16.1. Kimyoviy zararlanish va Degazatsiya

1. 48-mavzu. Kimyoviy zararlanish va Degazatsiya

Óngboyev Asadbek
MMX-3 guruhi

2. Reja:

1. Degazatsiya nima?
2. Degazatsiya qo’llaniladigan sohalar
3. Vakuumda degazatsiya
4. Yopiq muhitda degazatsiya

3. 1-o’quv savoli Degazatsiya nima

4.

Degazatsiya (gaz) — zaharlangan joylar, inshootlar, harbiy
texnika, jangovar qurollar, oziq-ovqat, havo, suv va
boshqalarni zararsizlantirish. Degazatsiya qiluvchi moddalar
sifatida xlorli ohak, kalsiy gipoxlorit, xloraminning har xil
konsentratsiyalari, ishqorli tuzlar qoʻllanilishi mumkin.
Zaharlangan joy xlorli ohak bilan degazatsiya qilinadi, ayrim
hollarda esa tuproq yoki qorning zaharlangan qatlami olib
tashlanadi

5.

Kiyim-boshlar issiq havo yordamida, jangovar texnika va
harbiy qurollar xloramin va ishqorli eritmalarni purkash yoʻli
bilan yoki yuvuvchi eritmalar (benzin, kerosin, spirt) da
degazatsiya qilinadi. Xonalarni zaharli moddalar bugʻi va
gazlardan xoli qilish uchun ular shamollatiladi. Degazatsiyada
maxsus mashina va asboblar, oddiy suv sepish mashinalari,
greyderlar, gidropultlar qoʻllanilishi mumkin

6.

7. Suyuqliklarda erigan gazlarni olib tashlash samaradorlikni oshiradi,tozalash jarayonini tezlashtiradi.

Ifloslanish
Gazni olib tashlash
Yuvish suyiqligi
Ob’ektni tozalash
Gazni olib tashlash
Suyuqliklarda erigan gazlarni olib tashlash
samaradorlikni oshiradi,tozalash jarayonini
tezlashtiradi.

8. 2-o’quv savoli Degazatsiya qo’llaniladigan sohalar

9.

Degazatsiya
oshiriladi:
quyidagi
sohalarda
amalga
1) Metallurgiyada — vakuumda ishlov berish yoʻli bilan
suyuq metallar tarkibidagi gazlarni chiqarib yuborish.
Kovshli, sirkulyatsion usullari bor.

10.

2) Foydali qazilmalar qatlamlari va atrofdagi jinslar
orasidan zararli gazlarni tabiiy yoki sunʼiy usullar
bilan chiqarib yuborish. Konlarga gaz toʻplanib
qolishining oldini olish uchun bajariladi.

11.

Tozalash inshootlarida tindirish va
tiniklashtirishda suv tarkibidagi
muallaq va kolloid (mayda) zarralar
suv tagiga chukadi, suvga maxsus
idishlarda alyuminiy sulfat va xlorli
temir bilan ishlov beriladi, Tiniq suvni
zararsizlantirish (turli mikroorganizm
va viruslarni oʻldirish) uchun unga
suyuq yoki gaz holatdagi xlor,
gipoxloritlar — NaCIO, Ca(ClO)2
va xlor qoʻsh oksid ClO2,xlorli ohak
qoʻshiladi, tindirilgan suv va yer osti
suvlarini zararsizlantirish maqsadida,
shuningdek, ozon va ultrabinafsha
nurlar ham qoʻllanadi.

12.

3) Qishloq xoʻjaligida - zaharli gaz va bugʻ qoldiqlarini yoʻqotish.
Havoning quruq va haroratning yuqori boʻlishini tezlashtiradi. Аktiv
va passiv usulda bajariladi. Aktiv degazatsiya don va donquritgichlar
yordamida yoki quyosh taftida shopirib quritish bilan amalga
oshiriladi. Passiv degazatsiyada esa fumigatsiya qilingan don, chigit
va boshqa mahsulotlardan gaz tamoman uchib ketmaguniga qadar
ularga tegilmaydi, mahsulotlar saqlanadigan omborda derazalar
ochilib, yelvizak hosil qilinadi. Binoda brommetil bor-yoʻqligini
aniqlash uchun atsetil lampasi, sham, gugurtni yondirib polga
yaqinlashtiriladi, agar olov oʻchmasa yoki rangi oʻzgarmasa
degazatsiya nihoyasiga yetgan hisoblanadi.

13. 3-o’quv savoli Vakuumda Degazatsiya

14.

Gazni chiqarish yuqori vakuumli toza muhitlarni yaratish va
saqlash uchun qiyinchilik tug'diradi. NASA va ESA kosmik
kemalarda foydalanish uchun mos bo'lgan past gaz chiqarish
xususiyatlariga ega materiallar ro'yxatini yuritadi, chunki gaz
chiqaradigan mahsulotlar optik elementlar, termal radiatorlar
yoki quyosh batareyalarida kondensatsiyalanib, ularni
yashirishi mumkin.

15.

16.

Odatda changni yutish deb hisoblanmaydigan materiallar
sanoat yoki ilmiy vakuum jarayonlariga aralashish uchun
yetarlicha yengil molekulalarni chiqarishi mumkin. Namlik,
moylash materiallari va yopishtiruvchi moddalar eng keng
tarqalgan manbalardir, lekin hatto metallar va ko'zoynaklar
yoriqlar yoki aralashmalardan gazlarni chiqarishi mumkin.
Yuqori haroratlarda gazni chiqarish tezligi ortadi, chunki bug’
bosimi va kimyoviy reaksiya tezligi ortadi. Ko'pgina qattiq
materiallar uchun ishlab chiqarish va tayyorlash usuli gaz
chiqarish darajasini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin.

17.

18.

NASAning Stardust kosmik zondi navigatsiya
kamerasining
CCD
sensorida
kondensatsiyalangan noma'lum ifloslanish
tufayli tasvir sifatining pasayishiga olib
keldi. Xuddi shunday muammo Cassini
kosmik zondining tor burchakli kamerasiga
ta'sir qiladi, biroq tizimni qayta-qayta 4 °C
ga qizdirish orqali tuzatiladi. ESAning
Rosetta
kosmik
kemasi
uchun
massa
spektrometrlari yordamida gaz chiqarish
effektlarining keng qamrovli tavsifini olish
mumkin.
Kometalarda tabiiy gaz chiqarish odatiy
holdir.

19.

20. 4-o’quv savoli Yopiq muhitda degazatsaiya

21.

Havoning turg'unligi yoki aylanmasi bo'lgan yopiq muhitda to'plansa,
gazni chiqarish muhim bo'lishi mumkin. Misol uchun, yangi avtomobil
hidi yopiq avtomobilda issiqlik ta'sirida ajralib chiqadigan kimyoviy
moddalardan iborat. Yog'och kabi deyarli hidsiz material ham bir
necha oy davomida yopiq qutida saqlansa, kuchli hid hosil qilishi
mumkin.
Ko'pgina
sanoat
mahsulotlaridan,
xususan,
plastmassalardan ajralib chiqadigan plastifikatorlar va erituvchilar
inson salomatligiga zarar etkazishi mumkinligi haqida xavotirlar
mavjud.

22.

Erituvchi bug'lari bilan
uzoq muddatli ta'sir
qilish surunkali
solventli
ensefalopatiyaga
(CSE) olib kelishi
mumkin. Zaharli
gazlarni gazdan
chiqarish suv osti
kemalari va kosmik
stantsiyalarni
loyihalashda katta
tashvish tug'diradi,
ular o'z-o'zidan
aylanma atmosferaga
ega bo'lishi kerak.

23.

24. 1.Degazatsiya deganda nima tushiniladi? 2.Transportni qaysi soxalarida qo’laniladi? 3. Vakuumdagi degazatsiya nima ? 4.Yopiq

muhitdagi degazatsiya deganda
nimani tushunasiz?

25.

E’tiboringiz uchun rahmat