макро 15

1.

Халықаралық сауда теориясы
Макроэкономика бөлімі
Халықаралық сауданың мәні:
тауарлар мен қызметтердің елдер
арасындағы алмасуы
Маңыздылығы: экономикалық

2.

Халықаралық сауданың тарихи
негізі
• Меркантилизм (XV-XVII ғғ.):
• - Сауданың негізгі мақсаты — алтын мен
күміс жинау
• - Экспортты ұлғайту, импортты шектеу
• - Шектеулер: ұзақ мерзімді экономикалық
теңгерімсіздік

3.

Адам Смиттің абсолюттік
артықшылықтар теориясы
• Әрбір ел ресурстарды тиімді пайдалануға
бағытталуы тиіс
• Абсолюттік артықшылық: өнімді басқа
елдерге қарағанда арзан өндіру мүмкіндігі
• Мысал: Қазақстан – бидай экспортшысы,
Қытай – электроника өндірісі

4.

Дэвид Рикардоның
салыстырмалы артықшылықтар
теориясы
• Елдер өндіріс шығындары төмен
тауарларға мамандануы керек
• Сауда арқылы екі жақтың да пайдасы
артады
• Мысал: Қазақстан бидай өндіреді,
Өзбекстан мақта өсіреді

5.

Хекшер-Олин теориясы
• Елдердің артықшылықтары олардың
өндіріс факторларына (еңбек, капитал,
ресурстар) негізделген
• Қазақстанның мысалы: Табиғи ресурстарға
бай (мұнай, газ, металдар)

6.

Леонтьев парадоксы
• Хекшер-Олин теориясын сынады
• Нәтиже: Капиталға бай елдер кейде еңбек
сыйымды тауарларды экспорттайды
• Мысал: АҚШ-тағы экспорт

7.

Майкл Портердің бәсекелестік
артықшылық теориясы
• Елдің саудадағы артықшылықтары:
• 1. Ресурстар сапасы (еңбек, капитал,
технология)
• 2. Ішкі нарықтың талаптары
• 3. Жетілген кәсіпкерлік орта
• 4. Инновациялардың болуы

8.

Халықаралық сауданың
артықшылықтары
• 1. Экономикалық өсу
• 2. Тұтынушылар үшін тауар таңдау
• 3. Технологияларды тарату
• 4. Жаңа жұмыс орындарын құру

9.

Халықаралық сауданың
кемшіліктері
• 1. Ішкі өндірушілерге қысым
• 2. Сауда тапшылығы
• 3. Кірістер теңсіздігі
• 4. Экологиялық әсерлер

10.

Сауданы реттеу құралдары
• - Тарифтер: Импорттық баж салықтары
• - Квоталар: Импорт көлемін шектеу
• - Субсидиялар: Отандық өндірушілерді
қолдау
• - Сауда келісімдері: ДСҰ ережелері, ЕАЭО

11.

Қазақстанның халықаралық
саудасы
• Негізгі экспорттық тауарлар:
• - Мұнай, газ, металдар, бидай
• Импорт:
• - Технология, көлік құралдары, химиялық
өнімдер
• Сауда серіктестері:
• - Қытай, Ресей, Еуропалық Одақ елдері

12.

Қорытынды
• - Халықаралық сауда елдер арасындағы
өзара тиімді ынтымақтастықты қамтамасыз
етеді
• - Теориялар сауданың артықшылықтарын
және реттеу әдістерін түсіндіреді
• - Қазақстан үшін маңызды бағыт — экспорт
құрылымын әртараптандыру және сауда
серіктестіктерін кеңейту

13.

Қазақстанның сауда теңгерімі
(2015-2023)

14.

Қазақстанның негізгі сауда
серіктестері

15.

Қазақстанның экспорт
құрылымы

16.

Қазақстанның импорт құрылымы