Цифрлы әлемге қауіпсіз қадам

1.

Цифрлы әлемге
қауіпсіз қадам

2.

Әлемде минут сайын:
2026 әлемде
таралатын мәлімет
көлемі артады
10
4 000 000
бейне YouTube-та қаралады
3 800 000
Сұраныс Google-ға беріледі
есе
45 000
Фото Instagram-да жарияланады
Кез-келген дерек, өз алдына
оқырманға кері әсерін беруі
мүмкін

3.

Қазіргі кезде
балаларға
информация
артық көлемде
беріледі

4.

Цифрлы гигиена
және оны ұстану
ережелері
маңызды: ата аналарға
және балаларға
қауіпсіздік шараларын
қолдануды үйрену

5.

Негізгі 5 топ
ережелері:
Кіріс ағын:
Жүктеп алу / ашу
Шығыс ағын:
Жазу, жіберу
Цифрлы қауіпсіздіктің
5 ережесі
Төлем:
Интернет магазин, қолданбалар
Пароль:
құпия сөздер құру және сақтау
Бэкап:
апаттық жағдайында сақтық
көшірмелер

6.

Блок 1. Кіріс ағын: жүктеп алу / ашу
1
Қауіпті сілтемелерді, сайттарды ашпау
және ажырата білу
1. Ұзын Домен / Сайт аты,
http://masstertalk.ru/lofiversion/index6326548.html
2. Антивирустың ескертпесі
3. Өтірік жарнамалар және
кенеттен шыққан терезелер
4. SSL сертификаты жоқ сайттар:
https:// предомены жоқ сайттар
5. Ресми сайт атына ұқсас, жалған сайттар:
https://Khabar.kz Ресми, ал Khabartv.kz жалған

7.

2
Күдікті сайттардан дерек жүктеу және
жеке мәлімет енгізу
Белгісіз сілтемеге өтіп, Күдікті
сайтқа түстіңіз
Бөгде сайтқа өзіңіз жайлы жеке деректерді
енгіздіңіз(пароль, банк аккаунты, және т .б.), алдағы
уақытта осы жеке деректерді, алаяқтар өздерінің
пайдасына қолдануы мүмкін
Құрылғыға бөгде вирустар енді, нәтижесінде
құрылғы жұмысы нашарлауы, қате жұмыс істеуі
немесе жеке мәліметке қолжеткізуі мүмкін
Mіндетті түрде сайттың
Ресмилігін тексеру керек

8.

Күдікті хаттар және оларды
ажырату
Абай болу керек, егер хат:
1. Белгісіз жіберушіден келсе
2. Шұғыл сұраныс қамтыса
3. Жеке мәлімет және банк
реквизиттарын сұраса
4. Тым тартымды ұсыныс:
«Сіз автокөлік жеңізкері атандыңыз»
5. Хат пен бірге файл ілінген:
Кіші өлшемді файл, zip және rar архивы
6. Күдікті сілтеме қамтиды
Егерде хат банк немесе организация атынан
келетін болса, онда хаттың жіберушісін
Ресми сайттан тауып растығын тексеру қажет

9.

3
Танымайтын адамдарды
“Достар” қатарына
қоспаңыздар
Желілердегі танымайтын адамдарға
сенбеңіздер, олар өзінің кім екенін
жасыруы мүмкін. Өтірік(фейк)
аккаунттарды қалай ажыратуға болады?
1.
Парақша жақын уақытта ашылған
2.
Достары аз, тіркелушілері көп
3.
Фотолардың бәрі бір уақытта
жүктелген
4.
Өз бетін көрсететін фотолар жоқ/аз
5.
Өз атынан ешқандай хабар жоқ, тек
қана бөгде адамдардың репосттары

10.

Алаяқтарды қалай
ажыратуға болады?
Тегін ақша ұсынуы мүмкін:
«сіз 1.000.000 тг ұттыңыз», «Аз уақытта көп ақша
жасағыңыз келе ме?»
Қорқыту:
«Сіздің парақшаңыз 30 минутта жойылады»
Күдікті сайттарға сілтелемелер, cпам,
реклама қамтитын сообщение жібереді
Вирусты таратудың ең оңай жолы, вирусты қамтитын
сілтемелер, файлдар және тиімді рекламаларды
тарату арқылы, Әрбір сайт-жүктемелерді баспастан
бұрын алдын ала ойланыңыздар.

11.

Блок 2. Шығыс ағын: хаттар, жүктемелер
4
Өзіңіз жайлы жеке
мәлімет жазбаңыз
Кез келген ашық интернет желілерінде
жазылған хат, мәңгілікке сол жерде қалып
және де болашақта сізге кері әсерін беруі
мүмкін. Ашық желілерге нені жариялауға
болмайды?
1. Дәлме-дәл адрес: үйіңіздің көшесі, геолокации
2. Күнделікті өміріңіз жайлы мәлімет
3. Отбасы және отбасы мүлігі жайлы
4. Жеке құпиялар
5. Ымыра фото-суреттер
6. Әрбір демалыс-қыдырғаныңыз жайлы
мәлімет

12.

Әрбір қолданбаға сіздің
орналасқан жеріңізге,
камераға және жеке
файлдарға рұқсат алу
міндетті емес
Қандай параметрлерге
рұқсат бермеген дұрыс:
1. Орналасып жатқан жер
2. Камера
3. Контакт және SMS
4. SD-карта
5. Файлдар
6. Автоматты жүйені іске қосуға
7. Wi-Fi желісіне
Тек танымалы және тексерілген
қолданбаларға ғана көрсетілген
параметрлерге рұқсат беріңіз

13.

Блок 3. Төлем: Интернет магазин, қолданбалар
5
бөгде адамдарға ақша
Аудармаңыз
Суперприз, науқас және үй
жануарларына көмек мақсатында
ақша аударуға асығыспаңыз
Тексеріңіз ондай ауру түрі барма әлде
бұндай призға жарыс жүргізіліп жатырма
Өзіңіздің банк счеты/реквизиттар жайлы еш
қандай жеке мәлімет айтпаңыз
Ресми ақша жинау ұйымдары міндетті түрде
сертификатталған болады

14.

Блок 4. Пароль: құпия сөздер құру және сақтау
Жеке парақшаңызға
бұзып күруден не
көмектеседі?
— Құпия сөз айқын болмау керек:
есім, туылған жыл, тұратын қала
— Биометрия және екіфакторлы
аутентификация функияларын
қолданыңыз
— 1 ресурс = 1 пароль және де құпия
сөзді ұмытпас үшін бір жерге түртіп
алыңыз
— Бұзып кірген жағдайда, міндетті түрде
тез арада құпия сөзді өзгергіп
тастаңыз

15.

Блок 5. Бэкап: апаттық жағдайында сақтық көшірмелер
Апаттық көшірме
және бұлттар
Аружан әнші, ол өзінің жазған әндерін
компьютерге сақтайды және апаттық сақтау
жасамайды. Оның қарындасы Нұрай
суретші, Аружан сияқты суреттерін
компьютерге сақтайды және апаттық сақтау
жасайды
Бір күні компьютер істен шығып, ремонтқа
жарамсыз болады. Аружан бүкіл әндерінен
айырылады, ал Нұрай өз алдына суреттерін
бұлтта сақтағандықтан, Нұрайда еш қандай
сурет жоғалмайды. Нұрай қуанышты.

16.

Тақырып жайлы әдістемелік сұрақтар:
1. Апаттық көшірудің мақсаты?
2. Не себептен әрбір сайтқа күру қауіпті?
3. Құпия сөз құрғанда қандай ережелерге сүйену керек?
4. Күдікті адамнан хат келсе, сіздің ісіңіз?
5. Сайттардың жаман немесе жақсы екенін қалай ажыратуға
болады?
6. Өзіңіз жайлы көп мәлімет беруіңіз неге әкеліп соғуы мүмкін?
7. Ашық Wi-Fi желілерін қолдану қауіпсіз ба?