Білімгердің өзіндік жұмысы. Биологиялық прогресс

1. Білімгердің өзіндік жұмысы

Қабылдаған: Әзімбай Абылайхан Исаханұлы
Орындаған: Кенжебекова Балдәурен Қайратқызы
Тобы: ЖБЛ-111, 3 курс студенті

2. Жоспар:

Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Өзгергіштік деген не?
2.Өзгергіштік түрлері
3.Эволюцияның негізгі бағыттары
4.Биологиялық прогресс
Пайдаланылған әдебиеттер

3.

Өзгергіштік бұл —
вирустардан бастап,
сүтқоректілер және гүлді
өсімдіктермен тәмамдай
отырып, бүкіл ағзаларға тән
жалпы тірлік қасиеттері.
Тұкымқуалаушылық -ағзаның
өз ататектеріне ұқсас бола
алуы. Өзгергіштік — ағзаның
өз ататектерінен
айырмашылығының бола алуы.
Осы заманғы биологияда
тұқымқуалайтын (айқын емес)
және тұқымқуаламайтын
(айқын немесе
модификациялы) өзгергіштікке
бөлінеді.
3

4.

4

5.

6.

6

7.

Ч. Дарвин айқын өзгергіштікті популяцияның
көптеген дарақтарында бірден қоршаған орта
әсерінен пайда болатын өзгеріс деп түсінді.
Сондықтан оны топтык өзгергіштік деп те
атайды. Қуаңшылық кезінде жапырақтардың
түсуі немесе жыл маусымдары бойынша
жануарлар жабыны түсінің өзгеруі осындай
өзгергіштіктерге мысал бола алады. Алайда бүл
өзгерістер тұқымқуаламайды. Сондықтан осы
заманғы ғылымда «айқын өзгергіштік» термині
«тұқымқуаламайтын немесе модификациялы»
терминіне барабар.
7

8. Ч. Дарвин бұдан басқа тағы өзара байланысты өзгергіштік деп бөлді. Мұндайда бір белгінің өзгеруі міндетті түрде басқа белгінің

8

9.

Заголовок презентации
9

10.

10

11.

Тұқымқуалау өзгергіштігі — бұл эволюциялық
дамудың маңызды себептерінің бірі. Тұқымқуалау
өзгергіштігі әр уақытта жекеленіп көрінеді.
Биологияда тұқымқуалау өзгерістерін үйлесімді
және мутациялық өзгергіштікке бөледі. Үйлесімді
өзгергіштік дегеніміз — бұл түрлі-түрлі және
алыс ататектерге тән белгілердің жаңа
үйлесімдерінің нәтижесі. Мұндай жағдайда
ешқашан жаңа белгілер немесе қасиеттер
байқалмайды. Пайдалы, пайдасыз және зиянды
белгілер жаңа дарақтардың өрқайсысында
түрліше үйлесімде болады.
11

12.

12

13.

Мутациялық өзгергіштік ағзаның мүлде жаңа белгілері мен қасиеттерінің
көрінуіне апарады. Қандай болса да белгіге әсер ететін генетикалық
материалдың кенеттен секіртпелі өзгеруі мутациялар деп аталады. Мутация
барысында дарақ ешқайсыларын бұрын болмаған ататектер сапасына ие
болады.
Мутация (лат. мутацио — өзгеру, ауысу) дегеніміз — бұл генетикалық
материалдың тұқымқуалау өзгерістері. Олар барлық тірі ағзаларға тән
ңасиет. Ең ұсақ мутациялар ДНҚ-дағы нуклеотидтердің жүйелілігін
өзгертеді, ал ең ірілері хромосомалар санын өзгертуге апарады. Өзгерген
(мутацияланған) үлескінің мөлшері бойынша барлық мутациялар үш топқа
белінеді.
Егер мутациялаған ген бірнеше белгілерге әсер етсе, онда осы белгілердің
барлығы бір мезгілде өзгереді. Мұндай бірнеше белгілердің бірлігін өзара
қатысты немесе өзара байланысты (Ч. Дарвинше) белгілер деп атайды.
13

14. Основные цели

РОСТ
ГОДОВОГО
ДОХОДА
Основные
цели

15. Тақырыбы: «Биологиялық прогреске қол жеткізудің критерийлері мен жолдары»

Білімгердің өзіндік жұмысы
15

16.

16

17. Биологиялық прогресс деген не?

Биологиялық прогресс — жүйелік топтағы
даралар санының артуы, таралу аймақтарының
кеңеюі, басқа да жүйілік топтарға ажырауы.
Популяция мен түрдің тіршілік ортасына
бейімделуі. Биологиялық эволюцияның
бағыттары: ароморфоз, идиоадаптация,
дегенерация.
Эволюцияның негізгі бағыты – қарапайымнан
күрделіге қарай даму. Орыс биологі А.Н. Северцов
органикалық дүниенің. Даму тарихында
биологиялық прогресс пен биологиялық регресс
болатынын ерекше бөліп көрсеткен.

18.

18

19.

19

20.

Биологиялық
прогреске жету
жолдары
Биологиялық прогреске үш негізгі
жолмен – арогенез, аллогенез және
катагенез арқылы жетуге болады.
Жолдардың әрқайсысы
организмдерде белгілі бір
бейімделулердің (бейімделулердің)
пайда болуымен сипатталады.
20

21.

Биологиялық прогрестің жолдары
Организмдер қажетті бейімделулерді ала отырып,
үш жол немесе бағыт бойынша ілгерілейді.
Арогенез- тіршілік қабілеттілігін арттыратын
негізгі морфофизиологиялық өзгерістер –
ароморфоздарды алу.
Аллогенез организмдер жаңа деңгейге көшпейді,
бірақ ерекше жағдайларда өмір сүруге
бейімделеді. Жаңа түрлер, тектер, тұқымдастар
пайда болады.
Катагенез особьтардың жалпы деградациясы
өмір сүруге және көбеюге көмектесетін
жеңілдету деп аталады.
21

22.

Популяциядағы туу көрсеткішінің өлім-жітімнен жоғары
болуы, жаңа жерлерге қоныстанған сайын организмдер
санының көбеюі түрдің экологиялық гүлденуін көрсетеді.
А.Северцов биологиялық прогресс теориясын жасап,
сипаттады:
Организмдер сыртқы орта факторларына бейімделеді.
Түр өкілдерінің саны артып келеді.
Ішкі топтар пайда болады.
Тіршілік ету аймағы кеңейіп келеді.
Тіршілік үшін кескілескен күрестен өтіп, бір жүйелі
бірлік жеңеді.
Бүгінгі таңда жәндіктер, құстар, сүтқоректілер, нематодтар
дамып келеді.
22

23. Прогресстің дәлелі

Биологиялық прогрестің дәлелі
Прогресстің
дәлелі
Тірі табиғат дамуының негізгі бағыттары ретінде биологиялық
прогресс пен биологиялық регрессия аталды. Соның нәтижесінде
үлкен жүйелік бірліктер қалыптасып, процесс мыңдаған жылдарға
созылады. Биологиялық прогрестің дәлелдеріне мыналар жатады:
- Салыстырмалы анатомия: омыртқалы жануарлардың, гомологиялық
мүшелердің, атавизмдер мен рудименттердің ұқсас құрылымы.
-Эмбриондардың ұқсастығын Карл Бэр дәлелдеген.
- Палеонтологтардың тұжырымдары.
- Құмырсқа денеге қатысты ең үлкен миға ие.
- Адам миы 100 000 химиялық реакцияларды орындайды.
- Ең биік шөп, 30 м, бамбук.
- Адам денесі 90 рудиментпен белгіленеді.
- Қазіргі уақытта планетада 10 000 улы өсімдіктер бар.
- Егеуқұйрықтар сусыз түйеге қарағанда ұзағырақ жүреді.
- Жыландардың екі жыныс мүшесі бар, 3 жыл тамақсыз ұйықтайды.
- Теңіз күн балығы бірден 5 миллион жұмыртқа сала алады.
23

24.

Биологиялық прогрестің себептері қандай?
Биологиялық прогрестің себебі - түрдің қоршаған
орта жағдайларына жақсы бейімделуі.
Фитнес – өзара әрекеттесу салдары қозғаушы
күштерэволюция (ең алдымен табиғи сұрыпталу).
Неліктен бейімделудің әртүрлілігі топтың
биологиялық прогресіне ықпал етеді?
Түрлі бейімделулер әртүрлі экологиялық
жағдайларда өмір сүруге мүмкіндік береді.
Демек, түрдің таралу аймағы мен оның дараларының
саны артады.
Неліктен түрдің көптігі биологиялық
прогрестің көрсеткіші болып табылады?
Түрдің көптігі оның қоршаған орта жағдайларына
жақсы бейімделгендігін көрсетеді.
24

25. Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазымбет П. Қ., Аманжолова Л. Е., Нұртаева Қ.С.
Медициналық биология / А.- 2000.-376 б.
2. Е. Ө. Қуандықов ред. Медициналық биология және
генетика/ А.- 2004.-444 б.
3. В.Н. Ярыгин. Биология / М.- Высшая школа.- 2001.- т.
1,2.
4. Эволюциялық биология. Е.Байбеков.,Б.З.Умиров.,
Р.А.Дайрабаева., Л.Р.Боранбаева., Б.Б.Тойжигитова. –
Шымкент. - 2019ж.
5. Биологияға кіріспе: Оқу құралы. Қайта толықтырылып
шығарылған / Ж.Шілдебаев., А.Ермекбаев. – Алматы:
ТОО Лантар Трейд. 2020ж. - 468б.

26. Назарларыңызға рахмет!

26