№5 лекция

1.

2.

* Фотосинтездің қараңғы сатысы.
* 1. Фотосинтездің Калвин циклы.
* 2. Фотосинтездің (дикарбон қышқылдары) хэтч – сл эк
циклы.
* Фотосинтез. Жапырақ пигменттері. Хлорофилдер.
Флуоресценция. Каротиноидтар. Фикобиллиндер.

3.

4.

5.

6.

7.

ФОТОСИНТЕЗДІҢ ЖАРЫҚ САТЫСЫ
Фотосинтездің фотохимиялық
реакциялары – бұл күн
сәулесінің энергиясы химиялық
байланыстардың энергиясына айналу
реакциялары, біріншіден, фосфорлық
байланыстардың (АТФ-тің)
энергиясына
айналуы.
Сәуле жинайтын кешен,
фотохимиялық реакциялық орталығы
және онымен
байланысатын молекулалар - электрон
тасымалдағыштар жиынтығы
фотожүйе құрайды.

8.

ФОТОЖҮЙЕ
Фотожүйе – фотосинтез аппаратының
маңызды құрылымды-функциональды
бөлігі. Фотосинтез процеске 2 фотожүйе
қатысады. 680-700 нм ұзындығы бар
толқындардың тиімділігін ұлғайту үшін
ұзындығы қысқа (650—660 нм)
толқындарды қосу керегін Р. Эмерсон
көрсеттті. Сондықтан, фотосинтезге екі
фотожүйе қатысады, оларға ұзын және
қысқа толқындар сіңіретін пигменттер
кіреді деген тұжырым жасалды.
Пигменттердің спектрді сіңіру
максимумдары
Бірінші фотожүйенің (1 ФЖ) сәуле жинайтын кешені көбінесе, ал АТР-азалық
кешені (CF1+ CFо) әрқашан, бір біріне тимей тұрған строманың
тилакоидтарында орналасқан.
Екінші фотожүйенің (2 ФЖ) сәуле жинайтын кешені және пигмент-белоктық
кешені тилакоидтардың жақын тұрған мембраналарында орналасады. Цитохромдар
кешені (b-f) строманың және граналардың тилакоидтарында орналасады. Олар бір
бірімен липид фазада жылдам жүретін липофильдік пластохинон PQ арқылы
әрекеттеседі.

9.

10.

ЭМЕРСОННЫҢ ҰЛҒАЙТАТЫН
ЭФФЕКТІСІ (В. В. ПОЛЕВОЙ, 1989)

11.

ФОТОЖҮЙЕЛЕРДІҢ ҚҰРАМЫ

12.

ЭЛЕКТРОН ТАСЫМАЛДАНУ
ЖОЛЫНЫҢ 2 ТҮРІ БОЛАДЫ
ЦИКЛДІ НЕМЕСЕ
АЙНАЛМАЛЫ
ЦИКЛСІЗ НЕМЕСЕ
АЙНАЛЫМСЫЗ
Айналмалы тасымалдануда хлорофилл молекуласынан бірінші
акцепторға тасымалданған электрондар оған қайтып келеді. Күн
сәулесінің энергиясы АТФ-тің энергиясына айналуы фотосинтездік
фосфорлану деп аталады (Д. Арнон).
Электрондардың айналымсыз тасымалдануында су фотототығады
да электрондар судан НАДФ-қа тасымалданады. Тотығутотықсыздану реакцияларында бөлінетін энергия АТФ-тің синтезіне
қолданылады.

13.

СІҢІРІЛГЕН СӘУЛЕ КВАНТТАРДЫҢ
ЭНЕРГИЯСЫНЫҢ ЖОЛЫ
БІРІНШІ ФОТОЖҮЙЕНІҢ ОРНАЛАСУЫ

14.

ЭЛЕКТРОНДАРДЫҢ 2ФЖ-ДЕН 1ФЖ-ГЕ ТАСЫМАЛДАНУЫ.
АЙНАЛЫМСЫЗ ФОТОФОСФОРЛАНУ.
Күн сәулесінің квантын сіңіргенде антенналық жүйе энергияны
реакциялық орталыққа тасымалдайды.
Айналымсыз фотофосфорланудың теңдігі:
Айналымсыз фотосинтездік
фотофосфорланудың айырмашылығы:
1) судың 2 молекуласы тотығады;
2) 2 фотожүйе қатысады;
3) электрондар су молекуласынан
(бірінші донор) электрон
тасымалдағыш тізбек арқылы НАДФқа (соңғы акцептор) тасымалданады.
ЕКІНШІ ФОТОЖҮЙЕНІҢ ОРНАЛАСУЫ

15.

АЙНАЛМАЛЫ ФОТОФОСФОРЛАНУ
Оған тек ФЖ 1 қатысады. Сәуленің квантын сіңіргенде пигменттің
молекуласы П700 қозған электронды бірінші тасымалдағышқа
тасымалдайды, содан соң ферродоксиннен (Фд) қайтып П700 -ге келеді
( суретте көрсетілген). Электрон тасымалдағыш тізбекте цитохром b
мен цитохром f –тің арасында АТФ түзіледі.
Айналмалы фотосинтездік фотофосфорланудың суммарлық теңдігі:
ХЛОРОПЛАСТТАҒЫ
АЙНАЛЫМДЫ
ТАСЫМАЛДАНУ ЖОЛЫ

16.

ХЛОРОПЛАСТТАҒЫ АЙНАЛЫМСЫЗ (Z-СХЕМА) ЖӘНЕ АЙНАЛЫМДЫ
ЭЛЕКТРОНДАРДЫҢ ТАСЫМАЛДАНУ ЖОЛДАРЫ (В. В. ПОЛЕВОЙ, 1989)

17.

ФОТОСИНТЕЗДІҢ ҚАРАҢҒЫ САТЫСЫ
Кальвин циклі. Фотосинтездің қараңғы
сатысы
-биохимиялық реакциялардың
жиынтығы,
олардың
нәтижесінде
көмірқышқыл газы игеріледі және көмірсулар
түзіледі. Фотосинтездің қараңғы сатысы стромада
жүреді.Көмірқышқыл газдың игерілуінің және
көмірсулар
түзілуінің
реакцияларын
катализдейтін ферменттер хлоропласттардың
стромасында орналасады.
Фотосинтездің қараңғыдағы реакцияларын
АҚШ ғалымы Мелвин Кальвин ашқан. Бұл
рекациялардың жиынтығы Кальвин циклі деп
аталған.
Ақыш Ғалымы М. Кальвин

18.

КАЛЬВИН ФОТОСИНТЕЗДІҢ МЫНАДАЙ СХЕМАСЫН ҰСЫНДЫ:
КАЛЬВИН ЦИКЛІ 3 САТЫҒА БӨЛІНЕДІ.
БІРІНШІ САТЫСЫ - КАРБОКСИЛДЕНУ.
ЕКІНШІ САТЫСЫ - ТОТЫҚСЫЗДАНУ САТЫСЫ.
ҮШІНШІ САТЫСЫ - РЕГЕНЕРАЦИЯ САТЫСЫ.

19.

Кальвин циклі, ФГҚ – фосфоглицерин қышқылы, ФГА –
фосфоглицерин альдегиді, ФДА - фосфодиоксиацетон

20.

КӨМІРСУЛАРДЫҢ ТҮЗІЛУІ
Фотосинтездің бірінші өнімдерінің ішінде аминқышқылдар табылған.
Кальвин циклінің бірінші сатысында түзілген фосфоглицерин қышқылы
(ФГҚ) пирожүзім қышқылына (ПЖҚ) айналуы мүмкін. Ол НАДФН
жетіспегенде жүреді. ПЖҚ-дан аминқышқыл аланин түзіледі.

21.

ХЛОРОПЛАСТТАҒЫ ФОТОСИНТЕЗ
ПРОЦЕСІ

22.

ФОТОСИНТЕЗДІҢ
ТЕҢДІГІ
ЖАРЫҚ РЕАКЦИЯЛАРЫ:
Айналымды Фосфорлану
ҚАРАҢҒЫДАҒЫ РЕАКЦИЯЛАР:

23.

ФОТОТЫНЫС АЛУ
(ГЛИКОЛАТТЫ ЦИКЛ)
Бұл процесте О2 сіңіріліп СО2 босап шығады. Фототыныс алудың
алғашқы өнімі – гликоль қышқылы болғандықтан, оны гликолат жолы
деп атайды
Фототыныс алудың реакциялары:
1. Хлоропласт - РБФ → гликоль қышқылы
/гликолат/
2. Пероксисома – Гликолат → глицин
3. Митохондрия – Глицин → серин
ГЛИОКСИЛАТТЫ ЦИКЛ

24.

ФОТОТЫНЫС АЛУ ПРОЦЕСІ

25.

ФОТОСИНТЕЗДІҢ С4-ЖОЛЫ (ХЕТЧ ПЕН
СЛЭКТІҢ ЦИКЛІ)
Кейбір өсімдіктерде, субтропикалық және тропикалық өсімдіктерде
фотосинтез басқаша жүреді деп Австралияның ғалымдары М.Д. Хетч пен К.Р.
Слэк (1966) және орыс ғалымы Ю.С.Карпилов (1960) көрсеткен (жүгері,
қант қамысы, амарант, тары, балжүгері). Бұл жолда карбоксилденудің
бірінші өнімі – 4 атомды көміртегі бар қосынды. Сол үшін осы жолды С4
-жолы деп атайды.
Мезофилл клеткаларында көбінесе циклсіз фосфорлану жүреді, өткізігіш
шоқтарды қоршап тұрған клеткаларда жүретін Кальвин цикліне керекті
НАДФН түзіледі.
Өткізігіш шоқтарды қоршап тұрған клеткалардың хлоропласттарында тек
циклдік фосфорлану жүреді.

26.

С4- ӨСІМДІКТЕРДІҢ ЕРЕШЕЛІГІ

27.

С4-ЖОЛЫНЫҢ АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ
1. Фотосинтез С3-жолымен жүретін өсімдіктерде фототыныс алудың
белсенділігі жоғары болады.
2. С3-өсімдіктерде температура мен жарық көбейгенде фототыныс
алудың белсенділігі ұлғаяды.
3. С4-өсімдіктерде С3-жолы өткізгіш шоқтарды қоршаған
клеткаларда жүреді.
4. С4-өсімдіктерде С3-өсімдіктерге қарағанда фотосинтездің жарыққа
қанығу нүктесі жоғарылау орналасады.
5. С4 - өсімдіктер қуаңшылыққа, жоғары температураға төзімді болады.

28.

ҚОРЫТЫНДЫ
Фотосинтез дегеніміз — жасыл жапырақ хлоропластары арқылы күн
сәулесі энергиясының химиялық байланыс энергиясына айналу
процесі.Фотосинтездің жарық және қараңғы фазалы сатылары бар. Жарық
фазасында ежелгі балдырларда циклді фотофосфорлану реакциясы жүреді.
Квант жарығының электрондарымен хлорофилдерден ығысып шықкан
энергия АДФ мен фосфаттан АТФ-тың синтезделуіне жұмсалады.Жоғары
сатыдағы өсімдіктердің жарың фазасының негізін циклді емес
фотофосфорлану құрайды. Мұнда электрондар энергиясы АТФ-тың
синтезделуіне, молекулалық оттектің бөлінуі арқылы судың ыдырауына
(фотолиз) және НАДФН синтезіне жұмсалады. Фотосинтездің қараңғы
фазасында көмірқышқыл газын пайдалану және соның негізінде
органикалық қосылыстарды синтездеу үшін АТФ және НАДФН энергиясы
қолданылады. Хемосинтез — тотығу процесі нәтижесінде CO, газынан
органикалық заттардың бейорганикалық заттардан (H2S, әр түрлі металл
иондары) түзілу процесі.

29. Фотосинтездің Калвин циклы.

*Фотосинтездің Калвин циклы.
* Фотосинтездің жарық сатысындағы НАДФН және АТФ
молекулалары қараңғылық жағдайда пайдаланылады.
Фотосинтездің қараңғы сатысындағы реакциялары 3
бағытта жүреді. Оның ішіндегі негізгісі
көмірқышқылгазының тотықсызданып көмірге айналу
ракциялары болады. Осы реакциялардың немен басталып
немен аяқталатындығын зерттеп қарастырғңан Американ
ғалымы Мелвин Калвин болатын. Сол кісінің құрметіне бұл
реакция Калвин циклы деп аталады.

30.

31. Калвин циклының алғашқы реакциясы нәтижесінде 3 фосфоглицирин қышқылының (3ФГК) 2 молекуласы пайда болады. Пайда болған 3 ФГК

*

32.

33. Фотосинтездің жеңіл фазасында күн сәулесінің жұтылған фотондарының энергиясы хлорофилл молекуласының электрондарының қозған

*

34. Алынған электростатикалық күштердің потенциалдық энергиясы АТФ синтезі арқылы жүретін протондардың градиент бойымен қозғалуына

*

35. Жалпы алғанда, протондар судың фотолизі кезінде тилакоидтың ішкі кеңістігінде түзіліп, 2 фотосистеманың жұмысы кезінде айдалады

*

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

* Жоғары сатыдағы өсімдіктер жапырағының анатомиялық
құрылысы негізгі үш бөліктен тұрады. Олар:
1)жапырақ тақтасын үстіңгі және астыңғы бет жағынан жауып
тұратын жабындық ұлпа - эпидерма;
2) ассимиляциялаушы қоректік ұлпадан тұратын негізгі бөлігі мезофилл;
3) мезофилл бөлігінде орналасқан өткізгіш шоқтар.
Жапырақтың бұл анатомиялық құрылысында жапырақ
формацияларына, өсімдіктердің жүйелілік топтарына және өсіп
тұрған орта жағдайларының әсеріне байланысты азды-көпті
өзгерістер болады.

49.

50.

* Биологиядағы барлык органоидтар сияқты, хлоропластың құрамы оның
қыэметiне сай күрделi болады. Хлорофилдер көк және қызыл түсті сәулелерді
жұтып, жасылды шағылыстырады. Ол сәуле хлоропласт жасушасын жасыл
етіп
көрсетеді.
Хлоропластарда хлорофилдерден басқа сары, коңыр, кызғылт сары түстi
каротиноидтар болады. Ол пигменттер ұзындығы баска толкындағы
сәулелердi шағылыстырып, өз энергиясын хлорофильдерге берiп,
фотосинтездiң жүрiсiн тездетедi. Каротиноидтар жасыл хлорофилдермен
бүркенiп, көрiнбейдi, бiрақ күзде, хлорофилдер бұзылганнан кейiн, оның
жарқыраған түсi көрiнедi. Сондықтан да күзде жапырақтардың түсi сары жене
кызғылт көрiнiс бередi.
* Хлоропластағы хлорофилл пигментi граналарда орналасқан. Граналар бiрiнiн
үстiне бiрiн жинап қойған күмiс акша сияқты тақташалардан тұрады.
Тақташалар өзара шұрықтармен байланысады да, ал фотосинтез әрекетi бүкiл
хлоропласт жасушасында емес осы граналарда жүредi.Кейбiр фотосинтезге
қатысатын молекулалар мен пигменттер хлоропластағы фотосинтетикалық
кабықшаны құрастыруға қатысады. Фотосинтетикалық қабықшалардың
строма немесе хлоропластың негiзгi заты қоршайды. Строманың өзi
хлоропласт жене жасушаның цитоплазмасын бөлетiн қабықшадан тұрады.
Фотосинтез әрекетi кезінде, АДФ-тiң ағзаларда атқаратын рөлi зор. АДФ —
ағзалар деп отырғанымыз АТФ синтезiне Н — қоймасындағы энергияны
пайдаланатын ферменттер.

51.

52.

Фотосинтез аппараттың негізгі бөлігіне хлоропластағы пигменттер
жүйесі жатады. Олар күн сәулелерін өзіне сіңіріп, оны химиялық
энергияға айналдыру қызметін атқарады.
Фотосинтезге қажетті энергияның қайнар көзіне көрінетін және
жақын инфрақызыл, сондай-ақ көк-күлгін, яғни толқын ұзындығы
350 ден 700 нге дейінгі сәулелер тобы жатады. Бактериялық
фотосинтезге пайдаланатын сәулелердің толқын ұзындығы 350-ден
900 нм аралығында болады.Инфрақызыл сәулелердің фотондар
энергиясы өте аз -0,101-0,1 эВ шамасында ғана болады. Бұл энергия
молекулаларда химииялық өзгерістер туғызуға жеткіліксіз; тек қана
айналмалы және тербелмелі энергияның деңгейін өзгерте алады;
инфрақызыл сәулелердің біраз бөлігі суға жақсы сіңеді. Сондықтан,
сәулелердің бұл тобы фотосинтез процесінде энергияның тиімді көзі
бола алмайды.Ультракүлгін сәулелер фотондарының энергиясы өте
жоғары. Көптеген химииялық байланыстарды ионизациялап,
нуклеин қышқылдарын, белоктарды және т.б. қосындыларды
ыдыратып жібереді.

53.

* Хлорофилдер:
* Хлорофилл жапырағындағы ең басты және ең күрделі пигмент.
Хлорофил (грекше «хлорос» - жасыл, жапырақ түсі жасыл)
деген мағына береді. Ғалымдар хлорофилдің химиялық
құрамымен физикалық қасиеттерін көп жылдардан бері жанжақты зерттеп келеді.
* Хлорофилдің химиялық құрамын зерттеу жұмыстары XX
ғасырдан басталды. 1818 жылы француз ғалымдары Пельтис пен
Кванту өсімдік жапырағынан бірнеше рет жасыл пигмент бөліп
алды. Оны олар хлорофил деп атады. К.А. Тимирязев
хлорофилдің өсімдік организмінде үнемі өзгеріп отыратынын
байқады.
* Температура жоғары болса оның мөлшері азаяды, өйткені ол
энергияны көп сіңіре алмайды. Ал, температура төмен болса,
хлорофилдің саны көбейеді. Сөйтіп күн сәулесінің хлорофилге
қатысы бар екенін анықтады. Күн сәулесі көп түсетін жерде
өсетін өсімдік жапырақтарында хлорофилл аз болса, күн сәулесі
түспейтін жердегі өсімдік жапырақтарында хлорофил көп
болатынытәжірбие арқылы белгілі болды.

54.

* Хлорофилл дегеніміз – дикарбон қышқылының күрделі эфирі.
Өсімдіктің жасыл жапырақтарында хлорофилл түйіршіктері,
таяқша және таспа түрінде кездеседі.Фотосинтез процесіне
тікелей қатысатын пигменттер хлорофилдер жатады. Бұл топтың
қазіргі
кезде
оншақты
түрі
болатындығы
анықталды.Фотосинтездік
қабілеті
бар
организмдердің
(бактериялар, балдырлар, жоғары сатыдағы өсімдіктер)
хлоропластарында міндетті түрде а- хлорофилл болады. Жоғары
сатыдағы өсімдіктерде тағы да b-хлорофилл, қоңыр, диатом
балдырларда қосымша с-хлорофилл, қызыл балдырларда dхлорофилл
кездеседі.Фотосинтездеуші
бактериялардың
барлығына бактериохлорофилл пигменті бар. Қара-қоқшыл
балдырларда оның а және b түрлері, жасыл балдырларда
қосымша c және d түрлері бар.

55.

Пигменттердің спектрлік қасиеттері
Фотосинтезге қатысатын пигменттердің әрқайсысы спектрдің әр түрлі
аймағындағы сәулелерді сіңіреді. Хлорофилдер көк және қызыл
аймақтағы бөліктерін (450 және 650 – 700 нм ), каротиноидтар
толқын ұзындығы 400-500 нм, фикобилиндер 500 – 650 нм сәулелерді
сіңіреді.Пигменттердің спектр сәулелерін сіңіру қабілеті олардың
молекуласының
қозған
күйін
сипаттайды.
Органикалық
молекулалардың, соның ішінде хлорофилдің электрондық күйлері
олардың құрамына енетін көміртегі, сутегі, азот, оттегі және басқа да
сиректеукездесетін элементтер атомдарының электрон алаңымен
(орбиталь) анықталады. Ауысуы спектрдің көрінетін аймақтағы
сәулелерді сіңіруге байланысты.

56.

Пигменттердің хлоропласттағы күйі:
Пигментердің
фотосинтез
процесіне
қатысу
тетіктерін
(механизмдерін) түсіну үшін олардың клеткадағы, хлоропластағы
күйлерін білу қажет.Тірі клеткадағы пигменттердің физикалық күйі
ерітіндідегіге қрағанда өзгеше юлады. Мысалы, жапырақтағы
хлорофилл а спектрдіңқызыл аймағындағы 680нм-лік сәулені өте
жоғары сіңіреді де, этиль эфиріндегі ерітіндісі 660 нм, ар ацетондағы
ерітіндісі 663 нм-лік сәулені сіңіреді. Бұндай өзгешелікті 1921 жылы
В.Н.Любименко клеткадағы хлорофилл молекулаларының белок
молекулаларымен ерекше байланысқан күйде болатындығында деп
түсіндірді. Осы ұйғарым кейінірек, 1957-1962 жылдар аралығында
көптеген ғалымдардың зерттеулерінде де дәлелденді. Кейбір
тәжірибелерде хлорофилл а-нің хлоропластта бірнеше түрде
болатындығы анықталды.

57.

Каротиноидтар
Өсімдік жапырақтарында сары пигменті бар оларды каротиноидтар
(лат. Carotion – қызғылт және сарғыш деген мағына береді). Мұны
алғаш осылай атаған ғалым Цвет.
Каротиноидтар екі топқа бөлінеді:1. Оттексіз каратиноидтар.
2.Оттекті каротиноидтар
немесе ксантофилдер. 3.Оттексіз
каротиноидтардың ең басты өкілі В каротин.Ксантофилдердің ең
басты өкілі – лютеин мен зеаксантин.Бұл каротиннің тұрақты серігі
болып есептелетін лютеин күн сәулесінің 450 және 481 нм
толқындағы спектрін сіңіреді. Ауада лютеин тез ағарып тотығады.
Бірақ тотыққанмен А витаминін құрамайды. Тотыққан каротиннің
бірнеше изомері болады. Олардың ең бастысы зеаксантин,
виолаксантин. Сондай ақ томат және бұрыш жемістерінде кездесетін
лютеин. Жүгерінің жапырақтарында тотыққан лютеин изомері
зеаксантин,, ал сояда пловоксантин болады. Қоңыр балдырларда
фукоксантин жатады.

58.

Фикобилиндер
Фикобилин дегеніміз (грекше «фикос»-балдыр, «билиис» - сөл) балдыр сөлі
деген мағына береді. Бұл суда өсетін балдырларда кездеседі. Фикобилиндер
тобындағы фикоэритрин кездеседі.Фикоэритрин (грекше «фикос» - балдыр,
«эритрос» - қызыл) немесе қызыл пигментті балдырлар, бұдан басқа жасыл
пигменттері де кездеседі. Көк-жасыл балдырлардың негізгі пигменті –
фикоциан. Ол суда өсетін жасыл балдырларда көп кездеседі. Өзі үнемі
хлорофилл пигментерімен қатар кездеседі. Фикоэритрин мен фикоциандар
спирт, ацтон сияқты басқада органикалық ерітінділерде ериді, бірақ жылы
немесе ыстық суда тез ериді. Фикоэритрин мен фикоцианин екі белоктық
бөліктен құралады. Фикобилиндер спектрдің жасыл және сары бөліктерін
сіңіреді.
Фикобилиндердің химиялық құрамы
Хлорофилдің химиялық құрамына ұқсас. Фикобилииндердің хлорофилден
айырмашылығы, ол тұрақты берік қосылыс жасайды. Ол өте берік болады. Оны
белоктардан өте жоғары температура қайнатып немесе фикобилиндерге күшті
қышқылдар құйып ажыратуға болады. Фикобилин адам өтіндегі билирубин
пигментіне ұқсас.Балдырлардың фотосинтездеуші құрлымындағы
фикобилииндер ерекше түзілімдерде – фикобилисомаларда орналасқан.
Фикобилиндердің жарық сіңіру ерекшкліктерінің балдырлар тіршілігіндегі
маңызы үлкен.Жалпы айтқанда, фикобилиндер, хлорофилл b орнына жарық
жинаушы пигменттер жиынтығындағы қосымша пигменттер болып есептеледі.
Фикобилиндер арқылы сіңірген энергияның 90% шамысы хлорофилл а-ға
тасымалданады.

59.

Антоциандар
Антоциан (грекше «антоциан» - гүл, «цианос» -бояу) деген
мағына береді. Антоциандар өсімдіктің клеткасында шырынынан
бөліп алып, оның химиялық құрамын зертегенде, оның құрамы
өте күрделі екенін анықтады. Антоциан пигменті флагоннан (лат.
«флагос»-ашық - сары) құралады. Флагон В2 витаминнің
қосындысында пайда болды. Ол өте тотыққан зат. Антоциандар
бастапқы қалпына қайтып келмейтіндей реакцияласады.Мұндай
қосылыс
антоциандардың
өсімдік
клеткасында
өтетін
физиологиялық және биохимиялық реакциялануға қатынасуына
өте қолайлы. Сондықтанда олар клеткадағы тотығу –
тотықсыздану реакциясын реттеп отырады. Таулы жерлерде
өсімдік гүлдерінде антоциандар көп болатынын әрі әсем, әрі үлкен
болуы осы пигментке байланысты.

60.

* Флавондар мен флавонолдар
* Флавондар антоциандар сияқты тек клеткалардың вакуольдерде ғана
кездеседі. Олар эпидермияльды клеткаларда синтезделеді. Флавондар мен
фловонолдар тропикалық және биік тауларда өсетін өсімдіктердің
жапырақтарында, сабағында, гүлінде, тамырында мол жиналады. Олар күн
сәулесінің ультракүлгін спектрін өздеріне қабылдап өсімдік организімін
оның зиянды әрекетінен сақтап тұрады. Әсіресе хлорофилді және
цитоплазманы қорғайды.
* Флавон қосындылары оның сақиналарының қосылуы арқылы
синтезделетін бұл қосылыс оттегі арқылы өтеді де сутегі босап шығады.
Фловондар үш топқа бөлінеді. Бұл қосылыстар өсімдік жапырағында және
гүлінде антоциандармен бірге кездеседі. Фловонолдар пигментттердің
өсімдіктің тотығу – тотықсыздану процесіне қатысады. Антоцианы бар
жапырақтар жасыл жапырақтарға қарағанда күн сәулесінің жасыл
спектіріндегі энергияны мол сіңіріп аз шашыратады.Антоциандардың
қабылдаған күн сәулесіннің энергиясын өсімдікте әртүрлі метаболизмдерді
реттеуге пайдаланады.
* Фловонолдар өсімдіктің жемісін, гүлдерін әртүрлі түске бояп рең береді.
Флавондар мен антоциандар ауылшаруашылық дақылдардың зиянкестерін
уландырады. Өсімдіктердегі фловонолды пигменттер және глюкозиттер
сыртқы ортаның қолайсыз жағдайынан сақтайды.