Шыңғыс Айтматов – халық жазушысы

1.

ы көзкарас
Шыңғыс Айтматов – халық жазушысы.
6. 3. 6. 1 тақырып бойынша үйренген сөздерін қолдана
отырып, мәтінде көтерілген мәселені шынайы өмірмен
байланыстыру
6. 5. 1. 6 сын-қимыл (бейне) және мөлшер үстеулерді ауызша
және жазба жұмыстарда орындықолдану

2.

Жаңа сөздерді есте сақтаңыз:
Тағдыр – адам еркінен тыс болатын уақиға барысы, түрлі жағдайдың
тоғысу салдары.
Құрмет – қадір, қастер, сый.
Сезімтал – бір нәрсені тез сезіне, байқай қоятын, байқампаз.

3.

Тілдік бағдар
Оқиғалар
хабарланады,
сипатталады,
дәлелденеді
Басталуы,
негізі, соңы
болады
Өзара
байланысқан
сөйлемдер
Мәтін
Жоспар құруға
болады
Ат қоюға
болады
Абзацтан
тұрады

4.

мәтін
• Әңгімелеу мәтіні
• Қандай да бір оқиғаны баяндап, не істеді? сұрағына
жауап береді.
• Сипаттау мәтіні
• Бір нәрсені, затты сипаттайды және қандай? қалай?
түрлері сұрақтарына жауап береді.
3
• Пайымдау мәтіні
• Белгілі бір пікірді түсіндіреді, дәлелдейді және не
үшін? деген сұрағына жауап береді.

5.

1-тапсырма. Сұраққа жауап беріңіздер.
1. Шыңғыс Айтматов кім?
2. Шығармалары қанша тілге аударылған?
Дескриптор:
- сұрақтарға жауап береді;
- өз көзқарасын білдіреді.

6.

Жауабыңызды салыстырыңыз!
1928 жылы
туған.
Қырғыз
халқының
ұлы
жазушысы.
Балалық шағы
(1941-1945)
Ш.Айтматов
Шығармалары
100-ден астам
тілге
аударған.

7.

2-тапсырма
Мәтінді тыңдап, сұрақтарға жауап беріңіздер.
“Әшім” атты тұңғыш әңгімесі 1952 жылы жарияланды. Онан кейін “Аспалы көпір” (1956), “Бетпе бет”
(1957) тағы басқа әңгімелері жарық көрді. Жазушыны алғаш әлемге танытқан таңдаулы туындысы әйгілі
“Жәмила” повесі (1958). Мұхтар Әуезов пен француз жазушысы, Луи Арагон осы шығарма арқылы Айтматов
дарынын жоғары бағалап, жүрек жарды пікір айтқан. Жәмила бейнесі соны сымбатымен әрі жаңашыл,
сезімтал, жігерлі қасиеттерімен, өз бақыты үшін күресе білген батылдығымен, тал бойы мінсіз сұлу
нәзіктігімен оқырман қауымды баурап алды. Ол қырғыз әйелдерінің жаңа буынының өкілі ретінде қабылданды.
Осыдан кейін-ақ Айтматов шығармашылығы ерекше құбылыс болып саналып, оның қаламынан туған әрбір
туындысы әлемдегі мың-сан оқырман асыға күтіп, қолдан-қолға тигізбей оқитын құрметке ие болды.
Дескриптор:
1. Мәтін мазмұнын түсінеді;
2 . Мәтін бойынша сұрақтарға жауап береді;
3. Мәтін түрін ажыратады.

8.

Жауабыңызды салыстырыңыз!
1. “Әшім” атты тұңғыш әңгімесі 1952 жылы жарияланды.
2. Жазушыны алғаш әлемге танытқан таңдаулы туындысы әйгілі “Жәмила”
повесі.
3. Мұхтар Әуезов пен француз жазушысы, Луи Арагон осы шығарма арқылы
Айтматов дарынын жоғары бағалап, жүрек жарды пікір айтқан.
4. Әңгімелеу.

9.

Ш.Айтмaтовтың 20 aстaм шығармaсы экрaндaлып,
бaсқа да көптeгeн шығармaлары сaхнадa ойнaлды.
«Алғашқы ұстаз» қырғыз фильмі Ш.Айтматовтың
хикаяты желісінде 1965 жылы «Қырғызфильм» және
«Мосфильм» киностудияларында түсірілген бұл
туынды кеңес киноматографиясының мақтанышына
айналған.

10.

3-тапсырма. Мәтінді тыңдап, тест сауалдарына жауап беріңіздер.
«Aлғaшқы ұстaз» повесі қарапайым жандардың ізгілікке толы кең жүрегін, асыл адамгершілік
қасиеттерін ашып, қаламгерді ірі суреткер ретінде танытқан.
«Алғашқы ұстаз» повесі: 1. Ауыл көрінісі. 2. Дүйсеннің мектебі. 3. Академик Алтынай Сүлейменова.
4. Aлтынайдың хаты. 5.Дүйсеннің бaлaларды oқытуы. 6. Алтынайдың тағдыры. 7. Алтынайдың жарыққа
шығуы деген бөлімдерден тұрады.
Кішкентай ғана ауылда Дүйсен деген жігіт әскерден хат танып келіп, ауылдағы жаман тамды мектеп
қылып ашып, сонда ауыл балаларын жинап оқытады. Оқытты деп айта салу оңай, әрине. Ауыл адамдары
балаларын жібермей, жібергендерін таңнан тұрып, өзі жинап алып қайтатын болған. Мектеп деп
аталатын ол жаман тамды жылыту үшін бәрі жиналып тезек теріп әкелген. Сол оқушылардың ішінде
Алтынай дейтін жетім қыздың оқуға деген ынтасы жақсы болады. Бірақ аға мен жеңгенің тәрбиесінде
болған қыз тағдырдың тауқыметіне ұшырап, не бір қиындықтарды басынан кешірсе де, мұғалім
Дүйсеннің арқасында жарыққа шығып, академик болып елге танылады.
Повестегі адамдардың іс-әрекеттері және жоғары адамгершілік қасиеттері – өскелең ұрпаққа тәлім –
тәрбие беруге көмектеседі, оларды адамгершілікке, «ұстаз» деген ұлы тұлғаны қадірлеп, қастерлеуге
насихаттайды.
Дескриптор:
1. мәтін мазмұнын түсінеді;
2. Мәтін бойынша тест сауалдарына жауап береді.

11.

4-тапсырма. Мәтінді бойынша тест сұрақтарына жауап беріңіздер.
1. «Алғашқы ұстаз» повесі неше бөлімнен тұрады?
А) 7 В) 5 С)3
2. Дүйсен деген жігіт әскерден хат танып келіп, ауылдағы жаман А) дүкен В) мектеп С) емхана
тамнан не ашты?
3. Сол оқушылардың ішінде кім деген жетім қыздың оқуға деген А) Алтыншаш В) Алтынай
ынтасы жақсы болады?
С) Алтын
4.Аға мен жеңгенің тәрбиесінде болған қыз тағдырдың
тауқыметіне ұшырап, не бір қиындықтарды басынан кешірсе де,
мұғалім Дүйсеннің арқасында жарыққа шығып, кім болып елге
танылады?
А) әнші В) кәсіпкер
С) академик
5. Повесте қандай тұлғаны қадірлеп, насихаттайды?
А) ұстаз В) қоғамдық
С) әлеуметтік
Дескриптор:
1. мәтін мазмұнын түсінеді;
2. Мәтін бойынша тест сауалдарына жауап береді.

12.

Жауабыңызды салыстырыңыз!
1. «Алғашқы ұстаз» повесі неше бөлімнен тұрады?
А) 7
2. Дүйсен деген жігіт әскерден хат танып келіп, ауылдағы жаман В) мектеп
тамнан не ашты?
3. Сол оқушылардың ішінде кім деген жетім қыздың оқуға деген В) Алтынай
ынтасы жақсы болады?
4.Аға мен жеңгенің тәрбиесінде болған қыз тағдырдың
тауқыметіне ұшырап, не бір қиындықтарды басынан кешірсе де,
мұғалім Дүйсеннің арқасында жарыққа шығып, кім болып елге
танылады?
С) академик
5. Повесте қандай тұлғаны қадірлеп, насихаттайды?
А) ұстаз
Дескриптор:
1. мәтін мазмұнын түсінеді;
2. Мәтін бойынша тест сауалдарына жауап береді.

13.

4-тапсырма. Қазіргі білім алу ордасы мен ертеде білім ордасының айырмашылығын көрсетіңіз.
Ертеде
Қазіргі
1.
1.
2.
2.
3.
3.
Дескриптор:
Қазіргі білім алу ордасы мен ертеде білім ордасының
айырмашылығын көрсетеді.

14.

Жауабыңызды салыстырыңыз!
Ертеде
Қазіргі
Оқулық
Оқулық (электронды)
Парта, үстел, орындық
Жаңа технология (камера, телефон)
Ұстаздар тапшы, молдалар оқытқан Әр пән бойынша ұстаздар бар