Еңбек, капитал, жер нарығы

1. 11–12-13 тақырып. ЕҢБЕК, КАПИТАЛ, ЖЕР НАРЫҒЫ

2. Лекция жоспары:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Еңбек ұсынысы. Еңбекке сұраныс. Еңбек
нарығындағы тепе- теңдік.
Еңбек бағасы. Еңбек нарығының түрлері.
Капитал және оның нысандары.
Капитал қойылымдарының шекті өтімділігі.
Жердің өндірістік фактор ретіндегі
ерекшеліктері.
Жер ұсынысы. Жер нарығындағы тепетеңдік.
Жер рентасы. Абсолюттік және
диференциалдық рента.
Жердің бағасы. Жал ақысы.

3.

Өндіріс факторлары – еңбек, капитал, жер, ал өндіріс
факторларының табыс нысаны – еңбек ақы, пайда мен
пайыз, жер рентасы.
Еңбек нарығы – бұл жұмыс күшін тауар ретінде сату сатып алу туралы экономикалық қатынастардың жүйесі.
Нарықтардың басқа да түрлеріне сәйкес еңбек нарығында
жұмыс күшіне деген ұсыныс пен сұраныс туады.

4.

Еңбек нарығына тән қасиеттер:
1.жұмыс орындарын ұсынатын кәсіпорындардың санының
мол болуы .
2.әртүрлі мамандықтағы еңбеккерлердің санының мол
болуы .
3.еңбек нарығында бірде - бір кәсіпорын және бірде - бір
еңбекккердің күш ықпалының жүрмеуі;
4.жұмыс күшінің еңбек ақының мөлшерімен бағалануы.

5.

Еңбектің ұсыныс қисығы.
Экономикалық шешім қабылдау қажеттілігінің себептері:
біріншіден, экономикалық субъектінің белгілі
экономикалық
іс-әрекеттер
жасауға
мүмкіндігі болғанда,
екіншіден, осы экономикалық іс-әрекеттерді
орындаудың әр түрлі тәсілдері болғанда.

6.

Еңбектің шекті түсімділігінің қисығы (MRPL) жеке фирманың еңбекке сұраныс қисығы
болады.
Кез келген жетілген бәсекелес фирма үшін еңбек
ұсынысы өте икемді, ұсыныс қисығы айнымалы
фактор (L) орналасқан координата осіне
параллельді түзу сызық болады, әрі бұл түзу
фирманың айнымалы факторының шекті шығын
қисығы да болады, себебі:
еңбектің әр бірлігіне бірдей мөлшермен ақы
төленіп, ал осы еңбекақы жалданған
жұмысшы-лар санына тәуелсіз болғандықтан,

7.

Еңбек нарығындағы жетілген бәсекелес
фирманың тепе-теңдігі
W
W*
SL = MC
DL = MRPL

8.

Еңбек нарығындағы монопсония. Еңбек
нарықтарының көпшілігіне жетілмеген бәсекенің
қасиеттері тән болады. Жетілмеген бәсекенін бір
түрі - монопсония.
Мысалы: кішігірім калада жұмысшыларды
жалдайтын шағын кәсіпорын бар және бұл
қаланың біраз тұрғындары осы кәсіпорында
жұмыс істейді деп есептейік.

9.

Еңбек нарығындағы монопсония
MCMHC
WL
LS = ACMHC
WL*
DL = MRPLMHC
WLMHC
L MHC
L*
L

10.

Монопсонияның нарықтық сұраныс
қисығы шекті түсімділігінің кисығына (MRP)
сәйкес келеді.
Монопсонияның нарықтық ұсыныс қисығы
(ACMHC ) орташа шығындармен беріледі.
Тепе-теңдік нүктесі - шекті шығындар
қисығының MRPLMHC қисығымен
қиылысқан нүкте. Мұнда монопсония өз
пайдасын ..........қанша еңбек күшін
жалдауы қажет екенін анықтайды.

11.

Атаулы еңбек ақы (W) ақшаға шығарып
берілетін еңбек ақы, .....
Нақты еңбек ақы (W/P) - атаулы еңбек ақы
мөлшерінен, алынатын салық шамасынан,
тұтыну тауарлардың бағасынан тәуелді.

12.

Нақты еңбек ақы екі факторға тәуелді:
Атаулы еңбек ақыға.
Еңбеккердің тұтыну және әл-ауқат тұрмыс
дәрежесін сипаттайтын тауарлар
бағасының деңгейіне.

13.

Еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныс тепетеңдігі
W/P
EL
ED
E
L
Мұндағы
L –сұраныс болып тұрған еңбек мөлшері,
W/P - нақты еңбекақы.

14.

.........еңбек ұсынысына керісінше әсерін
тигізетін екі фактор бар:
алмастыру эффектісі
табыс эффектісі (тиімділігі).

15.

Алмастыру эффектісінің пайда болу
себебі еңбек ақының өсуімен байланысты.
Еңбек ақы өскен кезде әрбір атқарған
сағатқа көп ақы төленеді.
Бұл жұмыс күші ұсынысының өсуіне
әкеледі.

16.

Табыс эффектісінің әсері еңбек ақының
өсуіне еңбеккер өзінің бос уақытын өсіру
мүмкіндігі ретінде қарайды, .........
ұсынысының төмендеуіне әкеледі

17.

Еңбек ұсынысының графигінің түрі
W/P
Табыс эффектісі
Ауыстыру эффектісі
L

18. КАПИТАЛ НАРЫҒЫ

Лекция жоспары:
Капитал және оның нысандары.
2. Капитал қойылымдарының шекті өтімділігі.
3. Жердің өндірістік фактор ретіндегі
ерекшеліктері.
4. Жер ұсынысы. Жер нарығындағы тепе-теңдік.
5. Жер рентасы. Абсолюттік және диференциалдық
рента.
6. Жердің бағасы. Жал ақысы.
1.

19.

КАПИТАЛ НАРЫҒЫ
Капитал - көп мағыналы ұғым:
ол материалдық игіліктердің қоры,
ол материалдық емес элементтерді
де қамтиды,
ол адамның қабілеті, білімі.

20.

Өндіріс факторлары нарығында капитал деп
олардың құндық өлшеміндегі физикалық капитал
түсініледі.
Қаржы нарығында капитал деп ақша капиталы
түсініледі.

21.

Капиталдың
екі негізгі формасын айтуға
болады:
1. өндіргіш капитал
2. ақшалай капитал –
Капиталдың өсімі – пайызы деп аталады.

22.

Капитал нарығындағы сұраныс – бұл өздерінің
инвестициялық жобаларын жүзеге асыруға
мүмкіндік беретін фирмалардың физикалық
капиталға сұранысы.

23.

Несие проценті – белгілі бір мерзімде капитал
иесіне оның құралдарын пайдаланғаны үшін
төленетін бағасы.
Несие проценті капиталға деген сұраныс пен
ұсыныс арқылы қалыптасады.

24.

Капиталға деген сұраныс келесі
факторларға тәуелді:
инвестицияның пайдалылығына,
экономиканың дамуына,
мемлекеттің сұранысына,
салым мерзіміне,
салым салу саласындағы тәуекелге.

25.

Несие пайызы номиналды және нақтылы
мөлшері болып бөлінеді.
Атаулы процент ставкасы – инфляцияның
өсімін есепке алмайтын, ағымдағы
нарықтық пайыздың мөлшері.

26.

Пайдалану бағыттары бойынша негізгі
капиталға салынған инвестициялар*
Стат данных по РК

27.

ЖЕР НАРЫҒЫ
Жердің саны шектелген, сондықтан
жердің ұсынысы абсолютті икемсіз.
Жердің ұсынысына төмендегі
факторлар әсер етеді:
Жер құнарлылығы;
Жер участкісінің нарыққа алыс-жақын
орналасуы.

28.

Рента меншікке келетін табыстың бір түрі,
капиталды жерге пайдалану құқы үшін
меншік иесіне түсетін төлем.
Жер рентасы – жер учаскесін уақытша
қолданғанға төленетін төлем.

29.

Жер рентасының екі түрі бар:
дифференциалды және абсолютті.
Абсолюттік рента – бұл жериелерінің
иемденетін табыстарының бір түрі.
Оның абсолюттік деп аталатын себебі – ол
құнарлылығы мен басқа да жағдайларға
байланыссыз жалға берілген барлық
жерлерден алынады.
Мұны жерге меншік монополиясы болу
салдарынан, жер иесіне жерге капитал
пайдалану үшін төленетін төлем.

30.

Дифференциальды рентаның қайнар көзі
құнарлылығы жоғары және нарыққа .............
...................
...................
..........пайдасы болып табылады.

31.

Жердің табиғи құнарлылығына және жер
учаскелерінің нарыққа жақын орналасуына
байланысты алынатын пайданың төлемі ретінде
жер иелеріне көшуін 1-дифференциальдық рента
деп атайды.
Жердің құнарлылығын жасанды жолмен
жақсарту арқылы алынатын үстеме пайданы
2-дифференциалдық рента деп атайды

32.

Жерге ұсыныс пен
сұраныс қисықтары .
R
Мұндағы:
S - жердің ұсыныс
қисығы; D - жерге
сұраныс қисығы;E жер рентасының
деңгейі, ол жер
сұранысын және
ұсынысын
теңестіруші болып
табылады;R –
рента;Q – жер көлемі.
S
E
D
Q