Бас ми нервтерін анықтау жолдары

1.

ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
БӨЖ
ТАҚЫРЫП: V,VII, XII БАС МИ
НЕРВТТЕРІН ЗЕРТЕУ
Қабылдаған:Алдабергенова Ш
Орындаған:Жұманова Д
2024 жыл

2.

Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.VII нерв жүйесін анықтау
2. V нерв жүйесін анықтау
3.XII нерв жүйесін анықтау
4. Қорытынды
5.Пайдаланылған әдебиет
2024 жыл

3.

Кіріспе
Рефлекс(лат
reflexus
—
кері
қайтарылған,
шағылысқан) — ағзаның ішкі немесе сыртқы
тітіркендіргіштер әсеріне орталық жүйке жүйесінің
қатысуымен қайтаратын жауабы. Рефлекс туралы
түсінікті алғаш рет ұсынған француз философы
Р.Декарт (1596 — 1650). Ол Рефлексті санаға тәуелсіз,
жан әрекетінің нәтижесі деп есептеді. “Рефлекс”
терминін жүйке жүйесі физиологиясына чех ғалымы
Й.Прохаска (1749 — 1820) енгізді. Бұл ілімді орыс
ғалымдары И.М. Сеченов пен И.П. Павлов одан әрі
дамытты. Рефлекс дененің белгілі бір бөлігінде
орналасқан
рецепторлардыңтітіркенуінен
басталады. Рефлекс тудыратын қозудың жүріп
өтетін жолын рефлекс доғасы дейді.
2024

4.

Үшкіл нервын анықтау
Үшкіл (V) ми жүйкесінің рефлекстері — оның сезімтал және
қозғалыс қызметтеріне байланысты. Ең маңызды рефлекстерге
қабақ (корнеалды) рефлекс және төменгі жақ рефлексі жатады.
1. Қабақ (корнеалды) рефлексі
Негізгі қызметі: Бұл рефлекс көзді қорғауға бағытталған.
Қасаң қабыққа (корнеа) әсер еткенде көзді жылдам жабу
арқылы көзді жарақаттанудан немесе сыртқы заттардан
қорғайды.Рефлекстің
механизмі:Сезімтал
бөлігі:
Қасаң
қабықтың (корнеа) тітіркенуі кезінде үшкіл жүйкенің бірінші
тармағы – көз жүйкесі (n. ophthalmicus) сигналды
қабылдайды.Қозғалыс бөлігі: Содан кейін бұл сигнал жетінші
(VII) ми жүйкесіне (бет жүйкесі) беріледі, ол көз
айналасындағы бұлшықеттерді (m. orbicularis oculi) жиырып,
қабақты жабуға әкеледі. Тексеру әдісі:Дәрігер науқастың қасаң
қабығына мақта немесе жұмсақ затпен жеңіл тиіп, қабақтың
рефлекторлық жабылуын тексереді.Қалыпты жағдайда науқас
рефлекторлық түрде көзін жұмады. Егер бұл рефлекс бұзылса,
үшкіл немесе бет жүйкелерінде ақау болуы мүмкін.

5.

Үшкіл нервын анықтау
2. Төменгі жақ рефлексі (шайнау рефлексі)
Негізгі қызметі: Бұл рефлекс шайнау бұлшықеттерінің жұмысына жауап береді және
төменгі жақтың кернеуін тексеруге арналған.Рефлекстің механизмі:Сезімтал және
қозғалыс бөлігі: Үшкіл жүйкенің үшінші тармағы — төменгі жақ жүйкесі (n. mandibularis)
шайнау бұлшықеттерінің иннервациясына жауап береді. Бұл тармақ сенсорлық
сигналдарды да, қозғалыс импульстарын да береді.Төменгі жақ бұлшықеттеріне жеңіл
балғашықпен әсер еткенде, жүйке бұлшықетті жиырылуға мәжбүр етеді, осылайша
төменгі жақ қозғалады.Тексеру әдісі:Дәрігер төменгі жаққа балғашықпен жеңіл соққы
жасап, рефлекторлық жауапты бақылайды Қалыпты жағдайда төменгі жақ жеңіл
қозғалады немесе шайнау бұлшықеттері сәл керіледі. Егер рефлекс күшейсе немесе
әлсіресе, үшкіл жүйкенің қызметінде бұзылу бар дегенді білдіруі мүмкін.
2024

6.

Бет нервын анықтау
Жетінші нерв (фасциалды жүйке) — бет бұлшықеттерінің қозғалысына, бет
сезімталдығына және дәм сезіміне жауапты жүйке. Оны анықтау және тексеру үшін
бірқатар клиникалық әдістер мен тесттер қолданылады, себебі ол беттегі
бұлшықеттерді иннервациялайды және бет асимметриясын тудыруы мүмкін.
Жетінші нерв жүйесін анықтау тәсілдері:
1. **Бет бұлшықеттерінің симметриясын бақылау**: - Науқасқа қарапайым бет
қимылдарын жасау сұралады, мысалы:- Маңдайын қатты жиыру. - Көзін қатты
жұмып ашу. - Күлкі немесе жымию.- Еріндерін жинау немесе ысқырып көру. - Бұл
әрекеттер кезінде бет бұлшықеттерінің қозғалысы бағаланады. Егер бір жақ бет
бұлшықеттері әлсіресе немесе қозғалмаса, бұл жетінші нервтің зақымдануын
көрсетуі мүмкін.
2. **Корнеалды рефлекс тексеруі**:Бұл тест жетінші және бесінші нервтерді тексеру
үшін қолданылады. Дәрігер науқастың көз қабағына ақырын тигізеді, егер көз
қабағы жабылмаса, жетінші нервтің бұзылысы бар болуы ықтимал.
3. **Taste (дәм сезу) тесті**:Жетінші нерв тілді иннервациялайтындықтан, оның
бұзылыстарын анықтау үшін дәм тесті қолданылады. Тілдің алдыңғы екі бөлігінде
тәтті, қышқыл немесе ащы заттар арқылы дәм сезу қабілетін тексеру жасалады.
4. **Bell феномені**:Науқастан көзін қатты жұмып көр деп сұрағанда, көздің төменгі
жағы автоматты түрде жоғарыға көтеріледі. Бұл құбылыс **Bell феномені** деп
аталады және жетінші нервтің зақымданғанын көрсете алады.
5. **Стимуляция тесттері**: Электрофизиологиялық зерттеулер жетінші нервтің
қызметін тексеру үшін қолданылады. Жүйке талшықтары электрлік ынталандыру
арқылы тексеріледі, нәтижесінде бұлшықеттердің реакциясы бағаланады.
Жетінші нервтің функцияларының бұзылуы көбінесе **бет нервінің салдануы**
(Белл салдануы) сияқты патологияларда көрінеді, сондықтан жоғарыда аталған
тесттер диагноз қою үшін маңызды.

7.

IX ми нервын зерттеу
Тоғызыншы нервті анықтау және тексеру тәсілдері:
1. Жұтыну рефлексін тексеру (глоточный рефлекс):• Дәрігер науқастың
жұтқыншақ аймағын (мысалы, тілдің артқы жағы немесе жұтқыншақ
қабырғасы) жеңіл тітіркендіреді. Қалыпты жағдайда, адам жұтыну рефлексін
көрсетеді, ал бұл рефлекс болмаса, тоғызыншы нервтің қызметі бұзылған
болуы мүмкін.
2. Дәм сезу тесті: • Тоғызыншы нерв тілдің артқы үштен бір бөлігін
иннервациялайды, бұл аймақ дәм сезуге жауапты. Науқастың тіліне түрлі
дәмдер (тәтті, қышқыл, ащы) қойылады, және тілдің артқы жағындағы дәм
сезу қабілеті тексеріледі. Егер дәм сезу бұзылса, бұл тоғызыншы нервтің
зақымдануын көрсетуі мүмкін.
3. Жұтқыншақтың сезімталдығын тексеру:• Науқастың жұтқыншақ
аймағының сезімталдығы тексеріледі. Жеңіл тітіркендіру кезінде (мысалы,
мақта таяқшасымен) сезімталдықтың төмендеуі немесе мүлдем болмауы
тоғызыншы нервтің бұзылысы туралы сигнал береді.
4. “А” дыбысын айтқызу: • Науқасқа “А” деп қатты айту тапсырылады, және
жұтқыншақтың бұлшықеттерінің симметриялы жұмыс істеуі бақыланады.
Егер бір жақта асимметрия байқалса, бұл тоғызыншы немесе оныншы
нервтің бұзылуы болуы мүмкін.
5. Увуланың орналасуын тексеру: • Тілшік (увула) қалыпты жағдайда ортада
орналасуы керек. Егер тілшік бір жаққа ығысса, бұл тоғызыншы жүйкенің
бұзылысының белгісі болуы мүмкін.
6. Құсу рефлексін тексеру: • Тоғызыншы нерв жұтқыншақтың рефлексіне
жауапты болғандықтан, құсу рефлексін тексеру арқылы оның қызметін
бағалауға болады. Бұл үшін жұтқыншақтың артқы қабырғасы жеңіл
тітіркендіріледі. Қалыпты жағдайда, бұл әрекет құсу рефлексін тудырады.

8.

Х нерв жүйкесін анықтау
Оныншы жүйкені тексеру және анықтау тәсілдері:
1. Жұтқыншақ және таңдай рефлекстерін тексеру:Таңдай рефлексі: Дәрігер
науқастың аузына қарап, “А” деп айтуын сұрайды. Қалыпты жағдайда
жұмсақ таңдай көтеріледі. Егер вагус жүйкесі зақымданған болса,
таңдайдың бір жағы көтерілмейді немесе асимметрия байқалады.Жұтыну
рефлексі: Жұтыну процесі тексеріледі. Вагус жүйкесі бұзылған жағдайда,
жұтыну кезінде қиындықтар туындауы мүмкін, әсіресе сұйықтықтармен.
2. Дауыс сапасын тексеру:Вагус жүйкесі дауыс байламдарын да
иннервациялайды. Егер жүйке зақымдалса, науқаста дисфония (дауыстың
әлсіреуі немесе өзгеруі), афония (дауыстың жоғалуы) немесе мұрын арқылы
шыққан сөйлеу пайда болуы мүмкін. Дәрігер науқастың даусына назар
аударып, қандай да бір өзгеріс бар-жоғын тексереді.
3. Жүрек және тыныс алу функцияларын бақылау:Вагус жүйкесі жүрек соғу
жиілігі мен тыныс алуды бақылайды. Жүйке зақымдалса, бұл симптомдар
жүрек ырғағының бұзылуы немесе тыныс алудың қиындауы арқылы көрінуі
мүмкін. Дәрігер жүрек соғысын және тыныс алуын тексеру үшін физикалық
тексеріс және электрокардиограмма (ЭКГ) сияқты тесттер қолданады.

9.

XI бас невтерін анықтау
1. Клиникалық Тесттер
Трапеция тәрізді бұлшықеттің функциясын тексеру: Пациенттің иықтарын көтеруін
сұрап, екі жағындағы бұлшықеттердің күшін салыстыру. Зақымданған жағында иық
төмен түседі немесе әлсіздік байқалады.
• Стерноклеидомастоидтық бұлшықеттің функциясын тексеру: Пациенттің басын
бұруын және оны қарсы жағына еңкейтуін сұрап, бұлшықеттің күшін бағалау.
Зақымданған жағында бұлшықеттің әлсіздігі немесе атрофиясы болуы мүмкін.
2. Нейровизуализациялық Тексерулер Магниттік-резонанстық томография (МРТ):
Нервтің зақымдануын немесе қысылуын анықтау үшін, мидың және мойынның МРТсі жасалады. Компьютерлік томография (КТ): Нервтің зақымдануын немесе
құрылымдық өзгерістерін тексеру үшін қолданылуы мүмкін.

10.

XII бас невтерін анықтау
1. Клиникалық Тексеру Тілді шығару тесті: Пациентке тілін шығаруды
сұрау. Тілдің симметриясы мен қозғалысының толықтығын тексеру.
Тілдің қозғалысы: Пациенттен тілін әр түрлі бағытта (солға, оңға, жоғары,
төмен) қозғалтуын сұрау. Нервтің зақымдалуы болған жағдайда тілдің
қозғалысы шектелуі мүмкін. Тілдің пішіні мен тонусы: Тілдің атрофиясын
немесе дірілін тексеру.Атрофия зақымдану кезінде байқалады.
2. Балғамен Тексеру: Тілдің рефлекстері:Дәрігер балғамен тілдің түбіріне
немесе жақтың артқы жағына (жұтқыншақ рефлексі) әсер етіп, тілдің
қозғалысын бағалайды. Бұл рефлексті тексеру кезінде тілдің қозғалысы
мен реакциясы байқалады.

11.

Қорытынды
Бас нервтерін анықтау — неврологиялық жүйенің функционалдық
жағдайын бағалаудың маңызды бөлігі. Нервтер арқылы мидың,
мойынның және бет өңірінің түрлі бұлшықеттерінің қозғалысы,
сезімталдығы және рефлекстері бақыланады. Клиникалық
тексеру, нейровизуализация, электрофизиологиялық зерттеулер
сияқты әдістер арқылы дәрігер нервтердің дұрыс жұмыс істеп
тұрғанын немесе зақымдануын анықтай алады.
Осы тесттер мен әдістердің көмегімен нервтер қызметінің
бұзылуы, атрофия немесе басқа аномалиялар анықталады. Дұрыс
диагностика ауруларды ерте кезеңде анықтауға және тиімді
емдеуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

12.

Қорытынды әдебиет
1. “Clinical Anatomy” by Richard S. Snell
• Анатомияның клиникалық аспектілерін түсіндіреді, бас нервтерінің
құрылымы мен функцияларын қамтиды.
2. “Neurology: A Queen Square Textbook” by Charles Clarke, Richard Palmer
• Неврология бойынша кешенді білім береді, нерв жүйесінің аурулары
мен диагностикасы туралы ақпарат ұсынады.
3. “Fundamentals of Clinical Practice” by Robert H. Koff
• Клиникалық практикадағы негізгі принциптер мен әдістерді талдайды.
4. “Gray’s Anatomy for Students” by Richard L. Drake, A. Wayne Vogl
• Анатомияны түсінуге арналған классикалық мәтін, нервтердің
анатомиясын және функцияларын егжей-тегжейлі сипаттайды.

13.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ