Bilimsel araştırmanın basamakları

1. Bilimsel Araştırmanın Basamakları

Dr. Özge Kozal

2. Bilimsel Araştırmanın Tanımı ve Önemi

Bilimsel araştırma, sistematik ve
aşamalı bir süreçtir.
Amaç: Bilgiyi doğrulamak, yeni
bilgiler edinmek ve mevcut bilgileri
eleştirel olarak değerlendirmek.
Doğrudan ya da dolaylı toplumsal
bir fayda yaratması beklenir.

3. Araştırma Sürecinin Adımları

1. Tema Seçimi
2. Araştırma Sorusu ve Hipotez
3. Literatür Taraması
4. Metodoloji (Yöntem)
5. Veri Toplama ve Analiz
6. Sonuç ve Tartışma
7. Kaynakça

4. Tema Seçimi

Güncel sorunlara ışık tutan, tarihsel önemli bir kırılmanın
yansımalarını ele alan, önemli ve akademik bir değer taşımalı.
Güncel ve toplumsal sorunlara katkı sağlayabilecek konular
tercih edilmeli.
Daha önce araştırılmış bir konu olabilir ancak eksik kalan
alanlar tespit edilmeli, ve buraya özgün bir katkı sağlanmalı.
Gerçekleştirilebilir, ölçülebilir ve belirli bir zaman diliminde
tamamlanabilir olmalı.

5. Araştırma Sorusu

Araştırma sorusu çok geniş veya çok dar olmamalıdır.
İstanbul’da yaşayan 25-30 yaş arasındaki mühendislerin gelir seviyesi,
2023 yılındaki döviz kuru dalgalanmalarından nasıl etkilendi? (Çok dar)
Dijitalleşme küresel iş gücü piyasasını nasıl değiştiriyor? (Çok geniş)
Avrupa Birliği üyesi ülkelerde dijitalleşme sanayi istihdamını nasıl
etkiliyor?

6. Araştırma Sorusu

Sorular açık, net ve yanıtlanabilir olmalıdır.
Kapitalizm iyi midir, kötü müdür? (kötü araştırma sorusu)
En iyi ekonomik sistem hangisidir? (kötü araştırma sorusu)
1929, 1973 ve 2008 krizlerinin Türkiye’deki temel ekonomik
göstergelere etkileri nasıl olmuştur? Bu krizlerin etkilerinde
benzerlik ve farklılıklar var mıdır? (iyi araştırma sorusu)
1980 sonrası Türkiye’de Merkez bankası faiz politikalarının
enflasyon üzerindeki etkisi nedir? (iyi araştırma sorusu)

7. Hipotez neye denir? Hipotez nasıl oluşturulur?

Hipotez, bir araştırma veya inceleme sürecinde,
gözlemler veya mevcut bilgiye dayalı olarak
yapılan, test edilebilir ve doğrulama ya da
çürütülme amacı güden bir öneridir.
Hipotez, bir olguya dair, genellikle "neden" ve
"nasıl" sorularına yanıt arayan, belirli bir ilişkiden
ya da durumdan yola çıkarak yapılan geçici bir
açıklamadır.
Bilimsel araştırmalarda, hipotezler teorik temele
dayanarak önerilir ve deneyler/verilerle test edilir.
İyi bir hipotez, test edilebilir ve ölçülebilir
olmalıdır.
Araştırmanın hipotezleri çalışmanın sonunda
doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir.

8. Hipotez

Hipotezler test edilebilir ve mantıksal olmalıdır.
Teknolojik gelişmeler her zaman ekonomik büyümeyi artırır. (kötü hipotez)
Serbest piyasa ekonomisi sosyal açıdan en adil sistemdir. (kötü hipotez)
Dışa açık ekonomilerde büyüme oranları, kapalı ekonomilere kıyasla daha
yüksektir. (iyi hipotez)
Türkiye’de enflasyon oranı faiz oranlarındaki değişikliklere duyarlıdır.(iyi
hipotez)
Türkiye’de bölgeler arası gelir eşitsizlikleri ile cinsiyet eşitsizlikleri arasında
pozitif bir ilişki vardır.

9. Örnek 1 Teoriye dayanan hipotez

Teori: Phillips Eğrisi, enflasyon ve işsizlik arasında
ters bir ilişki olduğunu öne sürer.
Hipotez: Türkiye’de enflasyon oranı düştüğünde,
işsizlik oranı artmaktadır.
Açıklama: Ekonomik teoriye dayalı olarak test
edilebilir bir hipotez formüle edilmiştir.

10. Örnek 2 Önceki araştırma bulgularına dayalı hipotez

Önceki Çalışma: Romer (1986), Ar-Ge
yatırımlarının ekonomik büyümeyi desteklediğini
göstermiştir.
Hipotez: Ar-Ge harcamalarındaki artış, gelişmekte
olan ülkelerde uzun vadede kişi başına düşen
geliri artırır.
Açıklama: Önceki araştırmaların bulgularına
dayanarak yeni bir hipotez oluşturulmuştur.

11. Örnek 3 Güncel gözleme, veriye dayalı hipotez

Gözlem: Son yıllarda Türkiye’de temel tüketim
mallarının fiyatları hızla artarken, ücret artışları
enflasyon karşısında yetersiz kalmıştır.
Hipotez: Türkiye’de gıda ve enerji fiyatlarındaki
artış, hanehalkı satın alma gücünü önemli ölçüde
düşürmektedir.
Açıklama: Gözlemsel veriler (artan fiyatlar ve reel
gelir kaybı) hipotezin temelini oluşturur. Bu
hipotez, veri analizi ile test edilebilir.

12. Örnek

• https://dergipark.org.tr/en/pub/fsecon/article
/1263231

13. Literatür Taraması

Akademik araştırmalar, daha önce yapılan bilimsel çalışmalarla elde edilen
bulgular, dile getirilen fikirler ve ele alınan yaklaşımlar üzerine inşa edilir. Birbirinin
devamı niteliğinde yürütülen akademik araştırma larda araştırma konusu ile ilgili
olarak daha önce yapılan çalışmaların gözden geçirilmesi gerekmektedir.
Akademik araştırmalarda literatür taraması olarak adlandırılan bu süreç araştırma
konusu ile ilgili daha önce yayınlanan eserlerin araştırılması, bulunması,
incelenmesi, okunması, tasnif edilmesi, özetlenmesi ve sentez edilmesini içerir.
Literatür taramasının ve analizinin asıl amacı önceki literatürün araştırılan konu
hakkında geldiği noktayı tespit etmek, literatürdeki boşlukları koymak ve kendi
çalışmamızın önceki literatür içerisinde nereye oturacağını tespit etmektir.

14. Literatür Taraması Farklı şekillerde yazılabilir

Metin içinde uzun tartışma (literatür
kendi içinde küçük alt başlıklara ayrılabilir)
Metin içinde kısa tartışma, literatür
özetini detaylı tablo ile sunma

15. Literatür taramasının aşamaları

1. Planlama
Literatür
taramasının
aşamaları
2. Kaynakların araştırılması,
bulunması
3. Kaynakların incelenmesi,
literatür dokümanının
hazırlanması
4. Literatürün metne
aktarılması, yazılması

16. Literatür Taraması

• Akademik dergiler, kitaplar, tezler,
konferans bildirileri, resmi istatistikler gibi
kaynaklar kullanılır.
• Google Scholar, Web of Science, Scopus,
JSTOR gibi akademik veri tabanları taranır.
• Literatürde eksik kalan noktalar tespit
edilir.
• Kullanılan kaynakların güncelliği ve
akademik güvenilirliği değerlendirilir.

17. Literatür Taraması

https://scholar.google.com/schhp?hl=tr
https://www.webofscience.com/wos/alldb/basic
-search

18. Örnek

• https://dergipark.org.tr/tr/pub/optimum/issu
e/66298/946057
• https://dergipark.org.tr/en/pub/oguiibf/articl
e/1357508
• https://dergipark.org.tr/en/pub/kent/issue/79
837/1346194

19. Metodoloji (Yöntem)

• Nicel Yöntemler: Anket, istatistiksel analizler, deneysel tasarım.
• Nitel Yöntemler: Mülakat, gözlem, içerik analizi, vaka analizi.
• Karma Yöntemler: Hem nicel hem nitel yöntemleri kapsayan
araştırmalar.
• Yöntem seçimi, araştırma sorusuna en uygun metodolojinin
belirlenmesi ile yapılır.

20. Veri Toplama ve Analiz

• Birincil veri (anket, mülakat) ve ikincil veri (istatistikler, resmi
veriler) kullanılır. Karşılaştırmalı analizler yapılır.
• Nicel analizde SPSS, STATA, E-Views, R, Matlab, Gauss gibi
yazılımlar; nitel analizde NVivo, MAXQDA gibi programlar
kullanılır.
• Hipotez testleri ve istatistiksel anlamlılık değerlendirilir.

21. Sonuç ve Tartışma

Bulguların özeti verilir.
Literatürle karşılaştırma yapılır.
Araştırmanın sınırlılıkları belirtilir.
Gelecek çalışmalar için öneriler sunulur.

22. Kaynakça

• Atıf yöntemleri (APA, MLA, Chicago vb.) kullanılır.
• Kaynakların doğruluğu ve akademik geçerliliği kontrol edilir.
• Akademik etik kurallarına uyulmalıdır.