Синапс. Соматикалық рефлекстік доғалар құрылысы (1)

1.

Қалыпты физиология кафедрасы
КОМИТИ: Қалыпты жүйке жүйесі мен сезім
мүшелері
Модуль 1- «Жүйке жүйесі мен сезім мүшелері»

2.

ТАҚЫРЫП № 2 : Синапс. Соматикалық
рефлекстік доғалар құрылысы.
• ЛҚалыптҚқққыққ
Лектор - қалыпты физиология кафедрасы
доценті Сайдахметова Айгүл Сайдахметовна.
semeymedicaluniversity
www.ssmu.kz SSMUofficial

3.

Мақсаты:
Қозудың синапс арқылы өткізілу
ерекшеліктерімен танысасыздар.
Соматикалық рефлекстік
доғалардың вегетативті
рефлекстік доғалардан
айырмашылығын ажыратасыздар.
semeymedicaluniversity
www.ssmu.kz SSMUofficial

4.

ЖОСПАР:
1. Синапстар, олардың түрлері
2. Синапстардың атқаратын
қызметтері
3. Рефлекс және рефлекстік
доға
4. Соматикалық рефлекстік
доғалардың ерекшеліктері
semeymedicaluniversity
www.ssmu.kz SSMUofficial

5.

РЕФЛЕКСТІК ДОҒА

6.

Түйіспелер
• Рефлекс жүзеге асу үшін рефлекстік
доға бүтіндігі алғы шарт, ол үшін
доғаны құрайтын элементтер бір
бірімен арнамалы байланыс түзуі тиіс,
бұл структура пайда болған қозуды
келесі құрылымдар : нейрон мен
нейрон немеса нейрон мен дене мүшесі
арасында импульсті өткізуге
пайдаланылады. Арадағы түйіспе
синапс деп аталады.

7.

Синапс
•Аксон ұшының жүйке,
бұлшық ет немесе сөл
бөлетін жасушалармен
байланысқан жерін
синапс деп атайды.

8.

СИНАПС
•«түйісу» Шеррингтон;
•Терминалды бүршіктің
жасуша мембранасымен
түйіскен жері;

9.

Синапстардың ми жұмысындағы
маңызы
• Синапстар клапан тәрізді жұмыс
істегендіктен ОЖЖ жұмысы ретті
түрде жүзеге асады;
• Жұмысы модификацияға
ұшырайтындықтан пластикалық
қызмет атқарып оқыту мен есте
сақтауды қалыптастырады.

10.

11.

СИНАПСТАР
• Табиғатына байланысты :
дистантты (гипоталамустың
нейрондарының гормондар
арқылы гипофизді қоздыруы),
іргелес және контактілі
(химиялық, электрлі және
аралас).

12.

СИНАПС
• Механизмі бойынша:
Химиялық, электрлік, аралас.
• Орналасуы бойынша:
Нейронды, мионевралды.
• Нейронда орналасуы бойынша:
Аксоаксоналды, аксосоматикалық,
аксодендриттік, дендросоматикалық.
• Әсері бойынша:
Қоздырғыш, тежегіш.

13.

14.

СИНАПСТАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ
• ПРЕСИНАПСТЫҚ
МЕМБРАНА ;
• ПОСТСИНАПСТЫҚ
МЕМБРАНА;
• СИНАПСТЫҚ САҢЫЛАУ.

15.

16.

СИНАПС

17.

Везикулалар (көпіршіктер)
• Пресинапстық мембранада
орналасады;
• Химиялық аса әрекетшіл
заттар – медиаторлар орналасқан орын;

18.

СИНАПС
• Нейронейроналды синапстарда
гранулалы және агранулалы
везикулалар;
• Гранулалы везикулаларда -адреналин
немесе норалденалин;
• Агранулалы везикулаларда –
ацетилхолин.
• Механизмі-натрий және калий
иондарына сезімталдық.

19.

СИНАПС
•Мионевралды
синапстарда тек
ацетилхолин.
•Механизмі кальций
иондарына сезімталдық.

20.

Потенциал ұшы миниатюралық
потенциалы
• Тыныштық күйде
постсинапстық мембранада
үнемі потенциал ұшы
миниатюралық потенциалы
түзіліп тұрады – аз көлемді
везикулалар жарылып.

21.

Синапстарда ҚПСП түзілуі
• Қозу өткізген
кезде
постсинапстық
мембранада
қоздырғыш
постсинапстық
потенциал
түзіледі.

22.

23.

ХИМИЯЛЫҚ СИНАПСТАРДЫҢ
ҚАСИЕТТЕРІ
1. Қозуды бір жақтылы өткізу;
2. Кідіріс тән;
3. Өте тез қажу;
4. Төмен лабильділік;
5. Химиялық заттарға аса
сезімталдық;
6. Температураға сезімталдық.

24.

25.

ҚОЗДЫРҒЫШ СИНАПС

26.

МЕДИАТОРЛАР:
ҚОЗДЫРҒЫШТАР (механизмі-Na+ K+ өтімділігін
арттырады):
• Ацетилхолин;
• Амин қышқылдары: L – глютамин
қышқылы, n-метил α-аспарагин
қышқылы;
• Катехоламиндер: адреналин,
норадреналин;
• Серотонин – гипоталамуста, ішек пен
қарында, тромбоциттерде;
• Гистамин – гипоталамуста.

27.

ТЕЖЕГІШ МЕДИАТОРЛАР
• ГАМҚ;
• Глицин;
• Кураре – Оңтүстік
Америкада өсетін өсімдіктер
экстрактісі қоспасы;

28.

ТПСП
• Тежегіш постсинапстық
потенциал – постсинапстық
мембрана
гиперполяризациясы
есебінен жүзеге асады.

29.

•Холинцетилаза –
ацетилхолиннің синтезіне
қатысатын фермент;
•Холинэстераза –
ацетилхолинді
ыдырататын фермент.

30.

Инактивация
• Ацетилхолин –
ацетилхолинэстераза;
• Норадреналин –
моноаминоксидаза немесе
катехолметилтрансфераза.

31.

Инактивация
• Простагландин, медиатор
секрециясын тежейді;
• Ботулизм токсині, марганец –
норадреналиндік медиатор
синтезін тежейді.

32.

Инактивация
• Тубокурарин, атропин,
стрихнин, пенициллин –
синапстар рецепторына блок
қояды.

33.

Инактивация
• Операция кезінде –
миорелаксанттар жүйкебұлшық еттік өткізілуді
тоқтатады.
• Релаксанттар наркоз кезінде
бұлшық еттерді босаңсытатын
заттар.

34.

РЕФЛЕКС:
Организмнің ішкі немесе сыртқы
ортаның өзгерісіне орталық
жүйке жүйесінің қатысуымен
қайтаратын күрделі жауап
реакциясы
semeymedicaluniversity
www.ssmu.kz SSMUofficial

35.

РЕФЛЕКС:
Бұл жауап реакциясы жүзеге асу
үшін міндетті түрде нейрондар
жиынтығы қажет болады. Олар
функциялық мәні жағынан
әртүрлі болады.
semeymedicaluniversity
www.ssmu.kz SSMUofficial

36.

РЕФЛЕКСТІК ДОҒА:
Рефлекстік іс әрекеттің негізгі
материалдық негізі –
рефлекстік доға.
Ол 5 бөлімнен тұрады:
рецептор, афференттік жүйке
талшығы, жүйке орталығы,
эфференттік жүйке талшығы,
эффектор.
semeymedicaluniversity
www.ssmu.kz SSMUofficial

37.

38.

Рефлекстік доға:
Рефлекстiк доға -бiрбiрiмен тізбекті
байланысқан
нейрондардың
анатомиялық жолы. Ол
бiрнеше бөлiмнен
тұрады:
1-рецептор
2-афферентті сезгіш
талшық;
3-ОЖЖ (аралық және
қозғалқыш нейрон);
4-эфферентті
қозғалтқыш талшық;
5-эффектор
semeymedicaluniversity
www.ssmu.kz SSMUofficial

39.

ЗЕЙІН ҚОЙЫП
ТЫҢДАҒАНДАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ !