2-2.1 Өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын жіктеу

1.

Өсімдіктер мен
жануарлар ұлпаларын
жіктеу
Ұлпа дегеніміз не?

2.

Сабақтың мазмұны
Жасушалар неліктен негізгі
құраушы бөлік?
Өсімдіктер ұлпасының түрлері
Жануарлар ұлпасы

3.

Суреттегі
қандай ұлпа?
Микроскоппен қараған кезде
адам ағзасының қандай
органына ұқсас ұлпа?

4.

суретті тап
Өкпе ұлпасы
Дұрыс таптың! Бұл өкпе тінінің
микроскопиялық көрінісі.
Ғалымдар мен зерттеушілер жай
көзге көрінбейтін тым кішкентай
заттар мен құрылымдарды көру
үшін микроскоптарды
пайдаланады.

5.

Жасуша
тірі организмдер құрылымының ең қарапайым бөлшегі. Жеке тіршілік ете
алатын қарапайым тірі жүйе. Тек вирустардың тіршілігі жасушасыз
формада өтеді. Тірі ағзалардың барлық жасушалары өзара химиялық
құрамы мен құрылысы бойынша ұқсас.
өсімдік жасушасы
жануар жасушасы

6.

Бактерия жасушасы
қ
қ
қ
қ
қ
қ
Қ
қ
қ ғ
ғ
қ
қ
қ
ғ
қ
Қ
қ ғ
ғ
қ
ө
ң

7.

ӨСІМДІК VS ЖАНУАР КЛЕТКАСЫ
ХЛОРОПЛАСТ
МИТОХОНДРИЯ
НУКЛЕИН ҚЫШҚЫЛЫ
МЕМБРАНА
НУКЛЕИН ҚЫШҚЫЛЫ
КЛЕТКА МЕМБРАНАСЫ
ЖАСУША ҚАБЫРҒАСЫ
МИТОХОНДРИЯ
ЖАНУАР ЖАСУШАСЫ
• Хлоропласттар, жасуша қабырғалары
жоқ.
• өсімдік жасушаларынан кішірек
• Дөңгелек немесе дұрыс емес пішінді.
• Қоректік затын өндіре алмайды.
ӨСІМДІК ЖАСУШАСЫ
• тікбұрышты және қатты пішін
беретін жасуша қабырғасы бар.
• Күн сәулесінің көмегімен өз қоректік
заттарын өндіруге мүмкіндік беретін
хлоропласттары бар. Бұл процесс
фотосинтез деп аталады.

8.

Ұлпа дегеніміз
құрылысы, шығу тегі және
атқаратын қызметі бойынша ұқсас
жасушалар тобы
Өсімдіктерде ұлпаның
6 типі:
• түзуші
• жабын
• негізгі
• механикалық
• өткізгіш
• бөліп шығарушы
ұ
ө
ұ
ұ

9.

10.

Түзуші ұлпа ең бірінші
пайда болған. Тұқым
ұрығының жасушалары осы
түзуші ұлпадан түзіледі. Ол
барлық ұлпалар мен
мүшелерді түзейді.
Негізгі ұлпа паренхима
домалақ, кең, ірі
жасушалардан тұрады.
Механикалық тірек ұлпа
өсімдікке беріктік қасиет береді.
Ешқашан құрамында
хлоропласт болмайды.

11.

Жабын ұлпасы өсімдік
мүшелерінің сыртын
қаптайды. Кеуіп кетуден,
сыртқы ортаның
қолайсыз
жағдайларынан
қорғайды.
Өткізгіш ұлпа су мен қоректік
заттарды өсімдіктің бір
мүшесінен екінші мүшесіне
өткізеді.

12.

Try this background for online class.
*Please delete this section before downloading.

13.

Жануарлар ұлпасының түрлері
Қан ұлпасы
Сүйек ұлпасы
Эпителий ұлпасы Шеміршек ұлпасы
май ұлпасы
Жүйке ұлпасы
Бұлшық ет Дәнекер ұлпа

14.

Дәнекер
ұлпалары
бір-біріне
мүлдем
ұқсамайтын
бірнеше
типтен тұрады.
Жасушааралық заттар қасиетіне
байланысты
әртүрлі
болуы
мүмкін. Мысалы, қанда ол сұйық,
сүйекте – қатты, шеміршекте
серпімді, созылмалы болады.
Борпылдақдәнекер
ұлпасынан
теріасты май жасұнығы түзілген.
Тығыз дәнекер ұлпасы – байлам,
сіңір,
қан
тамырлары
қабырғасының негізін құрайды.

15.

Try this background for online class.
*Please delete this section before downloading.
Бұлшық ет ұлпасы ұзынша
(талшықтар) миоциттерден
тұрады. Миоциттер өседі, бірақ
олар жарақат алған кезде ғана
(кесіп алғанда) көбеюге
қабілетті. Бұлшық ет ұлпасына
тән қасиет – жиырылғыштық.
Бұлшық ет ұлпасы 2 топқа
бөлінеді: көлденең
жолақты және бірыңғай салалы
бұлшық еттер.

16.

Try this background for online class.
*Please delete this section before downloading.
Жүйке
ұлпасы
жүйке
жасушаларынан түзілген. Одан ми,
жұлын
және
ағзадағы
бүкіл
жүйелер
тұрады.
Жүйке
ұлпасында
жасушалардың
2
түрі
бар.
Нейрондар – жүйке ұлпасының
негізгі жасушалары. Қосалқы
жасушалары – нейроглия немесе
глия(серік-жасушалар).
Глиальды
жасушалар қоректік, қорғаныштық
қызмет атқарады. Жүйке ұлпасының
жасушасы көбеймейді, бірақ өсуге
және «тармақталуға» қабілетті.

17.

Эпителий ұлпасының
жасушааралық заттары аз,
бір-бірімен
тығыз орналасқан.
Олардың қалпына келу
(регенерация) қабілеті
жақсы.
• Жабынды эпителий
• Безді эпителий
• Кірпікшелі немесе
тербелмелі эпителий

18.

1) Өсімдік ұлпасы мен жануар ұлпасының
айырмашылығын салыстыру.
2) Қысқаша конспект жазу.