10-sinf. Geografiya. Yevropaning_geografik_o‘rni,_chegaralari_va_siyosiy_xaritasi

1.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
ASSALOMU ALAYKUM !
@geography_method

2.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
22-§. Yevropaning geografik o‘rni,
chegaralari va siyosiy xaritasi

3.

4.

Geografik o‘rni va chegaralari
Ma’lumki,
Yevrosiyo
materigi ikkita
qit’a — Yevropa
va Osiyoga
bo‘linadi.
Yevropa qit’asi
Yevrosiyo
materigining
g‘arbiy qismida
joylashgan.

5.

“Yevropa” so‘zi qadimiy assuriyaliklar tilidan kelib chiqqan bo‘lib,
“quyosh botishi”, ya’ni “g‘arb” ma’nosini anglatadi.

6.

Yevropa ekvatorga nisbatan
Shimoliy yarimsharda, bosh
meridianga nisbatan esa
asosan Sharqiy yarimsharda
joylashgan (44-rasm). Lekin
Portugaliya, Irlandiya,
Islandiya butunligicha,
Ispaniya va Buyuk
Britaniyaning katta qismlari
hamda Fransiyaning chekka
g‘arbiy hududlari G‘arbiy
yarimsharda joylashgan.
Qit’a maydoni 10 mln km2
ga teng.

7.

Yevropa qirg‘oqlari
shimolda Shimoliy
Muz okeani, g‘arbda
Atlantika okeani,
janubda O‘rta va
Qora dengiz suvlari
bilan yuviladi.
1
2
Shimoliy Muz okeani
4
Atlantika okeani
O‘rtayer dengizi
3
Qora dengiz

8.

O‘rta dengiz va Gibraltar bo‘g‘izi uni Afrikadan ajratib turadi.
Sharqda Yevropa asosan quruqlik orqali Osiyo qit’asi bilan
chegaradosh.
2
1
Gibraltar
O‘rta dengiz
bo‘g‘izi

9.

Yevropa va Osiyo chegarasi
Yevropa va Osiyoning
chegarasi ko‘plab
geografik adabiyotlarda
Ural tog‘lari, Emba daryosi,
Kaspiy dengizining Shimolig‘arbiy qirg‘oqlari, Rossiya
janubidagi Kuma-Manich
botig‘i, Azov va Qora
dengizlari, Bosfor bo‘g‘izi,
Marmar dengizi, Dardanell
bo‘g‘izi va Egey dengizi
orqali o‘tkaziladi.

10.

Yevropa va Osiyoning chegarasi ko‘plab geografik
adabiyotlarda Ural tog‘lari, Emba daryosi, Kaspiy dengizining
Shimoli-g‘arbiy qirg‘oqlari,
Kaspiy
Emba
Ural daryosi
dengizi
tog‘i

11.

Rossiya janubidagi Kuma-Manich botig‘i, Azov va Qora
dengizlari,
Qora dengizi
dengiz
Azov
Kuma-Manich
botig‘i

12.

Bosfor bo‘g‘izi, Marmar dengizi, Dardanell bo‘g‘izi va Egey
dengizi orqali o‘tkaziladi.
Bosfor
bo
‘g‘izi
Marmar
dengizi
Dardanell
Egey dengizi
bo‘g‘izi

13.

Ayrim manbalarda ikki qit’aning Kaspiy va Qora dengizlari
orasidagi chegarasi Katta Kavkaz tizmasi orqali o‘tkaziladi.

14.

Siyosiy xaritasi
Yevropaning hozirgi
siyosiy xaritasida
(45-rasm), ikki qit’ada
joylashgan Rossiya
Federatsiyasini
qo‘shganda, 44 ta
mustaqil davlat
mavjud.

15.

Yevropa kichik mamlakatlar qit’asidir. Qit’ada Andorra, San
Marino, Malta, Monako, Vatikan, Lixtenshteyn singari “mitti”
mamlakatlar joylashgan.
Monako
Vatikan

16.

Mazkur davlatlardan tashqari, Yevropadagi yana 12 ta
davlatning maydoni 50 ming km2 dan kichikroqdir.
4
3
6
2
7
A
5
8
B
1
9
1.Albaniya
2.Belgiya
3. Daniya
4. Estoniya
5. Moldova
6. Niderlandiya
7. Slovakiya
8. Sloveniya
9. Shimoliy Makedoniya
10. Shveytsariya (A)
11. Chernogoriya (B)

17.

Qit’adagi 10 ta mamlakat hududi 50 mingdan 100 ming km2
gacha boradi.
3
6
4
5
A
1 8
9
2 7
1. Avstriya
2. Bosniya va Gertsegovina
3. Irlandiya
4. Latviya
5. Litva
6. Portugaliya
7. Serbiya
8. Vengriya
9. Xorvatiya
10. Chexiya (A)

18.

12 ta davlatning maydoni 100 mingdan 500 ming km2 gacha
kattalikka ega.
7
4
C
9
3
1
A
5
B
2
8
1
6
1. Belarus
2. Bolgariya
3. Buyuk Britaniya
4. Finlyandiya
5. Germaniya
6. Gretsiya
7. Islandiya
8. Italiya
9. Norvegiya
10. Polsha (A)
11. Ruminiya (B)
12. Shvetsiya (C)

19.

Faqat Fransiya, Ukraina va Ispaniyaning hududi 500 ming km2
dan oshadi. Rossiya esa maydonining kattaligi bo‘yicha nafaqat
Yevropa, balki butun dunyoda eng yirik davlatdir.
Rossiya
1
Ukraina
2
3
Fransiya
4
Ispaniya

20.

Rossiya hududining 4,1 mln km2 ga teng bo‘lgan qismi (24% i)
Yevropa qit’asida joylashgan.
4,1 mln. km²
10 mln. km²

21.

Yevropa davlatlari orasida orol, yarimorol, dengizbo‘yi
kontinental hamda ichki kontinental davlatlar mavjud (46-rasm).

22.

Boshqaruv shakli
Yevropadagi 44
mamlakatdan 32
tasi respublika, 12
tasi monarxiya
hisoblanadi.
Monarxiya
davlatlar g‘arb
va shimol
qismida
joylashgan.

23.

Andorra, Belgiya, Buyuk Britaniya, Daniya, Ispaniya, Lixtenshteyn,
Lyuksemburg, Monako, Niderlandiya, Norvegiya, Shvetsiya davlatlari
konstitutsion monarxiya, Vatikan davlati esa mutlaq teokratik monarxiya
boshqaruv shakliga ega.
A
B
4
3
2
9
7
6
1
5
8
C
Vatikan

24.

Yevropadagi respublikalarning katta qismi parlamentar
respublikalar hisoblanadi (to‘q sariq rangda).
Germaniya

25.

Davlat tuzilishi
5
2
4
6
1
3
Ma’muriy-hududiy
jihatidan
Yevropadagi 6 ta
davlat federativ
tuzilishga ega —
Avstriya, Belgiya,
Bosniya va
Gersegovina,
Germaniya,
Rossiya,
Shveysariya.

26.

Subregionlari
1
2
4
3
Yevropa qit’asi 4 ta
subregionga bo‘linadi:
Shimoliy Yevropa, G‘arbiy
Yevropa, Janubiy Yevropa
va Sharqiy Yevropa (47rasm). Bu subregionlar
Yevropa davlatlari orasidagi
tabiiy, iqtisodiy va
tarixiymadaniy
o‘xshashlik hamda
tafovutlarni hisobga olgan
holda ajratilgan.

27.

Topshiriqlar
• 1. Mavzuni o`qish
•2. Kitobdan 2-,3-,4-topshiriqlarni
bajarish
•3. 45-,46-,47-rasmlarni chizib kelish
•4. Muhim ma’lumotlarni yozish

28.

© Foydalanilgan adabiyotlar:
• V. N. Fedorko, N. I. Safarova, J. A. Ismatov, E. Y. Nazaraliyeva– Geografiya
(Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
10- sinf o‘quvchilari uchun darslik, Respublika ta’lim markazi, 2022
• @edurtm_uz

29.

© Internet manbalari:
• www.wikipedia.org
• www.eduportal.uz
• www.yaklass.ru
• www.ped-kopilka.ru
• www.worldatlas.com
• www.diercke.com
• www.pinterest.com
• www.prettywildworld.com
• www.autogear.ru

30.

© Qambarov Alimbek
Xatolari bo‘lishi mumkin, tekshirib ko‘ring.
Telegram manzil:
• География методика
@geography_method