Ақтөбе облысы жағдайындағы италияндық шегірткенің биологиялық ерекшеліктері және күресу шараларын ұйымдастыру

1.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: «Ақтөбе облысы жағдайындағы
италияндық шегірткенің биологиялық ерекшеліктері
және күресу шараларын ұйымдастыру »
Орындаған: Төреханова П.Б.
Диплом жетекшісі: Аға оқытушы,доцент, а.ш.ғ.к. Арыстангулов
С.С

2.

Зерттеудің мақсаты: Қазақстанның батысы
жағдайындағы италиялық шегірткенің таралуын,
дамуын, биологиялық ерекшеліктерін,
зияндылығын, оған қарсы инсектицидтерді
қолданып, олардың биологиялық тиімділігін
анықтау.
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
- өндірістік деректерді, ғылымның жетістіктерін
мен алдыңғы қатарлы тәжірибелер нәтижелерін,
әдебиеттер көздерінен теріп-алып жүйелеу және
жинақтау;
-Ақтөбе облысы жағдайында италияндық
шегірткенің өсіп-даму кезеңдерін зерттеу;
- инсектицидтің биологиялық, экономикалық,
шаруашылық тиімділіктерін есептеу.

3.

Кесте 1- Ақтөбе облысының 2017 жылғы климаттық жағдайы
Көрсеткіш
айлар
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Температура, ºС
Жауын-шашын,
мм
-10,6
-12,2
-6,0
+6,2
+14,3
+19,8
+34,2
+22,3
+17,9
+11,7
3,9
5,2
17,4
29,1
68,0
7,5
14,3
-
32,1
5,3
-8,2 -27,1
3,1
6,1

4.

Кесте 2 - Қыстап шыққан италияндық шегіртке күбіршектерінің ауыл шаруашылық жерлерінде таралу кестесі (көктемгі мониторингтік тексеріс) (мың га)
р/с Аудан атаулары Тексерілгені Қоныстануы Күбіршекте
саны
1
Айтеке би
3,5
1,3
36-38
2
Алға
2,5
2,5
28-32
3
Байғанин
0,7
0,3
25-40
4
Ырғыз
4,7
2,1
18-24
5
Қарғалы
2,5
2,1
32-40
6
Қобда
0,8
0,3
32-36
жұмыртқа

5.

Кесте 3 - Италияндық шегіртке дернәсілдерінің ауыл шаруашылық жерлерінде
қоныстану кестесі (көктемгі-жазғы мониторингтік тексеріс) (мың га)
р/ Аудан атаулары
Тексерілгені Қоныстануы Өңделгені
с
1
Айтеке би
360,0
47,2
31,5
2
Алға
120,0
16,0
10,8
3
Байғанин
100,0
4,0
2,8
4
Ырғыз
280,0
75,4
65,0
5
Қарғалы
130,0
17,6
12,0
6
Қобда
90,0
4,05
3,4

6.

Кесте 4 - Италияндық шегірткенің ауыл шаруашылық жерлерінде шағылысуы мен
жұмыртқа салу кезеңінде қоныстану кестесі (жазғы мониторингтік тексеріс) (мың га)
р/ Аудан атаулары
с
Тексерілгені Қоныстануы 2018 жылға
өңдеу көлем
болжамы
1
Айтеке би
308,0
40,0
20,2
2
Алға
100,0
24,1
6,6
3
Байғанин
90,0
10,0
5,02
4
Ырғыз
215,0
72,3
42,0
5
Қарғалы
100,0
19,5
7,3
6
Қобда
80,0
17,36
10,2

7.

Кесте 5 - Қыстауға кеткен италияндық шегіртке күбіршектерінің ауыл
шаруашылық жерлерінде таралу кестесі (күзгі мониторингтік тексеріс) (мың га)
р/с Аудан атаулары
Тексерілгені
Қоныстануы Күбіршекте
жұмыртқа
саны
1
Айтеке би
3,5
0,61
36-38
2
Алға
2,5
1,35
28-32
3
Байғанин
0,7
0,4
25-40
4
Ырғыз
4,7
2,2
19-25
5
Қарғалы
2,5
0,6
32-38
6
Қобда
0,8
0,44
34-38

8.

Кесте 6 - Италиялық шегірткенің фенологиялық күнтізбесі
Айы
Сәуір
Мамыр
Маусым
Онкүндігі 1 2 3
1
2
3
1
0 0 0
0
0
0
0
2
3
Шілде
1
2
3
Тамыз
1
Қыркүйек
2
3
1
2
-- -- -- -- -- -- -- -- --
+
*
*
*
*
+
*
+
*
+
+
+ +
+
+
+
0
0
0
0
0
0
0
*
*
*
*
*
*
*
!
Шартты белгілері: 0 - күбіршектер; - - дернәсілдер; + - ересек шегірткелер;
* - зиянкес кезеңі; ! - өңделген кезеңі.
3

9.

Кесте 7 - Үйірлі шегірткелердің дернәсілдеріне қарсы қолданған инсектицидтердің
биологиялық тиімділігі (бүрку).
Инсектицид
Мөлшері,
Өңдеуге дейін
Өңдеуден кейін Биологиялық
атауы
л/га
(дернәсілдің
(дернәсілдің
1м2 саны)
1м2 саны)
0,05
9,4
2,4
74,5
Даклоприд, 20% , 0,06
8,9
1,8
79,8
8,8
1,3
85,3
Диурон, с.к.
тиімділік, %
(дифлубензурон,
480г/л)
(имидаклоприд,2
00г/л)
Комбат, 550,
(хлорпирифос,50
0гл,циперметрин,
50г/л)
0,15

10.

Кесте 8 - Жайылымдық жерлердегі италияндық шегірткелерге қолданылған
инсектицидтердің шаруашылық тиімділігі.
Нұсқа
Өнімділігі, ц/га
Қосымша өнім
+/-
%
Бақылау
5,0
-
-
Диурон
6,1
1,1
12,2
Даклоприд,
6,5
1,5
13,0
Комбат 550 7,2
2,2
14,4
20%
к.э.

11.

Кесте 9 - Ақтөбе облысы табиғи жайылымдарында италияндық шегірткелер
1
Бақылау
5,0
13,0
6500
5700
800
1140,0
14,0
2
Диурон,
6,1
13,0
7930
6130
1800
1004,9
29,3
6,5
13,0
8450
6180
2370
950,7
38,3
7,2
13,0
9360
6290
3070
873,6
48,8
0,05 л/га
3
Даклоприд,
20%,
0,06 л/га
4
Комбат, 550,
0,15 л/га
деңгейі, %
Рентабель-ділік
өзіндік құны, тг/ц
пішеннің
ц
1
пайда, тг/га
таза
Шартты
шығын, тг/га
Жұмсалған
өнімнің құны, тг
өндірілген
га
1
құны, тг
1 кг табиғи пішен
өнімділігі, ц/га
Нұсқалар
№
Табиғи жайылым
дернәсілдерін жоюға бағытталған пестицидтерді қолданудың экономикалық тиімділігі

12.

ҚОРЫТЫНДЫ
Ақтөбе облысының табиғи алқаптарында және мәдени егістерінде аса қауіпті
зиянкестер шегірткелердің түрлерін анықтау және олармен күресу шараларын дер кезінде және
жүйелі жүргізілуі қажет.
Италияндық шегіртке Ақтөбе облысы жағдайында сәуір айынан бастап шығады.
Мамырдың екінші онкүндігінен бастап егістікке шабуылы басталады, яғни зиян келтіру кезеңі.
Маусымның екінші онкүндігінде өңдеу жұмыстары жүргізіледі. Сәуірдің бірінші онкүндігінен
маусымның бірінші онкүндігіне дейін күбірше ішінде қыстайды. Мамырдың екінші онкүндігінен
тамыздың бірінші онкүндігіне дейін дернәсіл фазасында болады. Кейін маусымның екінші
онкүндігінен қыркүйектің екінші онкүндігіне дейін ересек күйге көшеді. Шілденің екінші
онкүндігінен бастап қыстауға кетеді.
Италиян шегірткесінің имагосын, дернәсілін жою үшін Диурон с.к - 0,05л/га,
Даклоприд,20% - 0,06л/га, Комбат 550 – 0,15л/га мөлшерде бүркілді. Аталған препараттардың
ішінен Комбат жоғары биологиялық тиімділікті(85,3%) көрсетті.
Ақтөбе облысы жағдайында табиғи жайылымдардың шаруашылықтық тиімділігі
есептелді. Диурон препартын қолданғанда өнімділік 6,1 ц/га, Даклоприд,20% 6,5 ц/га, Комбат
550 к.э. 7,2 ц/га. Олар сәйкесінше бақылау нұсқасымен – 12,2%,13,0% және 14,4% болды.
Химиялық препараттарды италия шегірткесінің дернәсілдерін жоюға пайдалану
экономикалық жағынан тиімділігімен ерекшеленді.Өндірілген өнімнің өзіндік құны да пішен
өнімділігі жұмсалған шығынмен тікелей байланысты екені белгілі. Егер өндірілген өнімнің
өзіндік құны неғұрлым арзан болса, онда өндірістің рентабельділік деңгейі артады. Біздің
өндірістік тәжірибеден алынған ең арзан препараттар Даклоприд, 20% бен Комбат, 550
бүркілген нұсқада 873,6-1140тг аралығын көрсетті. Өндірістің рентабельділігі 14,0-48,8%
аралығында болып, ең жоғарғы көрсеткіш Комбат пен Даклоприд бүркілгенде 48,8% бен 38,3%
болды.