Педагогика адам туралы ғылым жүйесінде. Педагогикалық зерттеудің әдіснамалық негіздері мен әдістері

1.

Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық универсистеті
Мектепке дейінгі және бастауышта оқыту кафедрасы
3-4 лекция
• Педагогика адам туралы ғылым жүйесінде. Педагогикалық
зерттеудің əдіснамалық негіздері мен əдістері
• Жеке тұлға тəрбиенің объектісі, субъектісі ретінде жəне оның
дамуы мен қалыптасуының факторы
Нагыматдин Ботагөз
Ысмағұл Әсемай
Мұстафа Мөлдір

2.

Кез келген ғылымның даму
жетістігі оның әдіснамасы мен
теориясының деңгейімен
анықталады. Ғылыми-зерттеу
жұмысында әдіснама, әдіс пен
теория әрқашан бір-бірімен тығыз
байланысты. Әдіснама «грек
тілінен аударғанда «әдіс туралы
ғылым» деген мағынаны береді.

3.

Әдіснама (грек сөзі methodos – зерттеу
жолы немесе таным, теория, оқу
және logos – сөз ұғым):
1) теориялық және практикалық ісәрекетті құру және принциптер
жүйесі мен ұйымдастыру тәсілі;
2) ғылыми таным әдісі туралы ілім;
3) қандай-да бір ғылымда
қолданылатын әдістер жиынтығы.

4.

Әдіснама -зерттеу жұмысының сапасын бағалауға
оның бағдарламасын құруға, ғылыми білімдер
жүйесін түзуге бағытталған іс-әрекет. Сонымен қатар
зерттеу объектісі мен пәнінің ерекшеліктеріне
байланысты
зерттеуді
ұйымдастыру
және
принциптерін таңдау, мәселеге әр тұрғыдан келу.
Педагогика ғылымының әдіснамасы- бұл таным
процесі, формасы, әдістері, принциптері туралы ілім
және педагогикалық құбылыстарды бейнелейтін
білімдерді іздестіру мен оған әр тұрғы аспектіден келу
жүйесі.
В.В.Краевский
педагогиканың
әдіснамасы
педагогикалық
шынайы болмысты бейнелейтін педагогикалық теорияның
құрылымы мен негіздері, білімдер жасауға қажет тұғырлар мен
тәсілдердің қағидалары туралы білімдер жүйесі, сондай-ақ,
арнайы ғылыми-педагогикалық зерттеулердің бағдарламаларын,
логикасын және әдістерін, сапасын бағалау туралы білімдерді алу
бағытындағы әрекет жүйесі деп тұжырымдайды.

5.

Педагогтің әдіснамалық мәдениетінің
құрамы мыналарды қамтиды:
әдіснамалық
рефлексия (өзінің
ғылыми қызметін
талдау қабілеті)
ғылыми
негіздеуге
қабілеті,
сыни талқылауға және
нақты тұжырымдамаларды,
танымның, басқарудың,
құрастырудың формалары
мен әдістерін
шығармашылықпен
пайдалануға қабілеттілік.

6.

педагогикалық
білім құрылымы
мен әрекеттері
туралы білім;
педагогикалық
зерттеулердің
әдістері мен
логикасы туралы
білім;
Педагогтың
әдіснамалық
мәдениетінің
мазмұнына мына
білімдер енеді:
жалпы ғылымдық
мазмұндағы ағымдағы,
негізгі, іргелі
педагогикалық
теориялар,
тұжырымдамалар,
болжамдар;
тәжірибені
жетілдіру үшін
алған білімді
пайдалану
әдістері туралы
білім.

7.

,
н
е
м
ы
а
н
д
о
а
С
к
и
г
і
о
р
г
е
а
т
л
с
і
е
д
п
ә
у
е
т
т
р
зе
у
т
ы
қ
о
н
ме ері бар
т
с
і
әд
Зерттеу әдістері:
•эмпирикалық әдіс
• теориялық әдіс
• математикалық әдіс
Оқыту әдістері:
• аузыша оқыту
• көрнекі оқыту
• практикалық оқыту

8.

бұл бақылау, тәжірибе және нақты деректерді жинау
арқылы білім беру процестерін зерттеу және түсіну тәсілі.
бұл зерттеуші зерттегісі келетін
құбылыстарды немесе жағдайларды
мұқият бақылайтын және ақпаратты
жазатын бастапқы кезең.
Жаппай бақылау
Ішінара бақылау
Ашық бақылау
Жасырын бақылау
Тікелей бақылау
Жанама бақылау
Қысқа,ұзақ мерзімді бақылау
ЭМПИРИКАЛЫҚ
ӘДІСТЕР
Бақылау
бақылаулар мен алдын ала
зерттеулерге сүйене
отырып, зерттеуші сұраққа
жауап беруді немесе
құбылысты түсіндіру үшін
гипотеза құрады.
зерттеуші
гипотезаны
тексеруге
көмектесетін
ақпаратты немесе
деректерді
жинайды. Бұған
сауалнамалар,
бақылаулар немесе
эксперименттер
кіруі мүмкін.
Гипотеза
тұжырымдау
Деректерді
жинау
мұғалім қорытынды жасау
үшін статистикалық
әдістерді немесе басқа
құралдарды пайдаланып
жиналған деректерді
талдайды.
Қорытынды
және жалпылау
зерттеушілер белгілі бір
факторлардың оқу
процестеріне әсерін
зерттеу үшін бақыланатын
эксперименттік
жағдайларды жасай алады.
Эксперимент
Анкеталар мен
сауалнамалар
мұғалім
оқушылардың
пікірлері,
көзқарастары
мен
тәжірибелері
туралы
деректерді
жинау үшін
құрылымдық
сауалнамалард
ы пайдаланады.

9.

бұл тікелей тәжірибесіз немесе демонстрациясыз теориялық білімді,
ұғымдар мен принциптерді жеткізуге баса назар аударылатын оқыту
тәсілі. Ол оқушыларға пәннің немесе тақырыптың негіздерін түсінуге
көмектесу үшін теориялық түсіндірулер мен материалды талдауға
негізделген.
ТЕОРИЯЛЫҚ
ӘДІСТЕР
бұл қандай да бір теориялар
мен модельдерді түсіну үшін
күрделі
нәрсенің жеңілдетілген
нұсқасын жасауды білдіреді.
Модельдеу
материалды терең түсіну
үшін әртүрлі бөліктерге
бөліп қарастыру.
Анализ
бұл ақпараттың
үлкен көлемінен
негізгі идеяларды
немесе ұғымдарды
бөліп алу процесі.
бұл әртүрлі элементтерді
немесе идеяларды жаңа
тұтастыққа
біріктіру.
Абстракция
Синтез

10.

бұл зерттеуші зерттегісі келетін
құбылыстарды немесе жағдайларды
мұқият бақылайтын және ақпаратты
жазатын бастапқы кезең.
Жаппай бақылау
Ішінара бақылау
Ашық бақылау
Жасырын бақылау
Тікелей бақылау
Жанама бақылау
Қысқа,ұзақ мерзімді бақылау
бұл білім алушыларды оқыту үшін математикалық
принциптерді, есептер мен тұжырымдамаларды
қолданатын оқыту стратегиясы.
МАТЕМАТИКАЛЫҚ
ӘДІСТЕР
бақылаулар мен алдын ала
зерттеулерге сүйене
отырып, зерттеуші сұраққа
жауап беруді немесе
құбылысты түсіндіру үшін
гипотеза құрады.
зерттеуші
гипотезаны
тексеруге
көмектесетін
ақпаратты немесе
деректерді
жинайды. Бұған
сауалнамалар,
бақылаулар немесе
эксперименттер
кіруі мүмкін.
Тіркеу
Ренжирование
(тәртіпке келтіру)
Шакалалық
мұғалім қорытынды жасау
үшін статистикалық
әдістерді немесе басқа
құралдарды пайдаланып
жиналған деректерді
талдайды.
Графикалық
құрылыс
Корреляция
әдісі
Факторлық
анализа
зерттеушілер белгілі бір
факторлардың оқу
процестеріне әсерін
зерттеу үшін бақыланатын
эксперименттік
жағдайларды жасай алады.
мұғалім
оқушылардың
пікірлері,
көзқарастары
мен
тәжірибелері
туралы
деректерді
жинау үшін
құрылымдық
сауалнамалард
ы пайдаланады.

11.

Ауызша оқыту әдістері ақпаратты жеткізу және
танымдық процестерді ынталандыру үшін ауызша
құралдарды қолдануға негізделген.
Баяндамалар
Дәрістер
Талқылаулар
Диалогтар
Ауызша
оқыту
әдістері
Эсселер
Әңгіме

12.

Көрнекі әдістер ақпаратты көрнекі және түсінікті
түрде ұсыну үшін визуалды және аудиовизуалды
құралдарды пайдаланады.
Көрнекі материалдар
Иллюстрациялар
Диаграммалар
Презентация
Көрнекі
әдістер
Модельдер
Құрал-жабдықтар

13.

Практикалық әдістер оқушылардың оқу процесіне белсенді
қатысуына баса назар аударады және оларға білімді іс жүзінде
қолдануға мүмкіндік береді.
Модельдеу
Зертханалық жұмыстар
Топтық жобалар
Рөлдік ойындар
Практикалық
әдістер
Экскурсия
Ойын

14.

4 лекция
Жеке тұлға тəрбиенің объектісі,
субъектісі ретінде жəне оның дамуы
мен қалыптасуының факторы

15.

Индивид (жеке адам) – тұқымқуалаушылық
қасиеттердің жалпы генотипін
тасымалдаушы, биоəлеуметтік тіршілік иесі.
Адам дүниеге келгенде индивид болып
туылады. Ол қоғамдық қатынастардың
объектісі, əрі субъектісі.
Тұлға - бұл өзіндік әртүрлі қасиеттер
жиынтығы, сана мен мінез-құлқы бар
бірегей адам

16.

Жеке адамды дамытудағы басты
факторлардың бірі – тəрбие. Олай болса,
тәрбиенің объектісі мен субъектісі де - жеке
тұлға болып табылады.
Тəрбие балалардың жеке ерекшеліктеріне
байланысты іске асырылып, адамдардың,
қоғамның айнасына айналады.
Солайша, тәрбиенің негізгі мақсаты баладан жеке тұлғаны өсіріп шығару, оны
қоғамда өз әлеуметтік рөлі бар мүше етіп,
еңбекке баулу, өмірге дайындау болып
табылады

17.

Педагогика баланы барлык жағынан және
жанама зерттейді, бұл туралы өз кезінде
К. Д. Ушинский: «Егер педагогика адамды
барлық жағынан тәрбиелегісі келсе, онда
оның адамды барлық жағынан тануы да
керек», деген.
Материалистік философия орта мен биологиялық нышандар қатарында тәрбиеге
ерекше орын бөледі,тәрбие жеке тұлғаның даму мен қалыптасуының үшінші факторы.
Материалистік түсінікте жеке тұлға тек объект ретінде ғана емес, сонымен қатар, ең
бастысы, тәрбиенің субъектісі ретінде, өзіндік қайта құру қызмет-әрекетінің субьектісі
ретінде қарастырылады.

18.

Жеке тұлғаның дамуын түсіндіретін биологизаторлык
бағыт ерте заманнан бастау алады. Сонау Платон(427-347
ж.ж.
6.3.б.), Аристотель (384-322 ж.ж. б.з.б.) өз кездерінде-ақ
адамдардың қоғамдық міндеттерін олардың табиғаты
анықтайды деп санаған.
Аристотельдің пікірінше, туылған сәтінен бастап-ак кейбір
адамдар бағыну ушін, ал кейбіреулері билік ету үшін
жаралған. XVI ғасырда пайда болған преформизм
(латынша - қайта құру, өзгерту) деген философиялық ағым
төмендегідей ойды ұстанған: адамның ұрыгында болашақ
жеке тұлганың барлык қасиеттері бар, ал даму олардың
тек сандык жағынан артуын ғана
білдіреді.
Бұл орайда әлеуметтік факторлар
мен тәрбиенің маңызы жоққа шығарылған.

19.

ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ
ДАМУЫ
Даму дегеніміз - төменнен жоғарыға, қарапайымнан
күрделіге қарай қозғалыс. Сатылай эволюциялық
ауысу немесе революциялық секіріс түрінде жүзеге
асатын жоғары сапалы күйге қарай спиралды өрлеу
процесі.
Даму кезінде барлық философиялық заңдар жүзеге
асады: өзгеру, санның сапаға ауысуы, бір сапаны басқа
бір сапага ауысуы (бұл орайда бір нәрсе алынып
тасталады, «теріске шыгарылады»).
Бұл қозғалыс, өзгеріс жеке тұлғаның дамуының
қозғалыс күші болып келетін қарама- қайшылыктар
күресі арқылы жүзеге асады.
Даму табиғатқа, қоғамга
және әрбір жеке тұлғаға
тән жалпы қасиет болып
табылады.

20.

Педагогика және психология балалардың жас ерекшеліктеріндегі ширақтықты,
өзгерімпаздықты айқындайды, тәрбиеленушінің және қоршаған ортамен
жасайтын қарым — қатынастар жүйесіне тәуелді болатынын атап көрсетеді.
Оқыту барысында әр оқушыны жан-жақты зерттей келе мұғалім осы
өлшемдерге дәл келетін оқушыны тауып және де сол өлшемдерді өзгертуге,
қолдануға болатын тиімді, әр қилы тапсырмалар қолдану керек екенін
болашаққа міндет етіп алу керек.
Сапалы оқыту-мұғалім бейнесімен танылатын сан алуан элементтер арасындағы
байланыс болып табылады, ол өзі белгілі бір деңгейде тәуелді жағдайлар
жасалған кезде жүзеге асырылады. Сапалы оқыту оқушылардың, қоршаған орта
жағдайы және оқыту, білім алу мүмкіндіктерінің бірлігі ретінде қарастырылады.

21.

Н
Ы
Ң
З
Ғ
Ы
А
Р
Р
А
А
Л
Х
Р
М
А
З
ЕТ
А
!