шеберхана Кидирбаева Ж. 1-отырыс

1.

Бастауыш сынып
оқушыларының тілдік
дағдыларын дамытудағы
мәтінмен жұмыс жасау түрлері
Шеберхана жетекшісі:
Кидирбаева Жанаргүл
Педагог-зерттеуші

2.

“Бастауыш сынып оқушыларының тілдік
дағдыларын дамытудағы мәтінмен жұмыс жасау
түрлері
• Мақсаты: Мұғалімдердің мәтінмен жұмыс
арқылы оқушыларың тілдік дағдыларын
дамыту әдістемесін жетілдіру және оқу
үдерісінде жаңа идеялар мен әдіс-тәсілдерді
қолдану

3.

Мәтін типологиясы
Стиль түрлеріне қарай
ғылыми, көсемсөз, іскери,
көркем мәтін
Ақпаратты тасымалдау түрі
бойынша
ауызша, жазбаша, электронды т.б.
Көлеміне қарай
макромәтін, микромәтін, күрделі
синтаксистік
тұтастық т.б.
Қарым-қатынас тақырыбы
мен сөйлеу тәсіліне қарай:
гуманитарлық, тарихи, танымдық,
аргументтік
т.б.

4.

Сөйлеу жанрларына қарай мәтін жанрларының
зерделенуі
Іскерлік жанрлар
хаттама, өтініш, іскерлік хат, т.б.
Публицистикалық
хроника, мақала, сұхбат, портреттік очерк, т.б
Көркемдік
әңгіме, ертегі, мысал, т.б.
Ғылыми
пікір, рецензия, аңдатпа
Ауызекі тілде
жеке хат, альбомдағы жазу, күнделік жазбалары
Сөйлеудің функционалдымағыналық типіне
қарай
суреттеу, әңгімелеу, пайымдау
Адресанттың, адресаттың
прагматикалық ұстанымына
байланысты
қолпаштау, тост, әңгіме, пікірталас жанрлары
және т.б.
Қарым-қатынас саласына
қарай
әлеуметтік-саяси, әскери, академиялық, сот, діни,
т.б.
Әдеттен тыс мәтіндер де
болады
фотографиясы немесе суреті бар мәтіндер,
фотозарисовка, фотографияның астына қол қою,
мәтінді көркемдеуші, фотографиялар.

5.

Сөйлеудің функционалымағыналық типіне
қарай мәтіндер мынадай үш түрге бөлінеді
Мәтін түрлері
Сипаттау
Пайымдау
Сұрақтары:
Не істеді? Қайтті?
Сұрақтары:
Қандай? Қай?
Сұрақтары:
Неліктен? Не
себепті?
Құрылымы:
1.Оқиғаның басталуы
2.Оқиғаның дамуы
Құрылымы:
1.Түрі, сипаты
2. Ерекшелігі
3. Сипаттаған
нәрсеге
көзқарасы
Құрылымы:
1.Дәлелденеті
н пікір
2.Дәлелдеу
3.Қорытынды
Әңгімелеу

6.

Мәтінмен жұмыс жасау
Мәтінмен жұмыс жасау – тіл үйретудегі негізгі элемент. «Тіл мен ой қатар
дамиды» деп Выготский айтқандай тілі дамымаған баланың басқа да
психикалық қызметтері дамымайды. Сондықтан да оқушылардың ойлау
қабілетін дамытуда, ой-өрісін кеңейтуде тілдік бірліктердің ішіндегі ең
күрделісі ретінде мәтінмен жұмыс жасаудың маңызы зор.
Мәтінмен жұмыс жасаудың екі жақты тиімділігі бар:
Дыбыс, сөз, сөйлемдердің қызметін мәтін ішінде тану мүмкіндігі.
Солардың тұтасқан қызметінің нәтижесінде ерекше тіл бірлігі – мәтіннің
композициясы құрылатынын таныту мүмкіндігі.
Осы тиімділікті жүзеге асыру үшін мәтінмен жұмысты ұтымды
ұйымдастыруымыз керек. Бұл оқыту үдерісі барысында өткізілетін ең
күрделі
жұмыс түрлерінің бірі болып табылады

7.

Мәтін туралы түсінік бермес бұрын мәтіннің дыбыстан, буыннан, сөзден,
сөйлемнен, азат жолдан тұратындығын түсіндіріп, сол жеке белгілердің
барлығы бірігіп, біртұтас мағынаны, яғни мәтінді құрайтынын ұғындыруымыз
керек. Жаттығуларда көбінесе жекелеген дыбыстар мен жекелеген сөздер,
сөйлемдердің қызметін, формасын тану үшін ғана мәтін етіп құрып ғана
қоймай, әрбір тіл бірлігінің өзінен жоғары тұрған тіл бірлігін жасау үшін
бағытталғанын, нәтижесінде нақты айтылатын ой – мәтін түрінде келетінін
түсіндіруімізге болады.
Бұл кезеңде «Әліппе» пәнінде белгілі бір дыбысты, мысалы, «Ж
дыбысы мен әрпі» тақырыбын өткенде мынадай жұмыстарды ұйымдастыруға
болады: Ж дыбысын дыбыстау – Ж дыбысын қатыстыра отырып буын
құрастыру – осы буындардан сөз құрастыру – сөздерді қатыстырып сөйлем
құра