Соғыстан кейін қазақстандықтардың өмірі қалай өзгерді

1.

2.

• Ойланып көрейік!
• - Ұлы Жеңістен кейін КСРО халқының
тағдыры қандай болуы мүмкін?
• - Демографиялық жағдай мен
ауылшаруашылықта не қатты өзгеріске
ұшырады деп ойлайсыздар?

3.

10.1 АҚазақстан Ұлы Отан соғысынан кейінгі
жылдарда (1946-1953 жж.)
Сабақтың тақырыбы:
Соғыстан кейін қазақстандықтардың өмірі қалай өзгерді?
Тарихи концепт: өзгеріс пен сабақтастық

4.

Оқу мақсаты:
демографиялық өзгерістердің себеп-салдарларлық
байланысын талдау арқылы дәйекті қорытынды жасау;
Кеңес үкіметі кезіндегі ауыл шаруашылығында орын
алған өзгерістерге баға беру;
Өнеркәсіптің ахуалын анықтап, қорытынды жасау.
Бағалау критерийлері:
Соғыстан кейінгі Қазақстанның демографиялық
жағдайы, ауыл шаруашылық және өнеркәсіп
саласындағы өзгерістердің себеп-салдарын анықтап,
дәлел келтіру арқылы қорытынды жасау.

5.

Талқылау
https://www.youtube.com/watch?v=f98W4YY5d_k
Ұлы Жеңістен кейін
КСРО халқының
тағдыры қандай болды?

6.

Соғыстан кейінгі шығынның
көрсеткіштері (КСРО бойынша)
Адам шығыны
27 млн.
Қирады:
қала
1 700
Елді мекендер
70 мың.
завод және фабрика
31 850
Шахта
1135
Темір жол, км
65 мың.
Шығын
2,5 трл руб

7.

Зерттеу
Мұғалімге ұсыныс: Топтық жұмысты каналдар ашып,
https://jamboard.google.com/ арқылы ұйымдастыруға болады.
Зерттеу сұрағы: соғыстан кейінгі Қазақстанның ахуалы
қандай болды?
• Топтық жұмыс: тақырып бойынша сенімді сайт мәліметтерін
қолданып, өзара ізденіс жасап, кестені толтыру.
1-топ: демографиялық жағдайы
2-топ: ауыл шаруашылық жағдайы
3-топ: өнеркәсіптің жағдайы
Осы сілтеме арқылы тақырып бойынша бейне көруге болады.
https://bilimland.kz/kk/subject/qazaqstan-tarihy/9-synyp/sohystan-kejingizhyldardahy-qazaq-ksr-ining-aleumettik-ehkonomikalyq-damuy?mid=17442ce0b763-11e9-86bb-51be34f2db3d

8.

1-топ: Демографиялық жағдайы:
Өзгерістер
+
дәлел
Өзгерістер
-
дәлел
Дескрипторлары:
Соғыстан кейінгі Қазақстанның демографиялық жағдайдың өзгерістерін
анықтап, оң және теріс әсерлеріне кемінде 3 дәлел келтіріп, қорытынды
жасайды.
деректерді және алған білімінді қолданып, әлеуметтік жағдайдың
мемлекеттің демографиясын өзгертудегі маңыздылығын негіздейді

9.

2-топ: Ауыл шаруашылық жағдайы:
Өзгерістер
+
дәлел
Өзгерістер
-
дәлел
Дескрипторы:
Соғыстан кейінгі Қазақстанның ауыл шаруашылық саласындағы
өзгерістерді анықтап, оң және теріс әсерлеріне кемінде 3 дәлел келтіріп,
қорытынды жасайды.

10.

3-топ: Өнеркәсіп жағдайы:
Өзгерістер
+
дәлел
Өзгерістер
-
дәлел
Дескрипторы:
Соғыстан кейінгі Қазақстанның өнеркәсіп саласындағы өзгерістерді анықтап,
оң және теріс әсерлеріне 3 дәлел келтіріп, қорытынды жасайды.

11.

Мүмкін болатын жауаптар
Демографиялық жағдайы:
Өзгерістер
+
дәлел
Өзгерістер
-
дәлел
Солдаттардың әскер
қатарынан босатылуы
(демобилизация)
КСРО бойынша 8,5
млн.адамды құрады
Тоталитарлық саясат
шеңберіндегі лагерлер
жүйесінің сақталуы.
1950 жылдың басында
КСРО түрмелерінде –
5,5 млн-дай тұтқын
болды. АЛЖИР,
Карлаг, Степлаг, т.б
1947 жылы
желтоқсанда
карточкалық жүйе
жойылды.
Ақша реформасы
жүргізілді.
Сомның сатып алу
құнының
көтерілуімен қатар
еңбекшілердің
жалақысы да өсті
Репрессияның
жалғасуы
«Халық жауы»,
«социолизм
жауларына»қарсы
науқан жалғасты.
«Ленинградтық іс», «
дәрігерлер ісі» т.б
Қазақстан көпұлтты
елге айналды
Депортациның
жалғасуы

12.

Мүмкін болатын жауаптар
• Ауыл шаруашылық жағдайы:
Өзгерістер
+
дәлел
Өзгерістер
-
дәлел
Ауыл
шаруашылығының
өнімдерінің бағасы
төмендетілді. (3 рет)
Негізгі өнімдердің, нан
және наннан жасалған
өнімдердің, еттің,
өнеркәсіп өнімінің бағасы
арзандады.
ауыл шаруашылық
техниканың жетіспеуі
Соғыстың зардаптары:
1710 қала, 70000 ауыл
қирады, 32000 өнеркәсіп,
100000 ауыл шаруашылық
кәсіпорны бүлінді және 2
млн. адам қираған үйде
тұруға мәжбүр болды.
Техниканы
қамтамассыз ету үшін
мемлекет қаржы бөлді.
1950 жылы еліміздегі
колхоздарда (76%) МТСтер (машина-трактор
станциялары) жұмыс істеді.
жұмыс күшінің аздығы
КСРО соғыста 27 млн.
адамнан айырылды.
Қазақстанда 1млн197мың
адам соғысқа кетіп, соның
600мың адамы оралмады.
Үкімет өзін қамтамасыз
ете алмайтын ұсақ
колхоздарды біріктіре
бастады.
1945 жылы: 6737,
1952 жылы2047 калхоз
болды
Ауыл шаруашылығының
өнімдерін мемлекет
арзан бағамен сатып
алған.
1946 жылы Кеңестер
Одағының біраз өңірін
аштық жайлады.
Мал саны өсті
Ірі қара мал -27%
Қой мен ешкі -70%
Жылқы – 71%

13.

• Өнеркәсіп жағдайы:
Мүмкін болатын жауаптар
Өзгерістер
+
дәлел
Өзгерістер
-
дәлел
Өнеркәсіптің
конверсиялануы.
Соғысқа бейімделген
өнеркәсіптің бейбіт
тұрмыс өндірісіне
бейімделуі.
1946 жылдан бастап 7500
өнеркәсіп орындары қайта
іске қосылды. Мысалы,
Алматы Киров атындағы
зауыты; Алматы ауыр машина
жасау зауыты т.б.
Жұмысшылар мен
қызметкерлердің
айлық жалақысы
бір жарым есе ғана
өсті.
1950 жылы 64 сомға тең болды.
Жұмыс күшінің
көбеюі
1945- 1044 мың (304 мың
өнеркәсіпте);
1950 жылы 1403,3 мың(336
мың өнеркәсіпте).
Жоғары
мамандардың үлкен
қалалардағы ірі
кәсіпорындарға
шоғырланды.
Әлеуметтік саясатқа, халықтың
тұрмыс деңгейіне кері әсерін
тигізді. Мысалы, жұмысшылар
жалдамалы үйде, азық-түлік
жетіспеушілігі, мерзімнен тыс
жұмысқа тартылуына әкеліп
соқтырды. 1959 жылы
Теміртаудағы әлеуметтік
теңсіздікке наразылық
тудырды.
Ауыр өнеркәсіппен
бірге жеңіл және
тамақ
өнеркәсіптерінің
қуаты артты.
1950 жылы 483 шақырымға
созылған Мойынты-Шу
теміржолы салынды.
Байланыс, коммуникация
жүйелері де дамыды. 1949
жылы Алматы автоматтық
станция арқылы
республиканың 56 қаласымен
байланыстырылды.
Өнеркәсіптің тек
шикізаттық бағытта
дамуы
Жоғары білікті мамандардың
жетіспеушілігін тудырып,
экологиялық тепе-теңдіктің
бұзылуы.

14.

Талқылау
Соғыстан кейінгі Қазақстанда орын алған
өзгерістердің туындауына қандай
жағдайлар себеп болды?

15.

Соғыстан кейінгі Қазақстанда орын алған
өзгерістердің туындауына қандай
жағдайлар себеп болды?
Ұлы Отан соғысының аяқталуы
Конверсия, демобилизация
Тоталитарлық жүйе
Бесжылдық жоспар

16.

Деректі талдау
Деректен қандай маңызды ақпарат алуға болады?
Деректе ұсынылған статистикалық мәліметтен қандай қорытынды жасауға болады?
Дерекке өз тарапыңнан қандай қосымша мәлімет ұсына аласың?
Дерек
Әлеуметтік-саяси, экономикалық үрдістер республика халқының құрамында, оның табиғи
қозғалысы, көші-қон процестері, әлеуметгік құрылымы және т.б. көрсеткіштерінің өзгерістерінде
демографиялық дағдарыс сипатында көрінді. Мысалы, 1937 жылы республика халқы 1926 жылғы
санақпен салыстырғанда 1,3 есе, соның ішінде, қазақтар — 1,7 есе, украиндар — 1,6 есе, өзбектер
— 1,9 есе, қырғыздар — 2,1 есе, басқа ұлт өкілдері — 1,6 есе кемісе, елге сырттан қоныс аудару
саясатының пәрменді жүргізілуіне байланысты орыстар — 1,5 есе, немістер — 1,6 есе, татарлар
— 1,1 есе көбейген. КСРО-дағы халық санының жоспарланған деңгейден 11 миллионға кемдігін
көрсеткен 1937 жылғы санақ Кеңес өкіметінің 1917-1933 жылдары жүргізген саясатының
демографиялық дағдарыстарға әкелгенінен хабардар етті. Сондай демографиялық дағдарыс 19391959 жылдар аралығында да өтті. 1939-1959 жылдардың қазақ тарихындағы ерекшелігі сонда,
егер моңғол шапқыншылығы кезінде қазақ халқының шығыны нәсілдік бейнесін өзгертуге дейін
жеткізіліп, жонғар шапқыншылығы кезінде 2/3-сі жойылып, ал, 1931-1933 жылдардағы
ашаршылық кезіңде 2,2 млн адамынан — жартысынан айырылса, 1939-1959 жылдар аралығында
кеңес өкіметінің сыналап жүргізген көші-қон саясатының нәтижесінде, қазақтардың өз жеріндегі
үлесі 29,8%-ға дейін төмеңдеп, Қазақстан халқының үштен бірін де құра алмаған мүшкіл
жағдайды бастан кешті.
© e-history.kz

17.

Қорытынды
Демография
Экономика
Соғыстан кейін
орын алған
өзгерістер
салалар
арасында бірбіріне қалай
әсер етті?
Әлеумет
Саясат

18.

Үй жүмысы. “Соғыстан кейін Қазақстандықтардың
өмірі жақсы/нашар болды”
Позиция (мен солай санаймын, ойлаймын,
есептеймін)
Түсіндіру (....себебі,)
Мысал (мен мұны мынадай мысал арқылы дәлелдей
аламын....)
Салдар (айтылған мәселе бойынша мынандай
қорытынды жасаймын....)

19.

Рефлексия
- нені білдім, нені үйрендім
- нені толық түсінбедім
- немен жұмысты жалғастыру қажет