Экологиялық сукцессия

1. Экологиялық сукцессия

ЦО:8.3.1.6 описывать процесс
экологических сукцессий

2. Сабақ мақсаттары:

3. Бағалау критериі

• сукцессия ұғымына анықтама береді;
• сукцессия себептері мен салдарын
түсіндіре алады;
• бірінші және екінші реттік сукцессияны
салыстырады және ерекшелігін анықтай
алады

4. Жұпта тапсырма

• 1 жұп- 1 –ші бөлігінде тау жыныстарының бұзылуын салу, қалған
бөліктерінде бірнеше жыл өткен соң не болатынын бейнелеу
• 2 жұп- 1-ші бөлігінде кірпіш қабырғаны салу, қалған бөліктерінде
бірнеше жыл өткен соң не болатынын бейнелеу
• 3 жұп- 1-ші бөлігінде жанартаудың атқылауын салу, қалған
бөліктерінде бірнеше жыл өткен соң не болатынын бейнелеу
• 4 жұп- 1-ші бөлігінде су азайған тоғанды салу, қалған бөліктерінде
бірнеше жыл өткен соң не болатынын бейнелеу
• 5 жұп- 1-ші бөлігінде ұсақ қөлшікті салу, қалған бөліктерінде
бірнеше жыл өткен соң не болатынын бейнелеу

5. Сукцессия

(латынша succession - ауысу)
белгілі
бір
орта
аумағындағы
экожүйелердің табиғи ауысу үдерісі.
Сукцессия белгілі бір уақыт аралығын
қамтиды.
https://bilimland.kz/ru/courses/biologiyaru/ehvolyucziya/ehkosistemy/lesson/sukczessiya

6. Алғашқы сукцессия

- ешқашан қандай да бір тірі ағзалар
мекендемеген, құнарсыз
ортада
(қорым
тастарда, жанартау атқылағаннан кейінгі
лавалық
жыныстарда,
шағыл
құмдарда,
жасанды су қоймаларында, т.б.) биоценоздың
қалыптасуынан
басталатын
экологиялық
сукцессия үдерісі.
https://bilimland.kz/kk/courses/biologiyakk/ehvolyucziya/ehkozhujeler/lesson/sukczessiya

7. Алғашқы сукцессия

8. Алғашқы сукцессия

9. Екінші реттік сукцессия

—бұзылған экожүйені қайта қалпына келтіру
(ормандағы өрт, тасталынып кеткен
ауылшаруашылық алқаптарында және т.б.)
https://bilimland.kz/ru/courses/biologiyaru/ehvolyucziya/ehkosistemy/lesson/sukczessiya

10. Екінші реттік сукцессия

11. Сукцессияның қай түрі тез жүреді? Түсіндіріңіз.

А
В

12. Экожүйеде сукцессияның әр кезеңінде белгілі бір өсімдік түрі қалыптасады. Әр кезеңіндегі өсімдіктерге мысал келтіріңіз.

13. Эвтрофикация

- Судың гүлденуі— су қоймаларындағы
фитопланктондардың (балдырлар, кейбір
біржасушалылар) тез көбеюі.
- Гүлдену тоған суларда да теңізде де болады.
Әсіресе тоған суларда (ақпайтын бассейн,
өзендерде) жиі болады. Минералды заттар мен
органикалық заттардың жиналуы балдырлардың
тез көбеюін туғызады. Судағы оттегі режимін
бұзады.
- Нәтижесінде су құрамын өзгертіп, ішуге жарамсыз
етеді судағы тірі ағзалардың өлуіне әкеп соғады.

14. Эвтрофикация

- Экожүйені биогенді элементтерімен байыту
(негізінен су қоймаларын), мысалы: судың
бетін балдырлардың жаппай жабуы
көлдерде оттегі тапшылығына әкеледі. Ал
бұл балықтардың тіршілігінің жойылуына
және экологиялық сукцессияның тез
жүруіне әкелуі мүмкін.

15. Сукцессия

16. Сұрақтарға жауап бер:

1. Адамның іс-әрекетінің бірлестіктің өзгеруіне әкелеуіне
мысалын келтіріңдер.
2. Бірлестіктер неге уақыт өте келе ауысады?
3. Ормандағы өрт туралы әртүрлі пікірлер бар. Өрттің пайдасы бар
ма?
4. «Су қоймаларының гүлдеуі»деген не? Неге осы құбылыс
судағы барлық тіршіліктің өлуіне себеп болады?
5. Неге шалғынды жердегі биік өскен өсімдіктердің (доминантты
белгі) арасындағы өсімдіктер аласа болады (рецессивті белгі)?
6. Су арнасынан асып тасқын болғаннан кейін бір жылдан соң
өзен жағасынан оқушы-экологтар тал мен теректің көптеген жас
өскіндерін тапты. Өскіннің пайда болу себебін түсіндіріңдер?

17.

Сукцессия нәтижесінде өсімдіктер мен жануарлар экожүйесі
тұрақтанып, нақты климаттық зонаға бейімделіп, климаксты
биоценозға ауысады.
Солтүстіктен оңтүстікке қарай тундраның фитоценозы
қалыптасады, содан кейін қылқан жапырақты түрлері
басым, содан кейін - аралас және жапырақты ормандар;
ылғалдың жетіспеушілігі жағдайында өсімдіктердің дала
қауымдастары үстемдік етеді.
Ең қолайлы климаттық аймақтарда субтропикалық және
тропикалық өсімдіктердің топтары қалыптасады.

18.

«Бағдаршам»
Жақсы түсіндім
Күмәнім бар
Түсінбедім