Экономикалық талдау және негізгі экономикалық көрсеткіштерді болжау әдістері

1. “Экономикалық талдау және негізгі экономикалық көрсеткіштерді болжау әдістері ”

L/O/G/O
“Экономикалық талдау және негізгі
экономикалық көрсеткіштерді болжау
әдістері ”
1

2. “Экономикалық талдау және негізгі экономикалық көрсеткіштерді болжау әдістері ”

Мақсаты:
• студенттерді экономикалық көрсеткіштің
және экономикалық анализдің негізгі
болжамдық әдістерімен таныстыру.
2

3. ЖОСПАР:

– Тауар айналымы жүйесіндегі
фармацевтикалық экономика.
– Фармацевтикалық экономика –
мемлекеттің макроэкономикалық жүйесінің
құрам бөлігі ретінде.
– Фармацевтикалық сауда ұйымдарының
экономикалық жүйесі.
– Экономикалық көрсеткіштерді жоспарлау
әдістері.
3

4.

• Дәріханалық ұйымдардың негізгі мақсаты
болып – дәріханадағы тауар ассортиментіне
сұранысты қанағаттандыру және пайда табу
табылады. Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін
экономикалық іс-әрекетті тиімді жоспарлау,
болжамдау сапасы көп септігін тигізеді.
• Болжамдау (жоспарлау) – негізгі мақсаттарды
іске асуы мүмкін жағдайларды сонымен қатар
олардың орындалуын қалыптастыратын
4
процесс.

5.

• Жоспарлау, болжамдау процессі
экономикалық көрсеткіштердің
орнығыун жіті қадағалайды. Бұл
көрсеткіштер шектеулі ресурстардың
толық қолданылуы кезінде күткен
экономикалық нәтижелерге толық қол
жеткізуге әкеледі.
5

6. Негізгі экономикалық көрсеткіштер

Фармацевтикалық сауда ұйымдарының
іс-әрекеттерінің негізгі экономикалық
көрсеткіштеріне мыналар жатады:
•тауар айналымы (реализация көлемі)
•жалпы (валовый) кіріс (сауда үстемесі)
•шығыстар мен кеткен қаржылар (шығындар)
•тауар қоры және айналымдағы басқа заттар
•сауда іс-әрекетінен түскен жалпы (валовый)
кіріс, сонымен бірге операциялы және
реализациядан тыс кіріс
•таза табыс
6

7. Экономикалық талдау әдістері

а) балансты
б) нормативті
в) есепті-аналитикалық
г) экономико-математикалық
д) эффективті экономикалық әдіс
7

8. Экономикалық көрсеткіштерді жоспарлау әдістері

• Дәріхана қызметінің қол жеткізген
нәтижелері туралы ақпаратты алу үшін,
талдауды жүргізу және осы
көрсеткіштердің болжамдық шамаларын
алу үшін келесі әдістер қолданылады:
8

9. 1. Баланстық әдіс

• Ресурстар көздері мен олардың бөлінуін көрсетеді.
Баланс келесідей бөлінеді:
• 1) материалдық (натуралды);
• 2) құндық (ақшалық);
• 3) еңбек ресурстарының балансы.
• Тауарлық баланстың классикалық формуласы:
• Қб + Т = С + Ш + Қс , мұндағы
• Қб – кезеңнің басындағы қор немесе қалдық;
• Қс – кезеңнің аяғындағы қор немесе қалдық;
• Т – тауардың түсуі;
• Ш – шығын (өзге шығындар);
• С – шығын, соның ішінде сатылу.
9

10.

2. Техникалық-экономикалық есептеулер
• Техникалық-экономикалық есептеулер
(нормативті) әдісі материалды заттардың
(ресурстардың) бекітілген нормативтері
мен шығын нормасын қолдануға
негізделген. Бұл әдіс, мысалы, спиртке,
есірткі заттарға және арнайы әсер ететін
дәрілік заттарға қажеттілікті анықтағанда,
штаттық бірлікті есептегенде, желіні
кеңейткенде және т.б. қолданылады.
10

11. 3. Экономикалық-аналитикалық (статистикалық) әдістер

• Экономикалық-аналитикалық
(статистикалық) әдістер.
Әдістемелік тәсілдерге
көрсеткіштерді топтау,
салыстыру жатады. Бұл
әдістерді қолданғанда есеп және
есеп берудің статистикалық
мәліметтері қолданылады.
11

12. 4. Экономикалық-математикалық әдістер

Экономикалық-математикалық
әдістер көрсеткіштер арасындағы
сандық өзара байланысты көрсететін
математикалық модельдерді құруға
негізделген. Дәріхана жүйесінде
регрессивті модельдер кеңінен
қолданылады (бір және көп факторлы).
12

13. 5. Экономикалық тиімділік әдістері

Экономикалық тиімділік әдістері (жоспарлы
шешімдерді оптимизациялау). Жоспарды
құрастыру кезінде бір ғана міндеттің көп
варианттары шешімдері орындалады. Солардың
ішінен тапсырманың оптимальды, яғни нақты
жағдайда тиімдірек болып табылатын варианты
таңдалып алынады. Мұндай жоспарлауға мысал
ретінде PERT (Project evaluation and review
technique) әдісін айтуға болады – жоспарды
бағалау және қайта қарау әдісі. Әдістің маңызы:
көрсеткіштің үш түрлі болжамы анықталады: О –
оптимистік, М – барынша ықтималды, П –
пессимистік.
13

14.

Пайда – кәсіпорынның эффективті
жұмыс жасауының маңызды көрсеткіші.
Пайданың өсуі өнеркәсіптің қаржылай
негізін
құрып,
оның
өзін-өзі
қаржыландыруға
мүмкіндік
береді,
әлеуметтік және материалды қажеттілігін
қамтамасыз етеді.
14

15.

Жалпы табыс
Сату бағасы мен көтерме сауда бағасының
айырмашылығы. Шаруашылық есептегі дәріханалар
қоймалардан ,фирмалардан көтерме бағасымен
сатып алады да, бөлшек баға саудасы бойынша
сатады.Осы екеуінің айырмасы дәріхананың жалпы
табысын құрайды.
Мысалы 1 кг новокаинның бөлшек сауда
бағасы 80 тг болса, көтерме сауда бағасы 8 тг 50
тиын. Ал осыдан 1 кг новокаиннен түскен жалпы
табыс 71 тг 50 тиын.
80-8,50=71 тенге 50 тиын немесе 8,94 %
15

16.

Жалпы табыстың көздері
• Кейбір медициналық тауарларға ( мед.құралдар,
приборлар және жабдықтар,тіс дәрігерінің
материалдары, лабароториялық столдар, рентген
пленкалары және т.б.) тек қана көтерме сауда
бағалары бекітілген.Осы тауарлар тұрғындарға, ел
мекемелеріне және басқа да мекемелерге көрсетілген
белгілі үстеме бағамен сатылады.
• Мысалы: ауруларды күтуге қолданылатын шыныдан
жасалынған тауарларға 30% үстеме
бекітілген.Көзілдірік футлярының көтерме бағасы 3
тенге. Сондықтан оның сатылу бағасы 3 тенге 90
тиын
16

17.

Кейбір заттарға / балық майы, киптегі мақта,
медициналық термометр / тек қана сатылу бағасы,
яғни бөлшек сауда бағасы көрсетіледі. Осындай
тауарлар дәріханаға түскенде сатылу бағасынан
белгілі бір жеңілдікпен түседі, ал сатылғанда сол
сатылу бағасымен сатылады. Сондықтан осы
жеңілдік мөлшері жалпы табыстың үшінші көзі.
Мысалы: киптік мақтаның сатылу бағасына 11,5
% жеңілдік жасап дәріхана қоймадан сабын алады,
ал сатқанда сол сатылу бағасымен сатады.
17

18.

ДӘРІЛЕРДІҢ,
МЕДИЦИНАЛЫҚ
ЗАТТАРДЫҢ
КӨТЕРМЕ ЖӘНЕ
САТУ
БАҒАЛАРЫНЫҢ
ӨЗГЕРУІ
ЖАЛПЫ
ТАБЫСТЫҢ
КӨЛЕМІНЕ ӘСЕР
ЕТЕТІН
ФАКТОРЛАР:
18

19.

• Экономикалық талдау кезінде сатылған
заттардың жалпы табысын есептеумен
бірге қалдық тауарларының да жалпы
табысын анықтау керек .
Жалпы табыс- айналым шығындарын
жауып, дәріхананың таза пайдасын
құрайды
19

20.

• Таза пайда- жалпы табыс пен
айналым шығындарының
айырмасы.
Таза пайда тауар айналым
көрсеткіштерімен тығыз
байланысты. Тауар айналым –
сандық көрсеткіш болса, таза пайда сапалық көрсеткіш.
20

21. Таза пайданың түрлері

1. Операциялық пайда
Кәдімгі таза пайда,
яғни жалпы табыс пен
айналым
шығындарының
айырмасы.
Таза пайда
2. Баланстық пайдаоперациялық
пайдаға
жоспарланбаған
кірісті қосып, одан
жоспардан тыс
шығыстарды
алғанда шығады.
21

22. Таза пайда көлемі таза пайданың жалпы пайдаға қатынасты соммасымен анықталады: V т.п= таза пайда соммасы/жалпы пайда *100 Таза

пайданы жоспарлау әдісі :
А/ Таза пайданың жоспарлы соммасын анықтау
Б/ Таза пайданың жоспарлы деңгейін анықтау /
рентабельділігін/
В/ Тоқсан бойынша тарату сату жоспарлы көлемін
және жыл бойына таза пайда жоспарын қолданады
22

23.

Рентабелділік- таза
пайда соммасының
жалпы тауар айналым
сату бағасындағы
проценттік қатынасы.
Р=
Пх 100
Т
Р – рентабелділік
Т – тауар айналымы
Мысалы:
Көтерме сауда бағасы бойынша тауар айналымы 80000.
Пайда 7200 тенге
Р=7200*100/80000=
9% дәріхана рентабельділігінің деңгейі.
Year
23

24. Таза пайда көлеміне әсер ететін факторлар

• Дәріхана қызметінің
ерекшеліктері/рецепт
бойынша босату,
номенклатура,
сұранысты зерттеу
қиыншылықары
• Жалпы пайдаға
әсер ететіндер /
факторлар,
жалпы пайданы
жоғарылататын
дар/
• Айналым
шығынына әсер
ететін факторлар /
азаятын айналым
шығындыры таза
пайданы
жоғарылатады/
24

25.

босатылғ
ан
тауарлар
көлемі
айналым
шығынын
ың
деңгейі
Таза пайдаға
әсер етіп,
өзгертетін
факторлар
үстеме
бағаның
деңгейі
Жоспардан
тыс
кірістер
мен
шығыстар
25

26. Таза пайданы көрсететін факторлар:

Еңбек ақы жүйесін жақсарту
Басқару тәсілдерін жетілдіру
Экономия
режимі
Дәріліердің
меншікті салмағын
көбейту
Тауар өнімділігін көтеру
Еңбек өнімділігін көтеру
26

27. Таза пайданы есептеуге мысал:

• Жоспарлайтын жылға дәріханаға бөлшек
сауда тауар айналым 80000 тенге жоспар
болып бекітілген. Жалпы табыс 24000
тенге орташа деігейі 30% айналым
шығындары 16800 орташа деңгейі 2%
• П= 7200 Р= 9%
• Дәріхананың бөлшек сауда тауар
айналымы 900 тенге , ал көтерме сауда
тауар айналым 60000 тенге. Таза пайда
7000 тенге . Рентабелділік деңгейі 7,7%
27

28. Фармацевтикалық мекеменің пайдасының аса толық экономикалық маңызы оның орындайтын қызметтері арқылы танылады:

• 1. Ынталандырушы қызмет кәсіпкерлік қызметті
жүзеге асырудың негізгі мотивтерімен байланысты,
оның түпкілікті мақсаты кәсіпорын иелерінің әлауқатын жоғарылату болып табылады.
Бұл дамудың сипаты ретінде , алынып отырған
пайдасы табыс көзі болып табылатын капиталға
салынған
табыс
көлемі
шығып
отырады.
Кәсіпорынның қалған қызметкерлері үшін пайда
қызметтің оятушы мотиві ретінде қызмет атқарады,
себебі ол еңбек үшін қосымша материалдық
салықтарды
қамтамасыз
етіп,
әлеуметтік
мұқтаждықты қанағаттандырады
28

29.

• 2. Пайданың бағалау қызметі жұмыстың түпкілікті
нәтижесі мен өндірістік шығындардың қатынастығы
бойынша
кәсіпорынның
сауда
шаруашылық
қызметінің сапасын сипаттаушы экономикалық
тиімділікті анықтаумен байланысты. Кәсіплорынның
қызметін
басқа
да
теңдей
шарттарда,егер
жинақталған
шығындар
жоғары
пайданы
шығындармен алынған болса,аса тиімді деп
есептеуге болады.
29

30.

• 3. Пайданың инвестициялық қызметі
кәсіпорынның қаржылық ресурстарын
қалыптастырудың ішкі табыс көздері жүйесінде
басты қызметін атқарумен байланысты.
• 4. салықты туындататын қызмет бағыттың
барлық деңгейіндегі бюджеттің табыстық
бөлігінің үлесіне сәйкес пайданың салығы
есебінен қалыптасып, отырумен байланысты.
30

31. ӘДЕБИЕТТЕР:

• Негізгі:
• 1. Багирова В.Л. Управление и экономика
фармации. – Москва: Медицина, 2004. – 716 с.
• 2. Лоскутова Е.Е. Управление и экономика
фармации. Фармацевтическая деятельность.
Организация и регулирование. – Москва: ACADEMIA,
2003.
• Қосымша:
• 1. Криков В.П., Прокопишин В.И. Организация и
экономика фармации. – Москва: Медицина, 1999. –
624 с.
31

32. Thank You!

L/O/G/O
Thank You!
32