№8 Химиялық реакция жылдамдығы (4)

1.

Тақырыбы: Химиялық реакция жылдамдығы.
10 – сынып
Химия пәні мұғалімі:

2.

тілек
тілек
тілек
тілек
тілек
тілек
тілек
тілек
тілек
тілек

3.

Оқу мақсаты
• 10.3.2.1 реакция жылдамдығы ұғымын түсіндіру;
• 10.3.2.2 әрекеттесуші заттар концентрациясы және
температурасы өзгеруі кезіндегі реакция жылдамдығының
өзгерісін есептей алу;
Бағалау критерийлері
реакция жылдамдығы ұғымын түсінеді;
әрекеттесуші заттар концентрациясы және температурасы
өзгеруі кезіндегі реакция жылдамдығының өзгерісін есептей
алады;
3

4. Топтық жұмыс

• 1-топ: жылдамдық
• 2-топ: уақыт
• 3 -топ:температура

5.

Химиялық реакция жылдамдығы
Химиялық реакциялардың жүру уақыты әртүрлі. Кейбір
реакциялар секунд мезетінде жүріп өтеді, ал басқа реакциялардың
аяқталуы үшін мыңжылдықтар керек. Ал кейбір реакциялар
мұқият бақыланатын жылдамдықпен ғана жүзеге асырылады.
Мысалы, қышқылдардың сілтімен бейтараптану реакциясы бөлме
температурасында лезде жүреді. Тау жыныстарының желдің
әсерінен химиялық өзгеріске ұшырауы (граниттің сазға айналуы)
мыңдаған жылдар бойы жүреді. Сондықтан химиялық реакциялар
баяу, жылдам жүретін және мұқият бақылататын жылдамдықпен
жүретін болып бөлінеді.
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_11544/72.mp4
5

6.

Химиялық кинетика
Химиялық реакциялардың жылдамдығын және оның әртүрлі
факторларға тәуелділігін зерттейтін химияның саласы - химиялық
кинетика деп аталады. Химиялық кинетикадағы басты ұғым- химиялық
реакцияның жылдамдығы.
Химиялық реакция жылдамдығы дегеніміз – бастапқы заттардың немесе
өнімнің біреуінің концентрациясының уақыт бірлігінде өзгеруін айтады.
Мына формуламен өрнектеледі:
Химиялық кинетика гомогенді реакцияның да, гетерогенді реакцияның да
жылдамдығын зерттейді.
6

7.

Гомогенді, гетерогенді раекциялар
Химиялық реакциялар
Гомогенді реакция
Бір текті ортада
жүретін реакциялар.
Мысалы: ерітінділердің
және газдардың
арасындағы реакциялар
жатады.
N₂(г) + O₂(г) → 2NO
Гетерогенді реакция
Әртүрлі фазадағы заттардың
әрекеттесуі нәтижесінде жүретін
реакциялар жатады. Мысалы:
газдар мен сұйықтықтар, қатты
заттар мен сұйықтықтар т.б
жатады.
C(қ) + O₂(г) → CO₂
https://cdn2-kt-vdc.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_11544/25.mp4
7

8.

Гомогенді, гетеогенді реакциялар жылдамдығы
Гомогенді реакцияның жылдамдығы әрекеттесуші заттардың немесе
өнімнің біреуінің концентрациясының уақыт бірлігіндегі өзгерісімен
анықталады.
Гетерогенді реакцияның жылдамдығы фаза бетінің аудан бірлігінде белгілі
уақыт ішінде әрекеттесетін заттардың не өнімнің зат мөлшерінің
өгеруімен анықталады.
Гетерогенді реакцияны үш сатыға бөлуге болады:
1. әрекеттесуші заттарды жанасу бетіне жеткізу v1
2. бетте жүретін химиялық реакция v2;
3. беттен реакция өнімін алып кету v3.
Реакция жылдамдығын анықтайтын сатыны лимиттеуші саты деп аталады.
8

9.

Бекіту тапсырмасы
Топтық зерттеу» әдісі арқылы оқушылар гомогенді және гетерогенді
реакциялардың жүру барысын тәжірибе жүзінде көрсетуге бағыт –
бағдар беріледі.
1.Мырыштың тұз қышқылымен әрекеттесу реакциясы;
2. Натрий гидроксиді мен тұз қышқылының әрекеттесу барысы;
9

10.

«Жас эколог» әдісі арқылы функционалдық
сауаттылықты дамытуға арналған тапсырма
Мәтін: Атмосфера- жер бетіндегі тіршілікті сақтайтын ауа мұхиты және баға
жетпес табиғи қор. Өкінішке орай, адамзат, ұлттық және жеке мүддесіне
негізделген, жалпы ресурстарға зиян келтіре отырып, жер бетіндегі қорғаушы
перде ретіндегі озондық қабықшаны жұқартады.Пайдалы озон кабатысыз
адамдар күн көзінін ультракүлгін саулесінен түрлі ауру сырқаттарға бейім болушы
еді. Соңғы он жылдың ішінде озонның саны азайды. 1974 жылда жасалған
болжам бойынша бұның себебі фреондар: CCL3 F, CСL2F2
а) Озонның түзілу реакциясын жазыңдар. Бұл реакция қандай фазада жүретін
анықтаңдар.
b)Табиғатта жүретін гомогенді, гетерогенді реакцияларға мысалдар келтіріңдер.
Атмосфераны қорғаудың қандай тиімді тәсілдерін ұсынатын едіңдер?
--------------------------------------------------Өз ойларыңды жазыңдар.
--------------------------------------------------с)Озонның түзілуімен жүретін реакцияда реакция басталғаннан кейін 15 секундта
озонның концентрациясы 0,3 моль/л болды. 35 секундтан соң 0,15 моль/л болды.
Реакцияның орташа жылдамдығын анықтаңдар.

11. Бекіту тапсырмасы

Тапсырма. «Есептер сыры»
Оқушыларға гомогенді және гетерогенді фазада жүретін реакциялардың
жылдамдығын анықтауға есептер беріледі.
1.А+В=AB реакциясының жылдамдығының Ажәне В заттарының
концентрациясынатәуелділігін сипаттайтын әрекеттесуші массалар
заңының математикалық өрнегін жазыңыздар, егер:
a)А және В заты газ тәрізді заттар болса;
b)А және В заты шексіз араласатын сұйықтықтар болса;
2.Егер бастапқы концентрация 0,05 моль/л болып, 10 секундтан кейін
0,005 моль/л -ге кеміген болса
Реакция жылдамдығын есептеңдер
Дескриптор:
- реакцияның орташа жылдамдығын табады.
11

12.

• Қосымша
• A+B
2C реакция теңдеуінде А затының
бастапқы концентрациясы 0,22 моль/л, ал
10 сек өткеннен кейін 0,215 моль/л
болса,реакцияның орташа жылдамдығын
есептеңіз.

13. Дұрыс жауап

2- тапсырма
Берілгені:
C1 = 0,215 моль/л
C2 = 0,22 моль/л
t = 10 сек
табу керек υор = ?
Шешуі:
υор = 0,22 моль/л -0,215 моль/л /
10 сек = 0,0005 моль/л·сек
Жауабы: υ = 0,0005 моль/л·сек
Дескриптор:
- реакцияның орташа жылдамдығын табады.
13

14. Оқу тапсырмасы

Химиялық реакция жылдамдығын арттыру немесе
төмендетудің өндіріс пен тұрмыста қандай тиімді
және тиімсіз жақтары бар?
14

15. Қорытынды

Бүгінгі сабақта:
химиялық реакция жылдамдығын түсіндім;
реагенттің немесе өнімнің концентрациясы өзгергенде
реакция жылдамдығын анықтадым;
15