Қылмыстың Обьективтік жағы бойынша саралау.pdf (1)

1.

ҚЫЛМЫСТЫҢ ОБЬЕКТИВТІК
ЖАҒЫ БОЙЫНША САРАЛАУ
О РЫ Н ДА ҒА Н : А РЫ СТ А Н О В А М А РЛ Е НА , ҒА ЗИЗ А ЛУА
Тобы:Ю-21-3

2.

ЖОСПАР:
1. Қылмыстың обьективтік жағының түсінігі
Қылмыстық обьективтік жағы
бойынша саралау
3. Қылмыстық зардаптардың түрі және көлемі
бойынша саралау
2. Қылмысты іс әрекет саралау мәселелері
4. Себепті байланыс және оның қылмысты
саралаудағы маңызы
5. Қылмыстың обьективтік жағының
факультативтік белгілері байынша саралау

3.

ҚЫЛМЫСТЫҢ ОБЬЕКТИВТІК ЖАҒЫНЫҢ
ТҮСІНІГІ
ҚЫЛМЫСТЫҢ ОБЪЕКТИВТІК ЖАҒЫ — ҚЫЛМЫСТЫҚ ЗАҢДА КӨРСЕТІЛГЕН
ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТІК СЫРТҚЫ КӨРІНІСІНІҢ ЖИЫНТЫҒЫ.
ОЛАРДЫҢ ҚАТАРЫНА МЫНАЛАР ЖАТАДЫ:
ҚОҒАМҒА ҚАУІПТІ ІС-ӘРЕКЕТ (ӘРЕКЕТ НЕМЕСЕ ӘРЕКЕТСІЗДІК),
ҚОҒАМҒА ҚАУІПТІ САЛДАР (ҚЫЛМЫСТЫ НӘТИЖЕ),
ҚОҒАМҒА ҚАУІПТІ ІС-ӘРЕКЕТ ПЕН ҚОҒАМҒА ҚАУІПТІ САЛДАР АРАСЫНДАҒЫ
СЕБЕПТІ БАЙЛАНЫС,
ҚЫЛМЫСТЫ ЖАСАУДЫҢ ӘДІСІ, ОРНЫ, УАҚЫТЫ, ЖАҒДАЙЫ, ҚАРУЫ ЖӘНЕ
ҚҰРАЛЫ.

4.

Қылмысты іс әрекет және саралау
мәселелері
Қылмыстық іс әрекет
Қылмыстық әрекет (қылмыстық іс-әрекет)
Қылмыстық әрекет – бұл заңда қарастырылған және қоғамға зиян келтіретін немесе зиян келтіру
қаупін туғызатын адам әрекеті. Қылмыстық әрекет екі түрде болуы мүмкін:
1. Белсенді әрекет – заңсыз іс-әрекеттер жасау (мысалы, ұрлық, бұзақылық, алаяқтық).
2. Әрекетсіздік – заң бойынша міндетті әрекетті орындамау (мысалы, балаларға қажетті көмек
көрсетпеу, қауіпті жағдайды ескертпеу).
Қылмыстық әрекет қоғамға қауіп төндіріп, құқық қорғау органдарының араласуын талап етеді.

5.

Қылмысты саралау мәселелері
Қылмысты саралау – бұл нақты істің қылмыстық заң нормаларына сәйкестігін анықтау, яғни қылмысты дұрыс
түсіндіру және заңда көрсетілген нақты бапқа сәйкес әрекет ету. Қылмысты дұрыс саралау бірнеше маңызды
аспектілерді талап етеді:
1. Қылмыс құрамын анықтау: Қылмыс құрамы объективтік және субъективтік белгілерден тұрады (объект,
объективтік жақ, субъект, субъективтік жақ). Әрбір белгі бойынша талдау жасалып, қылмыс құрамы толық анықталуы
тиіс. Қылмыс құрамының бір элементі болмаса, әрекет қылмыстық деп есептелмеуі мүмкін.
2. Құқықтық нормаларды нақты қолдану: Қылмыстық іс қаралып жатқанда, нақты баптар мен олардың бапшалары
дұрыс қолданылуы тиіс. Қате бап бойынша саралау соттың әділ шешім шығаруына кедергі келтіреді.
3. Себептік байланыс: Қылмыстық әрекет пен оның нәтижесі арасында себеп-салдар байланысын анықтау маңызды.
Әрекет тікелей қылмыстық нәтижеге алып келген жағдайда ғана, ол заң бойынша қылмыс деп танылады.
4. Қылмысты жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайлар: Қылмысты саралау кезінде оның жасалу жағдайлары,
мақсаттары және басқа мән-жайлары ескеріледі. Жеңілдететін және ауырлататын жағдайлар сот үкімін шығаруда
және жазалау шарасын таңдауда маңызды рөл атқарады.
5. Қылмысты басқа құқықбұзушылықтардан ажырату: Қылмыстық әрекетті әкімшілік құқықбұзушылықтардан
немесе басқа құқықтық бұзушылық түрлерінен ажырату қажет. Бұл процесс қылмыстың қоғамға қауіптілігі мен
жауапкершілік дәрежесін дұрыс бағалауға мүмкіндік береді.

6.

Қылмыстық
зардаптың түрі және
көлемі бойынша
саралау
АДАМНЫҢ ІС-ӘРЕКЕТІ НӘТИЖЕСІНДЕ
ҚОРШАГАН ОРТАДА БОЛҒАН
ЖӘНЕ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ
ҚҰРАМЫНЫҢ ОБЪЕКТИВТІ БЕЛГІЛЕРІНЕ
ЖАТАТЫН ӨЗГЕРІСТЕР
МАТЕРИАЛДЫҚ
МАТЕРИАЛДЫҚ
ЕМЕС
Қылмыстық заңмен корғалатын
Азаматтарға, заңды тұлғаларға және мемлекетке
келтірілген мүліктік зиян және жеке адамға келтірілген
қатынастарға қатысушылардың
дене жарақаттары; яғни, материалдық зардаптар сыртқы
мүдделерін сыртқы дүниенің
дүниенің, белгілі бір заттарын жою, бүлдіру, қасиетін
материалдық заттарына және адамның
езгертумен немесе оларды тұрақты немесе уакытша
пайдалану мүмкіндігінен айырумен байланысты зардаптар денесіне әсер етпей бұзумен ұштасқан
жарымсыз өзгерістер;
тікелей келтірілген зияндар, алынбаған пайда, қажеттіні
ала алмау, азаматтың денсаулығына келтірген зиянды
саяси, -моральдық,
қалпына келтірумен байланысты шығындар
- ұйымдастырушылық, - әлеуметтік
және т.б. зияндар

7.

ЗАРДАПТЫҢ КӨЛЕМІ БОЙЫНША САРАЛАУ
ЗАРДАПТЫҢ КӨЛЕМІ – БҰЛ КЕЛТІРІЛГЕН ЗИЯННЫҢ САНДЫҚ ӨЛШЕМІ, ОЛ ҚЫЛМЫСТЫҢ ҚАУІПТІЛІК ДӘРЕЖЕСІН АНЫҚТАУДА
ЖӘНЕ ЖАЗАЛАУ ШАРАСЫН БЕЛГІЛЕУДЕ МАҢЫЗДЫ ОРЫН АЛАДЫ. ЗАРДАП КӨЛЕМІН АНЫҚТАҒАНДА МЫНАЛАР ЕСКЕРІЛЕДІ:
1. ҚАРЖЫЛЫҚ МӨЛШЕРІ: МАТЕРИАЛДЫҚ ЗИЯННЫҢ КӨЛЕМІ АҚШАЛАЙ ЕСЕПТЕЛЕДІ. МЫСАЛЫ, МҮЛІК ҰРЛАНҒАН ЖАҒДАЙДА
ОНЫҢ ҚҰНЫ АНЫҚТАЛАДЫ.
2. ДЕНСАУЛЫҚҚА КЕЛТІРІЛГЕН ЗИЯННЫҢ ДӘРЕЖЕСІ: ДЕНСАУЛЫҚҚА КЕЛТІРІЛГЕН ЗИЯННЫҢ КӨЛЕМІ ҮШ КАТЕГОРИЯҒА
БӨЛІНЕДІ:
• ЖЕҢІЛ ЗИЯН – ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЗИЯН КЕЛТІРУ, ЯҒНИ АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫ МЕН ЕҢБЕККЕ ЖАРАМДЫЛЫҒЫНА ЕЛЕУЛІ ӘСЕР
ЕТПЕЙДІ.
• ОРТАША ЗИЯН – АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫНА ОРТАША ДӘРЕЖЕДЕ ЗИЯН КЕЛТІРІП, ЕҢБЕККЕ ЖАРАМДЫЛЫҒЫН ҰЗАҚ МЕРЗІМГЕ
ШЕКТЕУІ МҮМКІН.
• АУЫР ЗИЯН – ДЕНСАУЛЫҚҚА АУЫР ЗИЯН КЕЛТІРУ, БҰЛ ЕҢБЕККЕ ЖАРАМДЫЛЫҚТЫ ТОЛЫҚ НЕМЕСЕ ҰЗАҚ МЕРЗІМГЕ
ЖОҒАЛТУҒА АЛЫП КЕЛЕДІ.
3. МОРАЛЬДЫҚ ЗИЯННЫҢ АУЫРТПАЛЫҒЫ: МОРАЛЬДЫҚ ЗИЯННЫҢ КӨЛЕМІ СУБЪЕКТИВТІ БАҒАЛАНСА ДА, ЗАРДАП ШЕККЕН
АДАМНЫҢ ЭМОЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ, ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖАРАҚАТЫ ЕСКЕРІЛЕДІ.
4. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗИЯННЫҢ КӨЛЕМІ: ТАБИҒИ РЕСУРСТАРҒА КЕЛТІРІЛГЕН ЗИЯННЫҢ АУҚЫМЫ, ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ
ШЫҒЫНДАРЫ ЕСЕПТЕЛЕДІ. БҰЛ ЖЕРДЕ ЗАРДАПТЫҢ ҚОҒАМҒА ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ ҚАУІП ТӨНДІРУ МҮМКІНДІГІ ДЕ
ЕСКЕРІЛЕДІ.
5. ҚОҒАМДЫҚ ТӘРТІПКЕ КЕЛТІРІЛГЕН ЗИЯННЫҢ АУҚЫМЫ: ҚОҒАМДЫҚ ТӘРТІПКЕ КЕЛТІРІЛГЕН ЗИЯННЫҢ ДЕҢГЕЙІ, ӘСЕР
ЕТКЕН АДАМ САНЫ ЖӘНЕ ЖАҒДАЙДЫҢ ҚИЫНДЫҒЫ ЕСЕПКЕ АЛЫНАДЫ.

8.

Себепті байланыс және оның
қылмыстық саралаудағы маңызы;
Адамның жасаған іс-әрекеті мен осы іс-әрекет
натижесінде туындаған зиянды зардап арасындағы
байланыс
АДАМНЫҢ ІС-ӘРЕКЕТІ
КЕМІНДЕ КОҒАМА
ҚАРСЫ, ЯҒНИ, БЕЛГІЛІ
БІР ЗИЯНДЫ
ЗАРДАПТАРДЫ ТУДЫРУ
МУМКІНДІГІН
ИЕМДЕНЕТІН ӘРЕКЕТ
БОЛУЫ ТИІС
АДАМНЫҢ КОҒАМҒА
ҚАУІПТІ ӘРЕКЕТІ
ҚЫЛМЫСТЫҚ
ЗАРДАПТЫҢ СЕБЕБІ
БОЛЫП ТАНЫЛУ ҮШІН ОЛ
ӘРЕКЕТ ЗИЯН
КЕЛТІРУДІҢ ҚАЖЕТТІ
ЖАҒДАЙЫ БОЛЫП
ТАБЫЛУЫ ҚАЖЕТ
МЕЗГІЛІ, УАҚЫТЫ
ЖАРЫНАН ҚЫЛМЫСТЫҚ
ҚҰҚЫҚ
БҰЗУШЫЛЫҚТЫН
ОБЪЕКТИВТІК ЖАҒЫН
ҚҰРАЙТЫН ІС ӘРЕКЕТ
КОҒАМА КАУІПТІ
ЗАРДАПТЫҢ АЛДЫН
АЛУЫ ҚАЖЕТ
Белгілі бір қылмыстық құқық
бұзушылықта себепті байланыс
бар деп тану үшін іс әрекет пен
зардап арасындағы объективті
байланыспен қатар субъективті
байланыс - кінәні анықтау
қажет.

9.

ҚЫЛМЫСТЫҢ ОБЬЕКТИВТІК ЖАҒЫНЫҢ ФАКУЛЬТАТИВТІК
БЕЛГІЛЕРІ БОЙЫНША САРАЛАУ
Қылмыстың объективтік жағының факультативтік белгілері – бұл қылмыс құрамына кіретін, бірақ міндетті болып саналмайтын қосымша элементтер. Олар
қылмыстың сипатын нақтылауға, қылмыстың ауырлығын анықтауға және жазалау шарасын дұрыс таңдауға мүмкіндік береді. Факультативтік белгілер
міндетті белгілермен салыстырғанда қылмыс құрамының барлық түрінде кездесе бермейді, бірақ кейбір қылмыстарда олар маңызды рөл атқарады.
1. Жасалған қылмыстың орны: Қылмыс жасалған жердің
маңыздылығы кейбір қылмыстарда ерекше рөл ойнайды.
Мысалы, қоғамдық орындарда жасалған бұзақылық
немесе заңсыз әрекеттер қатаң жазалауға әкелуі мүмкін,
себебі бұл әрекеттер қоғамдық тәртіпке елеулі қауіп
төндіреді.
4. Қылмыс құралдары: Қылмыс жасалған құралдар да
факультативтік белгі болып табылады. Қару, улы заттар,
жарылғыш заттар, техникалық құралдар сияқты қауіпті
заттарды қолдану қылмыстың ауырлығын арттырады.
Мысалы, отты қару қолданып жасаған шабуыл және жай
қолмен жасаған шабуыл әртүрлі бағалануы мүмкін.
2. Қылмыс уақыты: Қылмыстың жасалған уақыты да
кейде маңызды рөл атқарады. Мысалы, төтенше жағдай
кезінде немесе түнгі уақытта жасалған қылмыстар
қоғамға қауіптірек деп саналады және ауыр қылмыс
ретінде қарастырылуы мүмкін.
5. Жасалған жағдайлар: Қылмыс жасалған кезде орын
алған жағдайлар да маңызды болуы мүмкін. Мысалы,
ауыртпалық жағдайларда, қоғамға қатер төндіретін
оқиғалар барысында жасалған қылмыстар ерекше қауіпті
деп танылады.
3. Қылмыс жасау тәсілі (әдісі): Қылмыстың орындалу тәсілі оның
қауіптілігін анықтайды. Мысалы, қылмысты аса қатыгездікпен жасау,
адамға немесе жануарларға ерекше ауыртпалық түсіру қылмыстың
қауіптілігін арттырады. Сонымен қатар, қару қолдану немесе арнайы
техниканы пайдалану да қылмыстың ауырлығын күшейтетін фактор
ретінде қаралады.
6. Қылмыс салдарына жету тәсілі: Қылмыскердің
әрекетті жүзеге асыру барысында нәтижеге жету тәсілі
де қылмысты саралау кезінде ескеріледі. Мысалы,
қасақана зиян келтіру әрекетін асыра орындау немесе
зардап шегушіге қосымша зиян келтіру арқылы нәтижеге
жету жағдайлары.

10.

Назарларыңызға рахмет