасуының барысын бұзған шапқыншылық
А Моңғол ш-ғы
В
С
Жоңғар ш-ғы
Орыс ш-ғы
5. Хақназар ханның тұсында Қазақ хандығына қосылған жерлер.
А Шығыс аймақ
В
С
Батыс аймақ
Солтүстік аймақ

70.

Тәуке хан тобының тест сұрақтары
6. Қазақ хандығының құрылуы туралы қай тарихшы жазды?
А Әл-Марвизи
В Мұхаммед Дулати С
Рашид-ад-Дин
7. 1710 жылы жоңғарлар шабуылын тойтару мәселесін талқылай үшін
қазақ жүздерінің өкілдері бас қосқан жер.
А Қарақұм
В
С Қозыбасы
Қызылқұм
8. “92 баулы өзбек” шежіресінде қай хандық туралы айтылады?
А Қазақ хандығы
В
Әбілқайыр хандығы С Ноғай Ордасы
9. Қазақ хандығы құрылу қарсаңында Үйсіндер мекендеген жер
А Ұлытау-Есіл бойы
В Еділ-жайық бойы
С
Жетісуда
10. Қазақ хандығы алғашында Қазақстанның қай аумағында құрылды?
А Орталық Қазақстанда В Батыс Жетісуда С Шығыс Қазақстанда

71.

Келесі сұрақ

72.

Тағы қайталаңыз!

73.

Қорытынды:

74.

“Қасым хан” тобы
“Тәуке хан” тобы
1-8
3-12
2-10
5-9
4-7
6-11