JAAEMAXRUOSL08122024161107

1.

Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Тақырыбы: Геометриялық оптика негізгі ұғымдары
Орындаған: Жалиш Самандар
Тобы: ЖФЗ-211
Пәні: Жарық сәулелерінің физикасы
Қабылдаған: Алишер Темирбеков
Түркістан 2024

2.

Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Жарықтың шағылу заңы
2. Жарықтың сыну заңы
3. Жазық айналар және сфералық айналар
4. Шашыратқыш линзалар және жинағыш линзалар
5. Айнадан кескін алу
6. Линзадан кескін алу
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

3.

I. Кіріспе
Геометриялық оптика – жарықты түзу сызық
ретінде таралады деп қарастырып, оның шағылу
және сыну заңдарын зерттейін оптиканың бөлімі.
Геометриялық оптикада жарықтың дифракция,
интерференция сияқты толқындық қасиеттері
ескерілмейді.

4.

II. Негізгі бөлім
1. Жарықтың шағылу заңы
Жарықтың шағылу заңы – Айнаға түскен
жарықтың сол айнаның перпендикулярымен
жасайтын α бұрышы, айнадан шағылған
жарықтың сол перпендикулярмен жасайтын
β бұрышына тең. Яғни түсу бұрышы мен
шағылу бұрышы тең. (1 – сурет)
1 - сурет

5.

II. Негізгі бөлім
2. Жарықтың сыну заңы
Жарықтың сыну заңы – жарық оптикалық тығыздығы
n1 ортадан, оптикалық тығыздығы n2 ортаға өткенде
(егер оптикалық тығыздықтары әртүрлі болса) жарық
сынады. Мұндағы α түсу бұрышы ал γ сыну бұрышы
2 - сурет
2 - сурет

6.

II. Негізгі бөлім
3. Жазық айналар және сфералық айналар
Жазық айна - тегіс өңделген, шағылдыратын қабатпен жабылған
Қисықтық радиусы шексіздікке ұмтылатын айна. (3 – сурет )
Сфералық айна – шағылдыратын беттері сфералық сегмент
болып келетін айналар. Олардың фокусы радиусының
жартысына тең. (4 - сурет)
Ойыс айнада сфералық айнаның ішкі жағы шағылдырады.
Дөңес айнада сфералық айнаның сыртқы жағы шағылдырады
3 – сурет
4 – сурет

7.

II. Негізгі бөлім
4. Шашыратқыш линзалар және жинағыш линзалар
Шашыратқыш линза - паралель түскен
жарықты шашыраған жарыққа
айналдыратын линза. Шашыраған
жарық линзаның фокусынан
таралғандай болады.(5 – сурет )
Жинағыш линза - паралель түскен жарық
сәулелерін бір нүктеге (фокусқа)
жинайтын линза. (6 - сурет)
Линзалар мөлдір денелерден жасалады.
6 – сурет
5 – сурет

8.

II. Негізгі бөлім
5. Айнадан кескін алу
Айналардан кескін алғанда жарықтың шағылу
заңдарын қолданамыз. Жазық айна заттың тек
жалған кескінің береді(7 - сурет)
Ойыс айна дененің төңкерілген, кішірейтілген
кескінін береді(9 - сурет)
Дөңес айна заттың тура, кішірейтілген кескінін
береді (8 - сурет)
Ал айнадан алынаты кескіннің қалған
Характеристикалары дененің орналасуына
және фокусқа байланысты өзгереді
9 - сурет
7 - сурет
8 - сурет

9.

II. Негізгі бөлім
6. Линзадан кескін алу
Линзадан кескін алу үшін жарықтың сыну заңдарын
қолданамыз. Ол үшін 3 түрлі сәуле жүргіземіз.
1. Бас оптикалық өске паралель сәуле сынғаннан кейін фокус
арқылы өтеды.
2. Оптикалық центр арқылы өтетін сәуле сынбайды
3. Фокус арқылы өтетін сәуле сынғаннан кейін бас оптикалық
өске паралель түрде өтеді
10 – сурет
Жинағыш линза әрдайым төңкерілген кескін береді(10 – сурет)
Шашыратқыш линза әрдайым кішірейтілген кескін береді
(11 - сурет)
Ал линзадан алынатын кескіннің қалған характеристикалары
дененің орналасуына және фокусқа байланысты өзгереді
11 - сурет

10.

III. Қорытынды
Геометриялық оптикканы зерттеу біздің өмірімізге елеулі өзгерістер
алып келді. Мысалы адмның көзі өалай көреді, не үшін су астындағы
денелер жақын болып көрінеді деген сұрақтарға жауап берді. Және
паралель жарық сәулелерін бір нүктеге жинау арқасында
радиотелескоптар пайда болды, жинағыш линза қасиеттерін пайдаланып
телескоптар мен микроскоптар жасап шығарды.

11.

IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.
2.
3.
4.
Г. П. Лебедев, В. С. Тарасенко. "Оптика негіздері." — Алматы: ҚазМУ, 2015.
С. И. Вавилов. "Жарықтың табиғаты." — Мәскеу: Наука, 2011.
Н. Н. Бочков. "Геометриялық оптика." — Санкт-Петербург: Лань, 2014.
Р. Хартман. "Оптика: Теория және тәжірибе." — Алматы: Ғылым, 2016.