Obowiązywanie prawa. Termin ten jest wieloznaczny

1. obowiązywanie prawa termin ten jest wieloznaczny

• następstwem tego, że dana norma prawna jest
obowiązująca,
• jest wymóg, aby się do niej stosować
• decyzja co do obowiązywania danej normy jest
równocześnie wskazaniem czy powinno się zachowywać
zgodnie z nią, czy też nie.
• warto określić, które z norm obowiązują a które nie
• w tym celu należy posłużyć się odpowiednim kryterium

2. obowiązywanie normy społecznej

prawnej
moralnej
religijnej
obyczajowej
• polega na wyborze właściwego rodzaju jej uzasadnienia,
• powodujący że daną normę uważamy za wiążącą,
• według której należy postąpić we wskazanych przez nią
okolicznościach

3. kryteria

• kryteria obowiązywania nie są ani jednorodne, ani
konsekwentne,
• żeby uznać określoną normę za obowiązującą
• musimy odwołać się do jakiś kryteriów „ostatecznych”.
• dokonanie wyboru takiego kryterium to sprawa
wartościowania

4. podział na:

• kryterium behawiorystyczne
• norma obowiązuje, jeżeli jest faktycznie realizowana przez
adresatów w zdecydowanej większości przypadków
• kryterium tetyczne
• norma jest uważana za obowiązującą, gdy ustanowił ją podmiot, co
do którego istnieje wśród adresatów przekonanie, że jest
uprawniony do formułowania norm prawnych i żądania wobec nich
posłuchu
• kryterium aksjologiczne
• norma obowiązuje, gdy wyznaczone przez nią zachowanie jest
aprobowane w świetle przyjmowanych ocen i wartości

5. kryterium behawiorystyczne

• zakłada, że
• norma jest stosowana nie dlatego, że obowiązuję, ale
dlatego, że jest stosowana, natomiast jakąś normę
możemy uznać za obowiązującą dopiero po jakimś
czasie, który charakteryzował się wysokim stopniem jej
spełniania

6. kryterium tetyczne

• nie odwołuje się do faktu przestrzegania danej normy
• ale do sposobu uzasadnienia jej mocy obowiązującej
• za pomocą kryterium tetycznego uznajemy za
obowiązującą normę wydaną przez organy mające
kompetencje do jej ustanowienia.
• za obowiązujące uznaje się te normy,
• które zostały należycie ustanowione przez kompetentne
autorytety
• i nie zostały uchylone

7. kryterium aksjologiczne

• jako obowiązujące kwalifikujemy te normy, które
wyznaczają postępowanie ocenianie dodatnio.
• „celowość”,
• „słuszność”,
• „krzywda”
• są kryteriami o wyraźnie aksjologicznym charakterze.
• uznanie pewnych norm za obowiązujące lub
nieobowiązujące uzależnione jest od hierarchii wartości
akceptowanych przez oceniającego

8. moc obowiązującą normy prawnej

• została ustanowiona w odpowiedniej formie i w
odpowiednim trybie,
• akt normatywny, w którym została zakodowana,
został należycie ogłoszony,
• przepis prawny z którego norm została skonstruowana,
nie został uchylony przez odpowiedni organ w
odpowiedniej formie
• norma prawna nie wyszła z użycia w drodze
desuetudo - długotrwałe niestosowanie
• nie jest sprzeczna z żadną inną obowiązującą normą
prawną
• jeżeli jest sprzeczna, to nie utraciła mocy
obowiązującej

9. zakres obowiązywania prawa

• każda norma obowiązuje
• w danym czasie
• określone podmioty
• i na danym terytorium

10. czasowy zakres obowiązywania prawa

• prawo samo określa,
• od kiedy obowiązuje dany akt prawny
• czy przepis prawa

11. nabycie mocy obowiązującej

• podstawą wejścia w życie danego aktu normatywnego
jest
• jego należyte ogłoszenie
• poprzez publikację w stosownym dzienniku urzędowym
• moment od którego zaczyna obowiązywać dany akt
• jest wskazany przez sam akt w jego postanowieniach
końcowych
• nie może być wcześniejszy niż chwila jego ogłoszenia

12. akty normatywne

• wobec których istnieje obowiązek publikowania w
Dzienniku Ustaw lub w Monitorze Polskim
• wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia w tym
dzienniku publikacyjnym,
• jeżeli same nie stanowią inaczej.
• „akt wchodzi w życie...", jest równoznaczne z tym, że
„akt obowiązuje"
• i oznacza, że od określonej daty adresaci powinni
postępować zgodnie z normami zawartymi w danym
akcie
• okres od daty ogłoszenia do daty wejścia w życie nosi
nazwę vacatio legis (spoczynku prawa).
• jest on potrzebny na zaznajomienie się z nową regulacją

13. prawo nie działa wstecz

• przestrzeganie zasady nie działania prawa wstecz
• jest jedną z istotnych gwarancji praw i wolności
obywatelskich
• Kodeks karny stanowi w art. 1 § 1:
• Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia
czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę
obowiązującą w czasie jego popełnienia

14. zasada lex retro non agit

zasada nieretroakcj
i
chroni wartości pewności prawa
oraz podmioty prawa przed ujemnymi skutkami
prawnymi zachowań,
• które w okresie obowiązywania starej ustawy były z nią
zgodne

15. utrata mocy obowiązującej

• większość aktów prawnych nie ma w swych
postanowieniach napisane do kiedy obowiązują
• dlatego, że obowiązują do czasu,
• kiedy nie zostanie wydany inny akt normatywny
uchylający ich przepisy (derogatio)
• nowy akt normatywny zawiera postanowienia uchylające
dane przepisy prawa dotychczasowo obowiązujące

16. akt normatywny

• przestaje obowiązywać z momentem wejścia w życie
nowego aktu, odmiennie regulującego te same stosunki
społeczne.
• Nowy akt, jeżeli reguluje inaczej zagadnienia stanowiące
przedmiot unormowań aktów wcześniejszych,
• powinien zawierać przepisy derogacyjne, uchylając
bądź całe akty bądź niektóre z ich postanowień, aby
uniknąć kolizji norm prawnych

17. kolizja przepisów prawnych

• ma miejsce kiedy stosunek prawny uregulowany jest
więcej niż jednym przepisem (zespołem przepisów),
które wzajemnie się wykluczają.
• Do kolizji przepisów prawnych w czasie dochodzi gdy
stosunek prawny uregulowany jest odmiennie przez dwa
lub więcej przepisy wydane w różnym czasie.
• Jeśli np. w czasie trwania małżeństwa wchodzi w życie
nowy kodeks rodzinny regulujący odmienne niż poprzeni
wzajemne prawa i obowiązki małżonków, to jest to
typowy przykład kolizji przepisów dawnych i nowych, a
więc kolizji w czasie. Instrument, który usuwa kolizjie w
czasie to przepisy przejściowe

18. przepisy przejściowe

• ustalają, jak należy rozstrzygać kolizje powstające w
wskutek wejścia w życie danego aktu.
• Polega to najczęściej na wskazaniu przez przepisy
przejściowe tych aktów normatywnych, które tracą moc z
chwilą wejścia w życie nowego aktu. Jednak nie zawsze
akt normatywny zawiera przepis przejściowy, wówczas
występuje kolizja.
• Kolizja między starymi i nowymi przepisami rozstrzygana
jest przez zasadę ustawa późniejsza uchyla ustawę\ę
wcześniejszą. Oznacza ona, że akt normatywny odnosi
się jedynie do tych stosunków, które powstały już po jego
wejściu w życie, czyli pod rządami aktu normatywnego

19. kolizja norm w przestrzeni

• o kolizji przepisów prawnych mówi się, gdy stosunek
prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem
(zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają.
Kolizja przepisów w przestrzeni, to ta kolizja, do której
dochodzi między przepisami obowiązującymi w różnych
miejscach.
• do kolizji może dojść:
• a) między przepisami obowiązującymi w różnych
dzielnicach kraju
• b) między przepisami obowiązującymi w różnych
państwach

20. do kolizji między przepisami dzielnicowymi

• może dojść tylko wtedy,
• gdy prawo każda dzielnica państwa ma swoje prawo.
• obecnie państwo polskie jest ujednolicone i do takich
kolizji nie dochodzi

21. kolizje między ustawodawcami różnych państw

• są zjawiskiem naturalnym i nie da się go uniknąć.
• trzeba natomiast dysponować środkami do ich
rozstrzygania.
• do takiej kolizji dochodzi w przypadku zawierania umowy
pomiędzy np. obywatelem Polski i obywatelem Węgier,
związków małżeńskich par mieszanych (Polak i Niemka).
W takich przypadkach każde państwo ustanawia własne
przepisy kolizyjne.
• wskazują one do jakiego stosunku prawnego stosować
praw rodzime czy obce. Dziedziny prawa cywilnego i
prawa rodzinnego reguluje prawo międzynarodowe
prywatne.

22. w dziedzinie prawa cywilnego i rodzinnego

• przestrzegane są np. następujące zasady:
1) w zakresie prawa osobowego stosowane są przepisy
tego państwa, którego obywatelem jest dana osoba
2) w zakresie prawa rzeczowego stosuje się przepisy
państwa na terenie, którego rzecz się znajduje
• 3) w zakresie oceny umów i innych aktów prawnych oraz
oceny ich formy prawnej właściwie są przepisy tego
państwa, na terytorium którego miało miejsce zawarcia
umowy

23. techniki uchylania przepisów prawnych

• klauzule derogacyjne
• akty prawne czasowe
• desuetudo

24. klauzule derogacyjne

• są to takie postanowienia w aktach prawnych, które
uchylają dane, obowiązujące przepisy,
• zawierają różne rozstrzygnięcia
• np. na miejsce uchylanych przepisów nie ustanawia się
nowych

25. akty prawne czasowe

• są nimi takie akty prawne,
• które w swych przepisach ustalają do kiedy dany akt
prawny obowiązuje
• bardzo różnie określają ten czas

26. Desuetudo

• nazwa oznaczająca zwyczaj negatywny,
• którego podstawowa funkcja polega na uchylaniu mocy
obowiązującej normy.
• pewne przepisy obowiązujące, które nie są ani
przestrzegane, ani stosowane tracą moc prawną per
desuetudinem
• przez odwyknięcie

27. kolizja norm prawnych

• jest to sytuacja, w której
• dany przypadek unormowany jest przez więcej niż jeden
przepis prawa,
• a każdy z nich wyznacza adresatom wyłączające się
sposoby zachowania

28. reguły kolizyjne

• Lex superior derogat legi inferiori
• akt wyższego rzędu uchyla moc obowiązującą
aktu niższego rzędu
• Lex posterior derogat legi priori
• późniejszy akt prawny uchyla moc obowiązującą
aktu wcześniejszego (zasada odnosi się do aktów
zajmujących to samo miejsce w hierarchii)
• Lex specialis derogat legi generali
• przepisy (akty) szczególne derogują przepisy (akty) o
charakterze ogólniejszym lub ogólnym, przy czym
derogują tylko z zakresie, w którym wprowadzają
unormowania odrębne

29. personalny zakres obowiązywania

• prawa dotyczy zagadnienia, wobec jakich kategorii
adresatów prawo danego państwa ma moc
obowiązującą
• prawo danego państwa samo decyduje, kogo ma
obowiązywać
• zasadą jest, że wszystkie osoby przebywające na jego
terytorium, bez względu na przynależność państwową, z
wyjątkiem
• przedstawicieli państw obcych akredytowanych w danym
państwie; członków obcych sił zbrojnych

30. immunitet

• Immunitet dyplomatyczny stanowiący instytucję prawa
międzynarodowego polega na wyłączeniu określonej grupy
funkcjonariuszy państwowych spod jurysdykcji sądów i
innych władz państwa przyjmującego celem zapewnienia im
swobodnego i bezpiecznego wykonywania przez nich funkcji
dyplomatycznych
• osoba przedstawiciela dyplomatycznego jest nietykalna.
• nie podlega on aresztowaniu ani zatrzymaniu w żadnej formie
• państwo przyjmujące będzie traktować go z należytym szacunkiem i
przedsięweźmie wszelkie odpowiednie kroki, aby zapobiec
wszelkiemu zamachowi na jego osobę, wolność lub godność

31. immunitet poselski i senatorski

przywilej posła i senatora
polegający na
zakazie zatrzymania
i pociągania go do odpowiedzialności karnej
bez zgody sejmu (senatu) w okresie sprawowania mandatu
Wyłączenie odpowiedzialności trwa także po wygaśnięciu mandatu,
chyba że popełniony czyn naruszał dobra osobiste innych osób.
Istotą immunitetu jest stworzenie przedstawicielowi warunków
nieskrępowanej działalności i zapewnienie w ten sposób właściwej
pracy parlamentu.
• Poseł może być pociągnięty do odpowiedzialności przed sądem w
przypadku za zgodą sejmu i gdy poseł został złapany na gorącym
uczynku.

32. pojęcie terytorium

• jest to określony obszar geograficzny lub przestrzenna
strefa ludzkiej działalności
• traktowane jest także jako terytorium państwowego

33. terytorium państwowe

• stanowi przestrzeń, w granicach, której państwo
wykonuje władzę w sposób wyłączny i pełny w stosunku
do osób, rzeczy i zdarzeń
• terytorium jest podstawą wykonywania kompetencji
państwowych poza jego granicami

34. jest to przestrzeń trójwymiarowa

obejmująca
obszar lądowy,
morskie wody przybrzeżne,
wnętrze ziemi
oraz przestrzeń powietrzną

35. skład terytorium państwa

składa się z
przestrzeni lądowej
morskiej
i powietrznej.
w skład terytorium państwowego wchodzi też przestrzeń
powietrzna nad obszarem lądowym i morskim

36. zwierzchnictwo terytorialne

• jest formą wykonywania przez państwo suwerenności na
swoim terytorium

37. zwierzchnictwo terytorialne

oznacza
najwyższą władzę
pełną i wyłączną,
nad danym obszarem
oraz zamieszkującą go ludnością

38. zwierzchnictwo terytorialne obejmuje

• obywateli
• cudzoziemców, którzy znajdą się na terytorium państwa
• oraz wszystkie rzeczy (przedmioty) podlegają władzy i
prawu danego państwa
• państwo na własnym terytorium może wykonywać takie
czynności
• i podejmować takie działania, które nie są zabronione
przez prawo międzynarodowe

39. zasada suwerenności

• żadne państwo nie może korzystać z własnej
suwerenności terytorialnej w sposób,
• który narusza suwerenność terytorialną innego państwa

40. terytorialny zakres obowiązywania:

• terytorium państwa stanowi zarówno przedmiot władzy
państwowej, jak i przestrzeń, w której granicach państwo
sprawuje ją w sposób wyłączny w stosunku do osób,
rzeczy i zdarzeń.
• o tym co należy do terytorium danego państwa decydują
normy prawne.
• zasadą jest, że akty normatywne wydane przez
kompetentne organy państwa obowiązują na całym
terytorium tego państwa
• dodatkowo mamy do czynienia z aktami organów
terenowych, które obowiązują na danym obszarze, na
którym dane władze sprawują rządy