Сомалық және жыныс жасушасының бөлінуі

1.

Сомалық және жыныс
жасушасының бөлінуі

2.

Сабақ аяқталған соң студент: жасушаның бөліну
түрлерін, кезеңдерімен фазаларын және
патологиялық жағдайлар бөлінудің бұзылуынан
болатынын ажырата алатын болады, жыныс
жасушаларының түзілу процесін, сперматогенез
және овогенездің айырмашылығын білуге,
мейоздың фазаларының сызбасын сызып
түсіндіруге, гаметогенездің және мейоздың
биологиялық және медициналық маңызын білуге
қабілетті болады.

3.

1) Жасушалық цикл, анықтамасы, кезеңдері.Сипаттамасы.
2) Митоздық цикл, анықтамасы, кезеңдері. Сипаттамасы.
3) Митоз анықтамасы және фазалары. Сипаттамасы.
4) Амитоз, эндомитоз, политения .
5) Гаметогенез (оогенез, сперматогенез), сатылар сипаттмамасы
6) Мейоз анықтамасы және фазалары. Сипаттамасы
7) Мейоз – ағзаның жынысты көбеюі мен комбинативті
өзгергіштіктің негізі
8) Митоз және мейоз кезіндегі генетикалық материалдың
динамикасы
9) Митоз және мейоздың медициналық маңызы.
10) Тақырып бойынша 5 терминнен тұратын үш тілде глоссарий
құрастыру

4.

Жасушалық цикл дегеніміз аналық
жасушаның бөліну нәтижесінде түзілеп
келесі бөлінуіне дейін немесе тіршілігін
жойғанға дейінгі кезеңді айтамыз. Ол
мынадай кезеңдерден тұрады.
• Митоздық цикл
• Арнайы қызмет атқаруы
• Тіршілігінің жойылуы немесе
бөлінуге түсуі
келесі

5.

Бізде жиі бөлінуге түсетін (эпителий
жасушасы),
мамандану
нәтижесінде
бөліну аркылы түзіліп өзінің арнайы
қызметін атқаратын (нейрон, бауыр) және
бөліну нәтижесінде түзіліп келесі
бөлінуге түспей жойылып отыратын
жасушалар бар (қан жасуша эритроцит,
лейкоцит)

6.

7.

Митоздық циклдағы
генетикалық материалдың
динамикасы
Интерфаза:
➢Постмитоздық (пресинтетикалық) – G 1, 2п2с
➢синтетикалық период – S,
2п4с
➢Премитоздық (постсинтетикалық) - G 2 2п4с
➢Митоз – М,
2п2с

8.

Постмитоздық (пресинтетикалық) – G 1, бұл кезеңде
жасушада қарқынды белок РНҚ синтездері жүреді әсіресе ДНҚ
репликациясына қатысатын ферменттер синтезі
синтетикалық период – S, ДНҚ репликациясы жүреді сонымен
қатар центросоманың да
Премитоздық (постсинтетикалық) - G 2 Митозға дайындық
белок РНҚ синтезі жүреді.

9.

10.

Митоз
Митоз ол сома жасушаларының
бөлінуі, кезеңмен жүретін 4
фазадан тұрады
Фазалары:
* Профаза
* Метафаза
* Анафаза
* Телофаза

11.

Профаза –
Митоз
Профазада хроматин жіпшесі
тығыздалып жуандап митоздық
хромосомаға конденсацияланады.
Бұл кезде әрбір хромосома бір біріне
жабысқан екі хроматидадан тұрады
РНҚ, белок синтезі күрт төмендейді,
ядро мембранасы ядрошық
жойылады. Цитоплазмада ЭПТ, ГК
майда көпіршіктерге ыдырайды.

12.

Митоз
Метафаза –
Хромосома конденсациялануы
соңғы шегіне жетіп жасуша
экватор жазықтығына
шоғырланады. Хромосома
хроматидаларының өзара
байланыстары бұзылады және
бір бірінен азды көпті
ажырайды. Хроматидалар
центромералары аркылы бөліну
жіпшесімен байланысады.

13.

Анафаза
Митоз
Бұл сатыда хроматидалар
конденсацияланған күйде бір
бірінен байланыстарын толық
үзіп екі полюске ажырайды
Движение хромосом обеспечивается:
1) Изменением длины
микротрубочек веретена деления
2) Белками – транслокаторами

14.

Митоз
Телофаза –
Бұл сатыда хромасома толық екі
полюске орналасып олардың
деконденсациялану, тарқатылу
сияқты, профазадағы құбылыстарға
қарама қарсы құбылыстар жүреді.
Телофаза артынша цитокинез, яғни
цитоплазма бөлініп нәтижесінде екі
жасуша түзіледі.

15.

16.

Мейоз
Жыныс жасушасының бөлінуі, оның
митоздан айырмашылығы генетикалық
материал екі есе азаяды(n). Сойтіп
ұрпақтан ұрпаққа генетикалық ақпараттың
тұрақтылығын сақтап беріп отырады.
Мейоз екі бөлінуден тұрады Мейоз-I
(редукциялық), Мейоз-II (эквациялық). Дәл
митоздағыдай бөлінуге даярлық және
бөлінуден тұрады.

17.

мейоз I
Профаза І
➢Лептотена
➢Зиготена
➢Пахитена
➢Диплотена
➢Диакинез
Мейоз
мейоз II
Профаза ІІ
Метафаза ІІ
Анафаза ІІ
Телофаза ІІ
Метафаза І
Анафаза І
Телофаза І
Цитокинез І
Цитокинез ІІ

18.

19.

Мейоздың тағы бір ерекшелігі мейоз-I профазада
рекомбинация (кроссинговер) жүреді. Осы үрдіс нәтижесінен
бір ата анадан туылған бауырлар бір біріне 100%
ұқсамайды, әрқайсының өзіндік ерекшеліктері бар
*