Филосовия түрі

1. Қазіргі ғылымның қоғам дамуындағы рөлі Қазіргі заманның жаһандық мәселелері

Қазіргі ғылымның қоғам
дамуындағы рөлі
Қазіргі заманның
жаһандық мәселелері
7M04103- Экономика SR
Жексен Зулфина
Байдуллаева Толғанай
МНЭ-25-1 (SR)
Бекентаев Бекнар
Нагманов Диас

2. I БӨЛІМ Қазіргі ғылымның қоғам дамуындағы рөлі

3. Ғылым – қоғамның қозғаушы күші

Ғылым жаңа білімді қалыптастырып, технологиялық инновацияларға жол ашып,
экономикалық өсуді ынталандырады және қоғамның өмір сүру сапасын жақсартады. Соңғы
жылдары Қазақстан ғылымды дамытуға ерекше көңіл бөліп, оның әлеуетін арттыруда
Танымдық функция
Әлем, қоғам және адам туралы жаңа білім алу, табиғат заңдылықтарын ашу.
Дүниетанымдық функция
Дүниенің ғылыми бейнесін қалыптастыру және рационалды көзқарасты дамыту.
Өндірістік-технологиялық функция
Экономикаға инновациялар мен жаңа технологияларды енгізу.

4. Қазақстанда ғылымды мемлекеттік қаржыландыру динамикасы

5. Қазақстанның ғылыми басымдықтары

Мемлекет экономиканың негізгі секторларын дамытуға және халықтың әлауқатын арттыруға бағытталған бірқатар стратегиялық ғылыми бағыттарды
айқындады. Бұл салаларға инвестициялар тартылып, жас ғалымдарға қолдау
көрсетілуде.

6. Жасанды интеллект (ЖИ) – дамудың жаңа драйвері

Қазақстан жасанды интеллект технологияларын дамытуды
стратегиялық мақсат ретінде белгіледі. Бұл сала экономиканы цифрлық
трансформациялауға және басқару тиімділігін арттыруға зор
мүмкіндіктер береді

7. Жасанды интеллект (ЖИ) – дамудың жаңа драйвері

8. Ғылыми идеядан инновацияға дейінгі жол

Ғылыми жаңалықтардың экономикаға нақты пайда әкелуі үшін оларды
коммерцияландыру және өндіріске енгізу маңызды. Қазақстанда бұл
процесті ынталандыру үшін арнайы тетіктер құрылған

9. Ғылыми идеядан инновацияға дейінгі жол

10. II БӨЛІМ

Қазіргі
заманның
жаһандық
мәселелері

11. Қазіргі заманның жаһандық мәселелері

Халық санының қарқынды өсуі
Климаттың өзгеруі және ғаламдық жылыну
Экологиялық ластану (ауа, су, топырақ)
Табиғи ресурстардың сарқылуы
Әлемдік экономикалық теңсіздік
Ядролық қауіп-қатер мен қарулану

12. Бұл мәселелердің салдары

Табиғи апаттар мен ауа райының өзгеруі
Азық-түлік пен су тапшылығы
Денсаулыққа қауіпті факторлардың көбеюі
Әлеуметтік теңсіздік пен миграция
Халықаралық тұрақсыздық пен қақтығыстар
Тұрақты даму қажеттілігі

13. Шешу жолдары

Жасыл энергетиканы дамыту (күн, жел, су электр станциялары)
Халықаралық тұрақсыздық пен қақтығыстар
Қалдықтарды қайта өңдеу және экологияны қорғау
Білім беру мен ғылымды қолдау
Әлеуметтік әділеттілік пен тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету
Тұрақты даму стратегияларын жүзеге асыру

14.

Климаттың өзгеруі:
Жер шарының орташа температурасы өнеркәсіпке дейінгі кезеңге
қарағанда шамамен 1.5 °C-қа жақындап келеді.
Қатты ауа райы оқиғалары көбейіп, қарқынды әрі жиілеп жатыр: жылылық
толқындары, қатты селдер, құрғақшылықтар.
Мұздықтардың еруі және теңіз деңгейінің көтерілуі: Арктика мен
Антарктика аймақтарындағы мұздықтардың көлемі азайып, жағажайлар
мен төменгі аудандар су астында қалу қаупі бар.
Биоалуантүрліліктің азаюы:
1970 жылдан бастап жануарлар мен өсімдіктер популяциялары орта
есеппен 68%-ға төмендеді.
Бір миллионға жуық түр адамның әрекетінен жойылу алдында тұр.
Қоршаған ортаның ластануы:
Пластик қалдықтары: мұхитқа жыл сайын миллиондаған тонна пластик
түсіп, теңіз флорасына мен фаунасына зиянын тигізуде.
Ауаның және судың ластануы: ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп, қалдық су,
химия заттары экожүйелерге және адамдардың денсаулығына кері әсерін
тигізеді.

15.

Су дағдарысы:
Жыл сайын миллиардтаған адам таза ауызсу мен санитарлық жағдайға қол
жеткізбеуден зардап шегуде.
Ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп суды ластай отырып, су ресурстарының
сапасын төмендетуде.
Жаһандық денсаулық сақтау:
Ауа ластануы, климаттық экстремумдер, табиғи катастрофалар, жаңа
инфекциялық аурулардың пайда болуы сияқты қауіптер адам денсаулығын
қатты зақымдайды.
Әсіресе әлсіз елдерде денсаулық инфрақұрылымы жеткіліксіз, төтенше
жағдайларға бейім.
Жаңашылдықтың, технологияның
біркелкі таралмауы:
Интернет, цифрлық технологиялар, жасанды интеллект мүмкіндіктері
барлық елдерге бірдей жетпей жатыр. Бұл білім мен даму бұрынғыдан да
біркелкі емес болуына әкеледі
Халық санының өсуі және
урбанизация:
Қала халқының өсімі қалаларда тұрғын үй, су, энергетика, транспорт
жүйелерінің жүктемесін арттырады.
Осылайша қалалардың экологиялық әсері ұлғайып, қала аумақтарында
экожүйелер, қоғамдық денсаулық сақтау мәселелері күрделене түседі.

16.

Мәселе
Мәліметтер / фактілер
Себептер / зардаптар
Су тапшылығы, су
ресурстарын
басқару:
Қазақстанда су ресурстарының шамамен 102.3 км³-сы бар,
соның 54%-ы ел ішінде түзіледі, қалған 46% көрші
мемлекеттерден ағатын өзендерден келеді. 2023 жылы су
қолдану шамамен 24.9 км³ болды, оның 65% ауыл
шаруашылығына, 25% өнеркәсіпке жұмсалды. Су өткізу
желілерінің едәуір бөлігінде (каналдарда, су
құбырларында) ескіру, шұңқырлар, судың шығындары жеткізу кезінде 40-60% дейін су жоғалады.
Себептері: климат өзгерісі (глациерлердің еруі, жауыншашынның азаюы), трансшекаралық өзендердің су
көлемінің азаюы, ауыл шаруашылығында ескі
технологиялар, ирригация жүйесінің тиімсіздігі, су
инфрақұрылымының сапасыздығы, шығындардың
көптігі. Зардаптары: кей аймақтарда су тапшылығы, ауыл
шаруашылығы өнімділігінің төмендеуі , шаруалар және
тұрғындар суға қолжетімсіздік мәселесіне тап болуы,
трансшекаралық саясатта жанжалдар туындауы мүмкін ,
экожүйелердің зақымдануы, өзен-көлдердің тартылуы
Энергетика мен
электр қуатын
өндіру:
2023 жылы Қазақстанның электр энергия өндірісінің
шамамен 87%-ы қазба отындарынан алынды (көмір, газ).
Таза энергия көздерінің үлесі төмен: гидроэнергия, күн
мен жел сияқты жаңартылатын энергия көздері әлі кең
көлемде қолданылмай отыр. Ел энергетика саласы,
өнеркәсіп, жылу жүйелері әлі де қазба отынға тәуелді
Себептері: тарихи түрде көмір мен мұнайға негізделген
энергетика жүйесі қалыптасқан, жаңартылатын энергияға
инвестициялау шығындары, технологиялық кедергілер ,
кей аймақтарда инфрақұрылым жеткіліксіздігі.
Зардаптары: ауа ластануы, парниктік газдардың
шығарынының жоғарылығы, климат өзгерісіне қосымша
әсері, халықтың денсаулығына кері әсер (ауыр тыныс алу,
аурулар), энергия қауіпсіздігі тәуекелдері, әсіресе сыртқа
тәуелділік болған жағдайда

17.

Уақытша
трансшекаралық
тәуелділік:
Теңіз деңгейінің
өзгеруі, көлдері мен
теңіздерінің
тартылуы:
Елдің су ресурстарының бір бөлігі көрші мемлекеттерден келетін
Себептері: көрші елдердегі су бөлінісі, трансшекаралық өзендердің
өзендерден (Қытай, Өзбекстан, Қырғызстан, Ресей) келетін судан
пайдалану режимдерінің өзгеруі, климаттық өзгерістер, жауын-
тәуелді. 2029 жылға қарай ішкі өзендерден алынатын судың көлемі
шашынның азаюы. Зардаптары: аймақтар арасында су үшін
айтарлықтай азаюы мүмкін деп болжануда - мысалы, су тапшылығы
кереғарлықтар туындауы мүмкін, су қауіпсіздігі мен саяси
болжамдары бойынша кіріс су көлемі көрші елдерден келетін судың
қатынастарда шиеленістер, ауыл шаруашылығы мен өндіріс үшін су
көлемінің азаюымен байланысты
жеткіліксіздігі
Каспий теңізінің деңгейі төмендеуде, жағалаулар тартылуда. Бұл
Себептері: климаттық өзгерістер (ыстық, булану көп, жауын-
порттардың жұмысын, теңіз көлігін, балық шаруашылығын,
шашынның режимінің өзгеруі), өзендердің су ағынының қысқаруы,
экожүйені бұзуда. Балқаш көлі, шағын өзендер мен олардың
су пайдаланудың артып, экожүйелерге әсері.
тартылу проблемалары байқалуда (мөлшерінің азаюы, судың
Зардаптары: ауыл шаруашылығы мен балық шаруашылығына әсері
қоректенуінің төмендеуі)
(суды тартудың азаюы), тұрғындардың суды пайдалануына қатысты
қиындықтар, табиғи туризм, табиғи ландшафттар мен мәдениетке
әсері
Экологиялық және
климаты өзгерісінің
экономикаға әсері
Су тапшылығы ауыл шаруашылығына, егіншілікке кері әсер етеді -
Бұл мәселелердің кешенді әсері халықтың тұрмыс сапасына,
өнім төмендеуі мүмкін. Энергия секторында парниктік газдардың
ауылдардың орнығуына, өңдеу өнеркәсібінің бәсекеге
шығуы, көмірге және газға тәуелділік көмірқышқыл газының көп
қабілеттілігіне, экспорттық мүмкіндіктерге (мысалы
бөлінуіне ықпал етеді. Таза энергия көздерін дамытуға инвестиция
ауыл-шаруашылық өнімдері, балық, туризм), және инвестициялық
салмауы экономиканың болашақта күшейтілген климаттық
тартымдылыққа әсер етеді
стандарттарға сай болуына кедергі келтіруі мүмкін. Ауа сапасының
нашарлауы денсаулық сақтау шығындарын арттырады, халықтың
өмір сүру сапасын төмендетеді