Цiэпапщiэ. Темэр еханэ классым щаджкIэ къэгъэсэбэпын

1.

2.

Мурадхэр: еханэ классым цIэпапщIэ темэр
щаджкIэ къэгъэсэбэпын.
Къалэнхэр: цIэпапщIэм и мыхьэнэр, ар
предметхэм я цIэм я пIэкIэ къызэрыкIуэр
егъэщIэн.
ЦIэпапщIэ
лIэужьыгъуэхэр
зыхагъэкIыфу,
ахэр
псалъэухам
къыщагъэсэбэпыфу, упщIэхэм жэуап иратыфу,
еджакIуэхэр егъэсэн.

3.

ЦIэпапщIэр
зи щхьэ хущыт псалъэ лъэпкъыгъуэщ
УпщIэхэр:
ХЭТ?... СЫТ?...
Предметхэр, щытыкIэхэр,
бжыгъэхэр къегъэлъагъуэ,
ауэ я цIэ дыдэр
къриIуэркъым

4.

ЦIэпапщIэхэм предмет, щытыкIэ, бжыгъэ белджылы
къагъэлъагъуэркъым.
Абыхэм къагъэлъагъуэ мыхьэнэм белджылыгъэ
щигъуэтыр ар къозыгъащIэ псалъэ е псалъэуха
щыщыIэм дежщ:
Дэ (еджакIуэхэм) нобэ гъэщIэгъуэн куэд къэтщIащ.
Ар (Азэмэт) унэм къыщIыхьащ.
Фэ (Линэрэ Азрэтрэ) нэхъ фегугъуу фтхащ.
Псалъэухам пкъыгъуэ нэхъыщхьэуи пкъыгъуэ
етIуанэуи хоувэ.
ПадежкIэ зэхъуэкIа мэхъу.

5.

Къагъэлъагъуэ елъытауэ зэщхьэщокI:
Щхьэ цIэпапщIэхэр
Зыгъэлъагъуэ цIэпапщIэхэр
Еигъэ цIэпапщIэхэр
ЗэрыупщIэ цIэпапщIэхэр
Относительнэ цIэпапщIэхэр
Белджылыгъэ цIэпапщIэхэр
Белджылыншагъэ цIэпапщIэхэр
Мыхъуныгъэ цIэпапщIэхэр

6.

Щхьэ цIэпапщIэм къагъэлъагъуэ
псалъэр жызыIэ, зыжраIэ, зэпсалъитIым зи гугъу ящI:
сэ, дэ, уэ, фэ, ар, ахэр.
Щхьэуэ щы щыIэщ:
япэ щхьэ
етIуанэ щхьэ
ещанэ щхьэ
СЭ – ДЭ
псалъэр жызыIэр
къагъэлъагъуэ
УЭ – ФЭ
псалъэр зыжраIэр
къагъэлъагъуэ
АР –АХЭР
зи гугъу ящI щхьэр
къагъэлъагъуэ

7.

Псалъэухам пкъыгъуэ нэхъыщхьэуи пкъыгъуэ
етIуанэуи хоувэ: ПОДЛЕЖАЩЭУ (Ар усэ фIыуэ къоджэ),
ДОПОЛНЕНЭУ (Аслъэн уэ тхылъ къуитащ), СКАЗУЕМЭУ
(Сэращ пэшыр нобэ къабзэу зэлъыIузыхар)
Щхьэ цIэпапщIэхэм я закъуэ, куэд бжыгъэ
Щхьэхэр
Закъуэ бжыгъэ
Куэд бжыгъэ
Япэ щхьэ
сэ
дэ
2 - нэ щхьэ
уэ
фэ
3 - нэ щхьэ
ар
ахэр

8.

ЦIэпапщIэхэм я склоненэр
ЯПЭ ЩХЬЭ
ЕТIУАНЭ ЩХЬЭ
ЕЩАНЭ ЩХЬЭ
П
А
Д
Е
Ж
Закъуэ
бжыгъэ
Куэд
бжыгъэ
Закъуэ
бжыгъэ
Куэд
бжыгъэ
Закъуэ
бжыгъэ
Куэд бжыгъэ
И.
Э.
П.
О.
сэсэсэ-р-кIэ
сэ-рауэ
дэдэдэ-р-кIэ
дэ-рауэ
уэуэуэ-р-кIэ
уэ-рауэ
фэфэфэ-р-кIэ
фэ-рауэ
а-р
а-бы
а-бы-кIэ
а-рауэ
а-хэ-р
а-бы-хэ-м
а-бы-хэ-м-кIэ
а-хэ-рауэ

9.

ЦIэпапщIэхэр къагъэсэпэп зы псалъэр зыбжанэрэ
къытрамыгъэзэн папщIэ
Зыдогъапщэ
Сэ
пщэдей
школым
сокIуэ.
Школым
сэ
ныбжьэгъу куэд щызиIэщ.
Ныбжьэгъухэр пщIантIэм
къыщыспэплъэнущ.
Сэ пщэдей школым сокIуэ.
Абы сэ ныбжьэгъу куэд
щызиIэщ. Ахэр пщIантIэм
къыщыспэплъэнущ.

10.

ЕгъэбыдылIэн
ЦIэпапщIэхэр къыхэх:
а) япэ щхьэ, закъуэ бжыгъэ
абы, фэ, дэркIэ, сэ
б)ещанэ щхьэ, куэд бжыгъэ
уэркIэ, ахэр, сэрауэ, дэ
в) япэ щхьэ, куэд бжыгъэ, И.п.
дэ, фэрауэ, абыкIэ, сэ
г)етIуанэ щхьэ, закъуэ бжыгъэ, П.п.
фэ, уэркIэ, арауэ, дэркIэ

11.

Зыкъыдопщытэ
ЦIэпапщIэхэр къыхэх:
а) япэ щхьэ, закъуэ бжыгъэ
сэ
б)ещанэ щхьэ, куэд бжыгъэ
ахэр
в) япэ щхьэ, куэд бжыгъэ, И.п.
дэ
г)етIуанэ щхьэ, закъуэ бжыгъэ, П.п.
уэркIэ

12.

Текстым фыкъеджэ
Тынш уи гугъэ жэщ щысыныр?
Ар зэфIэлъу нэху къекIащ.
Модэ еплъыт, пIэ къыфIэщIри
ТхапIэ стIолым тежеящ.
Дэ тщIэрэ зэфIэлъу нэху къекIар?
НтIэ, дощIэ
Хьэуэ, тщIэркъым

13.

УпщIэ худогъэув псалъэ
къыхэгъэщахэм
Хэт? Сыт?
Ар зэфIэлъу нэху къекIащ.
Къербэч зэфIэлъу нэху къекIащ.
Джэдур зэфIэлъу нэху къекIащ.

14.

Ар зэфIэлъу нэху къекIащ.
Къербэч зэфIэлъу нэху къекIащ.
I.Къыхэгъэща псалъэр сыт хуэдэ псалъэ
лъэпкъыгъуэ?
2.Сыт хуэдэ пкъыгъуэу псалъэухам къыщыкIуа?
3.ЦIэпапщIэр зэрыт щхьэр, бжыгъэр?

15.

ЦIэпапщIэр зи щхьэ хущыт псалъэ лъэпкъыгъуэщ,
къегъэлъагъуэ
ауэ я цIэ дыдэр

16.

ЦIэпапщIэхэр – зи щхьэ хущыт псалъэ
лъэпкъыгъуэщ. Абы предметхэр, щытыкIэхэр,
бжыгъэхэр къегъэлъагъуэ, ауэ я цIэ дыдэр
къриIуэркъым.