6-сабақ Салқындау үдерісі (1)

1.

Тақырыбы: Салқындау үдерісі
№ 4 зертханалық тәжірибе «Салқындау үдерісін зерттеу»
7 сынып

2.

Оқу мақсаты
7.1.1.5 салқындау үдерісін зерделеу, салқындау қисығын салу
және оны талдау, бөлшектердің кинетикалық теориясына сай,
өз бақылауларын түсіндіру;
Бағалау критерийлері
Салқындау үдерісін зерделейді;
Салқындау қисығын салады және оны талдайды;
Бөлшектердің кинетикалық теориясына сай, өз бақылауларын
түсіндіре алады;
2
2

3.

Ой қозғау
Бейне ролик “Табиғаттағы су айналымы”
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10704/98.mp4
3

4.

Газ тәріздес заттардың конденсациясы
Сутек, оттек, озон, азот, су буы, аммиак және т.б. газ тәріздес
заттар бір жағдайларда сұйық күйге ауысуы мүмкін. Мұндай ауысу
тек
критикалық
температурада
жүзеге
асады.
Бөлме
температурасында су сұйық та, газ тәріздес күйде де болуы
мүмкін, ал азот пен оттек тек газ күйінде болады. Егер газдарды ең
төменгі температураға дейін салқындатса, онда газ сұйық күйге
айналады. Бұл процесс конденсация процесі деп аталады.
Конденсация – булануға кері процесс және табиғаттағы су
айналымы және суды тұщыландыруда маңызды процесс.
Конденсация процесі дистилденген су алуда қолданылады.
Бейне ролик “Конденсация үрдісі»
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10704/96.mp4
4

5.

Заттардың кристалдануы
Сұйық күйден қатты затқа айналу процесі кристалдану деп
аталатыны белгілі. Бұл процесс кристалдану немесе қату
температурасына жеткенде жүзеге асады.
Қату температурасы – қату процесі, яғни сұйық күйден
қатты күйге ауысу процесі жүретін температура.
Бейне ролик “Қату үрдісі»
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10704/100.mp4
5

6.

Заттардың салқындау қисығы
Таза заттың қыздырылуы немесе суытылуы әдетте фазалық
ауысуға алып келеді. Зат температурасының берілетін
(жойылатын) жылу мөлшеріне тәуелді өзгерісін көрсететін
қисық қыздыру (суыту) қисығы деп аталады.
Бейне ролик “Заттардың
салқындау қисығы»
https://cdn4.bilimland.kz/upload/
content/platform_lessons/
L_10704/80.mp4
6

7.

Бекіту тапсырмасы
1.Конденсация процесін көрсет.
а)қатты заттардың газға айналуы
б)газдың қатты күйге ауысуы
ә)газдың қатты затқа айналуы
в)газдың сұйыққа айналуы
2. Кристалдану процесін көрсет.
а)сұйықтықтың газға айналуы
ә)қатты заттардың сұйық күйге ауысуы
б)сұйықтықтың қатты затқа айналуы в)газдың сұйыққа айналуы
3.Тапсырмада заттарды салқындату процесінің сипаттамалары берілген.
Дұрыс сипаттамаларды тап.
а)Заттарды салқындатқанда температура өзгермейді.
ә)Заттарды кристалдау кезінде температура өзгермейді.
б)Заттардың қатаюы – химиялық құбылыс.
в)Заттарды салқындатқанда бөлшектер белгілі бір тәртіппен орналасады.
7

8.

Дұрыс жауап
1.Конденсация процесін көрсет.
а)қатты заттардың газға айналуы
ә)газдың қатты затқа айналуы
б)газдың қатты күйге ауысуы
в)газдың сұйыққа айналуы
2. Кристалдану процесін көрсет.
а)сұйықтықтың газға айналуы
ә)қатты заттардың сұйық күйге ауысуы
б)сұйықтықтың қатты затқа айналуы в)газдың сұйыққа айналуы
3.Тапсырмада заттарды салқындату процесінің сипаттамалары берілген.
Дұрыс сипаттамаларды тап.
а)Заттарды салқындатқанда температура өзгермейді.
ә)Заттарды кристалдау кезінде температура өзгермейді.
б)Заттардың қатаюы – химиялық құбылыс.
в)Заттарды салқындатқанда бөлшектер белгілі бір тәртіппен
орналасады.
8

9.

Бекіту тапсырмасы
4. Судың салқындау қисығында көрсетілген бөліктердің аталуын көрсет.
а)AB – судың салқындауы; BC – судың қатуы (кристалдануы); CD – мұздың қатуы
ә)AB – судың қатуы (кристалдануы); BC – судың салқындауы; CD – мұздың қатуы
б)AB – судың салқындауы; BC – мұздың қатуы; CD – судың қатуы (кристалдануы)
в)AB – мұздың қатуы; BC – судың қатуы (кристалдануы); CD – судың салқындауы
9

10.

Дұрыс жауап
4. Судың салқындау қисығында көрсетілген бөліктердің аталуын көрсет.
а)AB – судың салқындауы; BC – судың қатуы (кристалдануы); CD – мұздың
қатуы
ә)AB – судың қатуы (кристалдануы); BC – судың салқындауы; CD – мұздың қатуы
б)AB – судың салқындауы; BC – мұздың қатуы; CD – судың қатуы (кристалдануы)
в)AB – мұздың қатуы; BC – судың қатуы (кристалдануы); CD – судың салқындауы
10

11.

№4 зертханалық тәжірибе
«Салқындау үдерісін зерттеу»
Жұмыстың мақсаты:
- сапалық және сандық мәліметтер жинақтау;
- зерттеу нәтижелерін тиісінше көрсету әдісін таңдау;
Құрал-жабдықтар: су, термометр, стақан, секундометр.
Жұмыс барысы: Практикалық жұмыс дәптеріне орындайды.
Оқушылар зертханалық жұмысты орындамас бұрын мұғалім
нұсқаулықты жасайды және оқушының әр қадамын бағыттап
отырады. Қауіпсіздік техника ережесін естеріне салады.
Бейне ролик “Судың қату кезіндегі әрекеті”
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10704/100.mp4
11

12.

№4 зертханалық тәжірибе
1.Ыстық судан 200 мл алып химиялық стақанға құйыңдар.
Бастапқы температурасын белгілеп(термометр көмегімен),
жазып алыңдар.
2.Кристаллизаторға суытқыш қоспа салып, ішіне стақандағы
суды қойып, температура өзгерісін әрбір минут сайын
белгілеп, уақыт пен температура байланысын көрсететін
кестеге жазыңдар.
Уақыт/
мин
оС
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
12

13.

№4 зертханалық тәжірибе
3. Бақылаулар қорытындысын графикпен өрнектеңдер:
Дескриптор:
- ҚТ ережелерді сақтап, тәжірибелерді орындады;
- термометр көрсеткіштерінің өзгерісін дұрыс әрбір минут сайын өлшеп жазды;
- осьтерді дұрыс таңдап процесті толық сипаттайтын график сызды.
- өз жұмыстарын бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіреді, дәйекті
аргументтер келтіру арқылы қорытындылай алады.
13

14.

Қорытынды
Бүгінгі сабақта
Салқындау үдерісін зерделедім;
Салқындау қисығын салдым және оны талдадым;
Бөлшектердің кинетикалық теориясына сай, өз бақылауларын
түсіндіре аламын;
14

15.

Оқу тапсырмасы
Қандай адамдардың ағзасында молекулалар
жылдам қозғалады: сау адамдарда ма, әлде суық
тиіп сырқаттанған адамдарда ма?
15

16.

Қосымша ресурстар
- химия оқулығы 7 сынып Оспанова М.Қ., Белоусова Т.Г.
- https://bilimland.kz/kk/ 7-synyp/
- https://smk.edu.kz/
16